6-сынып Ежелгітасдәуірі(Палеолит)б з. д. 2млн 500мың-12мың жыл
ХІХ ғ. соңындағы Қазақстанның саяси-әлеуметтік дамуы
жүктеу/скачать 235,22 Kb.
|
Жұбанышев электронка[1]
| ХІХ ғ. соңындағы Қазақстанның саяси-әлеуметтік дамуы
ХІХ ғасырдың 60 жылдарында қабылданған «Ережелерді » заңдастыру созылды:20 жылдан астам жылға 1886 жылы маусымда қабылданған Ереженің атауы: « Түркістан өлкесін басқару Ереже» 1886 жыл 2 маусымда бекітілген Ереже :Түркістан өлкесін басқару және онда жер ,салық өзгерістерін енгізу туралы 1886 жылғы 2 маусымда Түркістан өлкесін басқару туралы жарлыққа қол қойды:ІІІ Александр «Түркістан өлкесін басқару және онда жер салық өзгерістерін енгізу туралы»ереже бекітілген жыл :1886 жылы маусымда 1886 жылдан бастап Түркістан өлкесіне енген облыстар:Сырдария,Ферғана ,Самарқан 1886 жылғы Ереже бойынша Сырдария ,Ферғана ,Самарқан облыстары кірген генерал-губернаторлық:Түркістан 1891 жылы Түркістан өлкесінде құрылған облыс саны:3 1886 жылғы Ереже бойынша Түркістан өлкесінің басқару орталығы :Ташкент 1886 жылғы Ереже бойынша Ферғана облысына енген уезд саны :5 1890 жылы ақпан айында бекітілген Ереже :Закаспийск облысын басқару туралы Ереже 1886-1891 ж.ж. реформалар бойынша ешұандай генерал –губернаторлықтың құрамына кірген уезд:Маңғыстау Ақмола ,Семей,Жетісу,Орал және Торғай облыстарына басқару туралы Ереже бекітілді:1891 жылы 25 наурыз 1891 жылы 25 наурыздағы Ереже бойынша жаңадан құрылған генерал-губернаторлық :Дала генерал-губернаторлығы 1891 жылы 25 наурызда Ереже бойынша құрылған Дала генерал-губернаторлығына кірген облыстар:Ақмола,Семей,Жетісу 1891 жыл 25 наурызда құрылған Дала генерал –губернаторлығының құрамына кірмеген облыс:Сырдария 1891 жылғы Ереже бойынша Жетісу облысы енгізілді :Дала генерал –губернаторлығына 1891 жылғы «Ережеге»сай Дала генерал –губернаторлығына кірген үш облыстың орталығы болған қала:Омбы 1886 жылғы «Ережеге» сай уездік және болыстық тұрғындарға қатысты мәселелерді шешетін сот жиыны :Соттардың төтенше сьезі 1891 жылы «Ережедегі» соттардың төтенше сьезі қарайтын мәселелер :Уездік және болыстық тұрғындарға қатысты істерді шешеді 1886 жылғы Ереже бойынша облыстық ,уездік билеушілердің мүддесін қорғайтын сот :Бітістіруші сот 1886 жылғы Ереже бойынша болыс басқармаларын бекіткен :Әскери губернатор 1886 жылғы Ереже бойынша ірі қалаларда құрылды :Полиция басқармалары ХІХ ғасырдың 90 жылдары реформа бойынша ірі қалаларда құрылды :Полиция басқармалары 1886 жылғы Ереже бойынша уезд орталықтарында пайда болды :Полиция приставтары 1891 жылы «Ережеге»сай құрылған жергілікті мұсылман тұрғындарының ісін қарайтын төменгі сот буыны :Халық соттары 1891 жылы «Ережеге» сай Қазалы,Перовск,Шымкент,Алматы және Ташкент уездері кірген облыс:Сырдария облысы ХІХ ғасырдың ІІ жартысында өндіріс орындарында жұмыс істеген қазақтардың үлесі:60-70 % 1873 жылы Қазақстан алтын өнеркәсібіндегі әйелдердің үлесі :12 пайыз 1893 жылы Қазақстан кен орындарында жұмыс істейтін әйелдердің үлесі :17,8 % Кен орындарында балалар еңбегі кеңінен пайдаланыла басталды:ХІХ ғ.90 жылдары ХІХ ғасырдың 90 жылдарында кен орындарында жұмыс істеген 16 жасқа дейінгі жасөспірімдердің үлесі :14% ХІХ ғ. орта кезінде қазақ жұмысшыларының наразылығының жаңа түрлері :өндіріс орындарын тастап кету ,ереуілге шығу ХІХ ғасырдың аяғында өз еркімен өндіріс орындарын тастап кеткен жұмысшыларға қолданылған жаза:3 ай абақтыға жабу 1849 жылы жұмысшылардың алғашқы бас көтеруі өткен қала :Көкшетауда Көкшетаудағы жұмысшылардың алғашқы бас көтеруі қай жылы болды:1849 ж. 1888 ж. жұмысшылар ереуілі өткен уезд:Өскемен уезді 1888 жылы Өскемен уезіндегі кен өндірісіндегі қазақ жұмысшылары ереуілінің мақсаты :Кеншілердің ауыр жағдайы 1888 жылы Өскемен уезіндегі кен өндірісіндегі қазақ жұмысшылары ереуілінің нәтижесі :Жұмысшылардың жалақысы артты 1891 жылы біршама ұйымдасқан түрде өткен алтын кенішіндегі ереуіл :Өскемен уезінің Владимирск алтын кеніші 1891 жылы Өскемен уезінің Владимирск алтын кенішіндегі ереуілге басшылық еткендер:И.Жағалтайұлы ,У.Жанғазин ,У.Төлегенұлы ХІХ ғасырдың соңындағы Қазақстандағы жұмысшы қозғалыстарының саяси әлсіздігі :өндіріс орындарының ұсақтығы,жұмысшы санының аздығы ХІХ ғ. жұмысшы қозғалысының саяси әлеуметтік сипаты:стихиялы ,ұйымдаспаған ,саяси талабы аз ХІХ ғасырда қазақ жұмысшылырының әлеуметтік жағдайы:тұрғын үй берілмеуі ,техника қауіпсіздігінің сақталмауы ,жұмыс күнінің ұзақтығы Тау –кен өндірісіне жұмысқа жалданған кедей қазақ –орыс еңбекшілері аталды:Жатақтар ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан 1893-1895 жылдары салынған ,Қазақстан шекарасының біраз жерін баып өткен темір жол:Сібір темір жолы 1893-1897 жылдары салынған біраз жері Қазақстанның батыс аудандарын басып өткен теміржол:Рязань-Орал теміржолы ХХ ғасырдың басындағы патша үкіметінің шығыс аудандарындағы ірі экономикалық шарасы :Орынбор –Ташкент теміржолының салынуы ХХ ғасырдың басында Ресей әкімшілігі орта Азияны экономикалық орталықпен байланыстыру мақсатында салған шойын жол :Орынбор –Ташкент 1901-1905 жылдары салынған темір жол :Орынбор –Ташкент Орынбор –Ташкент темір жолы пайдалануға берілді:1906 жылы 1902-1904 жылдары Орынбор –Ташкент шойын жолына жұмысқа тартылғандардығ саны :30 мың ХХ ғ. басында Орынбор –Ташкент шойын жолына жұмысқа тартылғандардың саны :25-30 мыңға жуық Теміржолшылардың ең ірі кәсіподағы құрылды:Орынбор –Ташкент темір жолында 1853-1905 жылдар арасында қазақтардан тартып алынған жер көлемі :4 млн .десятина 1906-1907 жылдарда патша үкіметі қазақтардан тартып алған жер көлемі:17 млн десятина ХХ ғасырдың басында 1 десятина егістік жері бар :Батырақ ХХ ғасырдың басында4 десятинаға дейін егістік жері бар :Өте кедей шаруа ХХ ғасырдың басында 5-8 десятинаға дейін егістік жері бар :кедей ХХ ғасырдың басында 10 десятинаға дейін егістік жері бар :Шамалы орта шаруа ХХ ғасырдың басында 15 десятинаға дейін егістік жері бар топ :Ауқатты орта шаруа ХХ ғасырдың басында 15 десятиналдан асатын егістік жері бар топ :кулак ХХ ғасырдың басында Жетісу өңірінде кулактардың үлес пайызы:25% 1902 жылы тұңғыш маркстік құпия ұйым құрылды :Орынборда Орынборда тұңғыш маркстік құпия ұйым құрыды :1902 жылы 1905-1907 жылдары Ресейде болған басты оқиға :Бірінші орыс буржуазиялық –демократиялық революциясы Отарлық ұлт аудандарының «Сілкініп оянуына»негіз болған «Қанды жексенбі»болған жыл :1905 жылы «Қанды жексенбі» деген өлеңнің авторы :Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының өлеңі:» «Қанды жексенбі» ХХ ғасырдың басында патша үкіметіне қарсы күресте қазақтардың саяси белсенділігінің күшеюіне әсер еткен оқиға :1905-1907 жж. революция кезіндегі қозғалыстар ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы патша үкіметінің ұлттық езуімен қанау саясатына қарсылықтың басталуы үшін алғышарттарды қалыптастырған оқиға :1905-1907 жылдардағы революциялық оқиғалар 1905 жылы мамырда еңбекшілердің бірлігін қуаттайтын саяси ереуіл өткен қалалар :Верный ,Перовск,Қостанай 1905 жылы Қарқаралыда өткен халықтың бірлігін қуаттайтын саяси жиынға белсене қатысқан :М.Дулатов 1905 жылы М.Дулатұлы қазақтың зиялылары белсене қатысқан саяси шеру өткен қала :Қарқаралы 1905 жылы 17 қазандағы патша манифесіне қазақтың ұлттық –демократиялық зиялы қауым өкілдерінің көзқарасы :әшкереледі 1905 жылы қазан айының 17-де жарияланған патша манифесі әшкереледі:Алаш қозғалысын өкілдері Ә.Бөкейхановтың ұлттық мүддені қорғаудағы күресі басталды:1905-1907 жылғы революция кезінде 1905 жылы 18-19 қазанда саяси шеру өткен қала:Орынбор Батыс Сібір әкімшілігін қатты сескендірген Омбыдағы ереуіл болған мерзім :1905ж.25 қазан 1905 жылы 16-26 қарашада Семей қаласында өткен ереуіл :пошта –телеграф қызметкерлерінің ереуілі 1905 жылы Семей облысы губернаторының Қарқаралыдан «скери күш шақыртуына себеп болған оқиға :пошта –телеграф қызметкердерінің ереуілі 1905 жылы 21 қарашада патша билігіне қарсылық білдірген әскери гарнизон орналасқан жер :Жаркент ХХ ғасырдың басындағы өлкедегі революциялық оқиғалардың ішінен ерекше көзге түскен интернационалдық бой көрсету :Успен(Нілді)кенішіндегі оқиға 1905-1907 жылдары қазақ –орыс еңбекшілерінің интернационалдық бой көрсетуі болған жер :Успен кеніші 1905 жылы Успен кенәшәнде құрылған алғашқы жұмысшы ұйымның атауы : «Орыс-қырғыз одағы» 1905 жылы Успен кенішінде өткен ереуілге басшылық еткен ұйым: «Капиталға қарсы орыс –қырғыз одағы» 1905 жылы Успен кенішіндегі ереуілге қатысқан жұмысшылар саны :360 Успенск кенішінде құрылған жұмысшылардың «Капиталға қарсы орыс –қырғыз одағының»басшылары:Л.Байшағыров ,П.Топорнин Успенск кенішінде құрылған жұмысшылардың «Капиталға қарсы орыс –қырғыз одағының»басшыларының бірі:С.Невзоров Қойған талаптарын ішінара қанағаттандыруға қол жеткізген 1905 жылғы ереуіл өткен кеніш:Успен(Нілді)кеніші ХХ ғасырдың басында 300-400 жұмысшысы бар ірі өнеркәсіпорын :Успен кеніші 1905-1907 жылдардағы революция қарсаңында 300-400 жұмысшы шоғырланған ірі кәсіпорын :Риддер түсті металлургия өнеркәсібі 1905-1907 жылдардағы революция қарсаңында 300-400 жұмысшы шоғырланған ірі кәсіпорын :Успен кеніші 1905-1907 жылдардағы революция қарсаңында 300-400 жұмысшы шоғырланған ірі кәсіпорын :Қарағанды көмір алыбы 1905-1907 жылдардағы революция қарсаңында 300-400 жұмысшы шоғырланған ірі кәсіпорын:Екібастұз 1905 жылы 6 желтоқсанда жұмысшылар ереуілі өткен жер:Өскемен 1905 жылы 13 желтоқсанда жұмысшылар ереуілі өткен жер:Павлодар 1906 жылы шілде айында болған ,Қазақстандағы басты саяси оқиға ретінде саналған ереуіл өткен жер:Семей 1906 жылғы 3 шілдеде Семейде болған ереуілге қатысушылар саны :500 1906 жылы қазақ шаруалары отаршыл жер саясатына ашық қарсылық көрсеткен Семей облысындағы уезд :Қарқаралы 1906 жылы қазақ шаруалары отаршыл жер саясатына ашық қарсылық көрсеткен Сырдария облысындағы уездер:Әулиеата ,Шымкент 1906 жылы қазақ шаруалары отаршыл жер саясатына ашық қарсылық көрсеткен Жетісу облысындағы уезд :Жаркент Ресейдегі 1905-1907 жылғы революция кезінде жергілікті әкімшілік билікке қарсы шаруалар қозғалысы болған облыстар:Семей ,Торғай ,Орал Ішкі істер министірі Дурнов Қазақстандағы қарсылықтарды басуға тапсырма берген жыл :1906 ж. 10 қаңтар ХХ ғасырдың басында петициялық қозғалыстың нәтижесі :Қазақтар мемлекеттік Думаға сайланды Түземдік халық арасынан Патшалық Ресейдің Думасына мүше болған қазақтар :Ш.Қосшығұлов ,А.Бірімжанов,М.Тынышпайұлы Патша үкіметінің сайлау заңына сәйкес «Түземдік» халық арасынан екінші мемлекеттік Думаға Жетісудан сайланған :М.Тынышпайұлы Патша үкіметінің сайлау заңына сәйкес «Түземдік» халық қарасында екінші мемлекеттік Думаға Ақмола облысынан сайланған :Ш.Қосшығұлұлы Өлкедегі мұсылман дінінің мүддесін қорғаушы ,1906 жылғы Мемлекеттік Думаның депутаты:Ш.Қосшығұлов Патша үкіметінің сайлау заңына сәйкес «Түземдік»халық арасынан екінші мемлекеттік Думаға Оралдан сайланған :А.Бірімжанұлы Патша өкіметінің сайлау заңына сәйкес «Түземдік»халық арасынан екінші мемлекеттік Думаға Семейден сайланған:Х.Нұрекенұлы Ресейдің ІІ Мемлекеттік Думасының құрамына Семейден сайланған :Т.Нұрекенов Семейден мемлекеттік Думаға сайланып ,кейін өзінің сайлаушыларына берген уәдесінен бас тартқан зерттеуші:Н.Коншин Столыпиннің қабылдаған реформасы :аграрлық Столыпин аграрлық реформасы жүргізілген мерзім:1906-1910 ж.ж. 1910 жылғы Столыпин реформасының мақсаты :революцияны тұншықтыру Революцияны тұншықтыруға бағытталған 1906,1910 ж.ж. қабылданған аграрлық саясаты: Столыпин ревормасы Столыпиннің ревормасы бойынша қазақтардан тартып алынған жер көлемі :17 млн десятина Столыпин реформасынан кейін Ақмола облысындағы қазақтар санының үлесі :36,6% ХХ ғасырдың басында қоныстану қоры айналысты :Қазақтардың жерін тартып алумен 1914 жылы Қазақстанға қоныстанған халықтар санының өсуі:211 есеге 1914 жылы Қазақстанға қоныстанған әр тілдес халықтардың санының бірден 211 есеге көтерілуінің себебі:Ресейден қоныс аударған шаруалардың есебінен «Атбасар мыс кендері»акционерлік қоғамы жұмысшыларының ереуілі болған жыл :1911 жыл Табанды күресінің нәтижесінде жұмысшылар жалақыларының 26 %-ға көбейтуге мүмкіндік алған ереуіл:Ембі мен Доссордағы ереуіл Жалпыресейлік саяси қозғалыстың құрамдас бөлігі болып табылатын 1912 ж.қазанда болған ереуіл:Байқоңыр көмір өндірісі Жалпыресейлік саяси қозғалыстың құрамдас бөлігі болып табылатын 1912 ж. қазанда болған ереуіл:Семейдегі су диірмені 1912 жылы жұмысшылар ереуілі өткен зауыт:Спасск мыс балқыту зауыты 1915 жылғы мамыр айында кеншілер ереуілі болды:Екібастұз мыс кенішінде 1916 жылғы тамыз айындағы саяси күрестіңөрлеуінің көрінісі болған ереуіл:Қарсақбай мыс кенішіндегі ереуіл Бәсекелес әскери –саяси блоктар-Үштік одақ пен Антанта тартысы әкеліп соқтырды:Бірінші дүниежүзілік соғысқа 1914-1918 жылдардағы Ресей үшін Қазақстанның шикізат көзі ретіндегі рөлі осы оқиғаға байланысты күшейді:Бірінші дүниежүзілік соғыс Бірінші дүниежүзілік соғыс болған жылдар:1914-1918жж 1914-1918 жылдары Түркістан өлкесінен майдан қажеттілігі үшін жиналып алынды:мақта ,ет,жылқы,түйе Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында 34 миллион сом майдан мұқтажына жіберілген облыс: Жетісу облысы 1914 жылға қарай қазақтардан жиналатын шаңырақ салығының мөлшері:600 мың сом 1917 жылға қарай қарай қазақтарданжиналған шаңырақ салығының мөлшері :1 миллион 200 мың сом Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдары Қазақстанға әкелінген әскери тұтқындардың арасынан негізінен басым болды :Славян тектестер Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында Қазақстан жеріне әкелінген тұтқындар :Австрия –Венгрия тұтқындары 1914 жылы тек қана Омбы қаласында шоғырланған соғыс тұтқындарының саны :20000 І дүниежүзілік соғыс жылдарында Семей ,Ақмола облыстарынан майданға тартылған жұмысшылар саны:50% І дүниежүзілік соғыс жылдарында Орынбор өлкесінен майданға тартылған жұмысшылар саны :40%-ға жуық 1915 жылы Австрия –Венгрия тұтқындарының ереуілі өткен жер:Риддер кен байыту орны ХХ ғасырдың басында Қазақстанда өнеркәсіптің жақсы дамыған түрі :кен өндірісі ХХ ғасырдың басында өндіріс орындарындағы жұмыс мерзімінің ұзақтығы :12-14 сағат ХХ ғасырдың басында өндіріс орындарында жасөспірімдерге күніне төленетін еңбек ақысы :20 тиын ХХ ғ. түсті металлургияның негізгі ауданы :Кенді Алтай ХХ ғ.басындағы мәдениет 1905-1910 жылдардағы қазақ ауылдарының саяси сауаттылығының дамуында маңызды рөл атқарды:баспа жқмысының басталуы 1906 жылы патша үкіметі қабылдаған оқу –ағарту ісіндегі Ереженің Қазақстанға әсері :Орыс –қазақ мектептерінің кеңеюіне жағдай жасады ХХ ғасырдың басында қазақ кітаптарын басып шығару ісін қолға алған Ресей қаласы :Қазан ХХ ғасырдың басында қазақ кітаптарын басып шығару ісін қолға алған Ресей қаласы:Петербург ХХ ғасырдың басында қазақ кітаптарын басып шығару ісі қолға алынған қаланың бірі:Ташкент ХХ ғасырдың басында қазақ кітаптарын басып шығару қолға алынған қалалар :Орынбор ,Орал ХХ ғасырдың басында қазақ кітаптарын басып шығарған баспаханалар :Орынбор ,Ташкент ХХ ғасырдың басында қазақ кітаптарын басып шығару қолға алынған қалалар :Семей,Омбы ХХ ғасырдың басында халық мәдениетіндегі жан –жақты дамыған сала :Музыкалық мәдениет ХХ ғасырдың басында ағарту ісін дамытуда ,оны уағыздауда үлкен орын алған журнал: « Айқап» А.Байтұрсынұлының 1909 жылы қамалғанға дейінгі атқарған қызметі :Қарқаралыда мұғалім А.Байтұрсынов Орынборда тұрған жылдар:1910-1917 жылдар Байтұрсыновтың 1911 жылы Орынборда жарық көрген жинағы : «Маса» А.Байтұрсыновтың өлеңдер жинағы: « Маса» А.Байтұрсынұлының өлеңі: « Қазақ салты» 1913 жылдан бастап шыққан апталық газет :Қазақ КСРО дәуірінде кертартпа ұлтшыл буржуазиялық басылым ретінде сипатталып келген газет : « Қазақ» газеті 1913-1917 жылдарда «Қазақ»газетінің редакторы болған қайраткер :А.Байтұрсынұлы Қазақ тілі мен әдебиетте шығармашылық мұрасы ерекше орын алатын тұлға :А.Байтұрсынов М.Дулатұлының 1910 жылы Қазанда жарық көрген романы : « Бақытсыз Жамал» 1910 жылы Қазан қаласында жарық көрген « Бақытсыз Жамал» романының авторы :М.Дулатұлы 1909 Уфада ,кейін 1911 жылы Орынборда жарық көрген М.Дулатұлының жыр жинағы : «Оян,қазақ!» М.Дулатұлының 1911 жылы Орынборда жарық көрген туындысы : «Оян,қазақ!» 1909жылы замандастары « Ұлттық манифест» деп атаған М.Дулатовтың кітабы: «Оян,қазақ!» «Оян,қазақ!» өлеңінің авторы :М.Дулатов 1913 жылы Орынборда жарық көрген М.Дулатұлының өлеңдер жинағы : « Азамат» М.Дулатұлының 1915 жылы жарық көрген туындысы : « Терме» Абайдың шәкірттерінің ішінде ең мол мұра қалдырған:Ш.Құдайбердиев ХХ ғасырдың басында демократияшыл,ағартушылық ,гуманистік бағыттағы ақын,тарихшы,философ ретінде танылған :Ш.Құдайбердиев ХХ ғ. басында бай топтардың теріс қылықтарын әшкерелеген гуманистік бағыттағы талантты ақын:Ш.Құдайбердиев Ш.Құдайбердиев жетік білген тілдер:Араб,парсы,түрік,орыс ХХ ғасырдың басында жарыққа шыққан Ш.Құдайбердіұлының шығармасы: « Мұсылмандық шарты» ХХ ғасырдың басында жарыққа шыққан Ш.Құдайбердіұлының шығармасы: « Түрік ,қырғыз,қазақ һәм хандар шежіресі» 1911 жылы жарық көрген Ш.Құдайбердіұлының кітабы: « Түрік ,қырғыз,қазақ һәм хандар шежіресі» Ш.Құдайбердіұлының ғашықтық поэмасы: « Еңлік –Кебек» Ш.Құдайбердіұлының ғашықтық поэмасы: «Қалқаман-Мамыр» « Қалқаман-Мамыр», « Еңлік-Кебек» дастандарын жазған ақын-философ:Ш.Құдайбердіұлының Ш.Құдайбердіұлының шығармаларының қатарына жатпайтын еңбек: « Қазақ салты» С.Торайғыровтың өмір шындығын,халық тағдырын сипатаудамаңызын жоғалтпаған туындысы: « Қамар сұлу» « Шәкірт ойы», « Бір адамға», «Адасқан өмір» өлеңдерінің авторы:С.Торайғыров С.Торайғыровтың өмір шындығын ,халық тағдырын сипаттауда маңызын жоғалтпаған тамаша туындысы: « Қамар сұлу» ХХ ғасырдың басында халық арасында кең тараған Бейімбет Майлиннің шығармасы : «Шұғаның белгісі» ХХ ғасырдың басында халық арасында кең тараған С.Көбеевтің шығармасы: « Қалың мал» Халық дастандарының ел арасында кең тараған батырлар жырының түпнұсқаларын насихаттаған ұлы ақыны:Н.Байғанин ХХ ғасырдың басындағы « Гәкку» әнінің авторы :Үкілі Ыбырай ХХ ғасырдың басында есімі бүкіл қазаққа танымал болған әнші :М.Шамсутдинова ХХ ғасырдың басында музыка өнерін дамытуға үлес қосқан қазақтың әнші бұлбұлы :М. Шамсутдинова ХХ ғасырдың басындағы « Майдақоңыр»әнінің авторы:Естай ХХ ғасырдың басындағы «Көңіл ашар» күйінің авторы :Дина ХХ ғасырдың І жартысында төңкеріс-кеңістік отан,бостандық ,адамгершілік,махаббат туралы өлеңдер мен дастандар жазған көрнекті қазақ ақыны :Иса Байзақов А.Құнанбайұлының алғашқы шығармалар жинағы ресми баспадан шықты:1909 жылы 9- сынып 1916 жылғы Ұлт –азаттық көтеріліс 1914 -1918 жылдардағы Ресей үшін Қазақстанның шикізат көзі ретінде рөлі осы оқиғаға байланысты күшейді :Бірінші дүниежүзілік соғыс Бәсекелес әскери –саяси блоктар –Үштік одақ пен Антанта тартысы әкеліп соқтырды:Бірінші дүниежүзілік соғысқа Бірінші дүниежүзілік соғысқа қанша мемлекет қатысты:38 мемлекет «Қазақ» газетінде басылған «Тағы соғыс» мақаласының авторы:Ә.Бөкейханов 1907-1912 жылдары Қазақстанға елдің еуропалық бөлігінен қоныстандырылған адамдардың саны:2 млн 400 мың 1917 жылға қарай Қазақстанда қазақтардан тартып алынған жердің көлемі .45 миллионнан астам десятина « Егер мемлекет мүддесі қырғыздарды құрбан етуді талап етсе ,бұған қарсы шығудың керегі жоқ» деп жазған газет: Санкт –Петербургские ведомости 1899 жылдан кейін қазақтар мен орыстар арасындағы этностық жанжалдар даладағы өмірдің сипатты белгісіне айналды,-деп жазды:Т.Рысқұлов 1913 жылдың өзінде « Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды» -деп жазған:А.Байтұрсынов 1916 жылғы оқиғалар қарсаңында Қазақстанда енгізілген салық түрі : әр үйден алынатын соғыс салығы Патшаның бұратана халықтарды тыл жұмыстарына алу жөніндегі жарлығы шыққан жыл:1916 жылы 1916 жылы 19-43 жас аралығындағы еңбекке жарамды барлық адамдарды қара жұмысқа алу туралы жарлық шықты:1916 жылы 25 маусымда 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліске желеу болған себеп:19-дан 43 жасқа дейінгі адамдарды қара жұмысқа алу туралы патша жарлығы 1916 жылғы 25 маусымдағы патша жарлығы бойынша қара жұмысқа алынатын адамдардың жасы :19-43 1916 жылғы 25 маусымдағы патша жарлығы бойынша қара жұмысқа Түркістан мен Дала өлкесінен қанша адам алу көзделді:500 мың 1916 жылғы патша жарлығына байланысты « ...жұрт сеңдей соғылды ,түнде ұйқыдан ,күндіз күлкіден айрылды»,- деп жазды:М.Дулатов 1916 жылы 20 шілдеде А.Куропаткин генерал –губернатор болып тағайындалған өлке:Түркістан 1916 жылғы 23 тамыздағы үстем тап өкілдерін қара жұмысқа алудан босату туралы жарлық шығарған генерал –губернатор :А.Куропаткин 1916 жылғы 23 тамызда қара жұмыстан босатылғандар туралы құпия бұйрық шығарған генерал –губернатор:А.Куропаткин Түркістан генерал –губернатор А.Куропаткиннің құпия бұйрығы қашан шықты :1916 жылы 23 тамызда 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалысының басты қозғаушы күші :Халық бұқарасы 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыстың идеясы :Империализмге ,отаршылдыққа қарсы 1916 жылғы ұлт –азаттық көтерілістің негізгі сипаты :Отаршылдыққа қарсы 1916 жылғы қазандағы Үндеу хатында «Тыңдаіыздар,қан төкпеңіздер,қарсыласпаңыздар»,-деп жазды:Байтұрсынов,Бөкейханов,Дулатов 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалысқа қатысқан халықтың ең бірінші жасаған іс –әрекеті :Отарлауға дейінгі басқару басқару жүйесін қалпына келтірді Ырғыз,Торғай уездерінде дала ақсүйектерінің хан сайлаған өкілдер саны :9 1916 жылы Қарашақ болысының ханы болып сайланған :Оспан Шонов 1916 жылғы ұлт –азаттық көтеріліс кезінде Шерубай –Нұра болысының ханы болып сайланған :Нұрлан Қияшев Верный уезінің Жайымтал болысының ханы болып сайланды :Б.Әшекеев 1916 жылғы көтерілісшілерге Ж.Мәмбетов пен Ұ.Саурықов басшылық жасаған жер:Қарқара аймағы 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыстың Қарқарадағы жетекшілерінің бірі:Ж.Мәмбетов 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыстың Қарқарадағы жетекшілерінің бірі:Ұ.Саурықов 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыстың Мерке ауданы Құрақты болысы жетекшілерінің бірі :А.Қосанов 1916жылы «Қазақ секілді іргелі жұрт өзгелер қатарында соғыс майданында қару-жарақ асынып ,мемлекетті қорғауға лайық еді ,қатарда жоқ қара жұмысқа байлануын кемшілік санаймыз» деп жпзған:А.Байтұрсынов 1916 жылғы ұлт –азаттық көтерілістің ірі орталықтары :Торғай ,Жетісу 1916 жылғы ұлт –азаттық көтерілістің ірі орталығы:Жетісу 1916 жылғы ұлт –азаттық көтеріліс кезіндегі Жетісудағы қозғалыс басшыларының бірі:Б.Әшекеев 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыс кезінде Жетісу көтерілісшілері күш біріктірді:Қырғыз,ұйғыр шаруаларымен 1916 жылғы ұлт –азаттық көтеріліс кезінде Жетісудың генерал –губернаторы :М.А.Фольбаум 1916 жылы 10 мыңнан астам қазақ –қырғыз көтерілісшілері басып алған елді мекен :Тоқмақ 1916 жылы патша режиміне күреске бел байлағандардың ірі ошағы болған өңірі :Қарқара 1916 жылы тамызда 5 мыңнан астам көтерілісшілер жазалаушы отрядын талқандап ,басып алған жәрмеңке:Қарқара 1916 жылғы көтеріліс барысында Жетісуда көтеріліс жасаған ауылдардың Қытайға ауып кетуге мәжбүр болған халық саны :Екі жүз отыз сегіз мың 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалысқа қатысқандарды жазалау кезінде 347 адам атылған өңір:Түркістан өлкесінде 1916 жылғы ұлт –азаттық көтерілістің ең ұйымдасқан ,табанды қарсылық көрсеткен ,халық көп қатысқан орталығы :Торғай облысы 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыс кезінде Торғай уезіндегі қыпшақ руының көтеріліске шыққан қазақтары хан етіп сайлады:Ә.Жанбосыновты Торғайдағы көтерілісшілердің сардарбегі :Амангелді Иманов Торғайдағы көтеріліс сардарбегі Амангелді Имановтың серігі,мерген:Кейкі батыр 1916 жылы Торғайда болған көтеріліс ерекшеленді :Бір орталыққа бағындырылған басқарудың тәртіпке келтірілген жүйесімен Торғайдағы көтерілісшілер саны :20 мыңға Торғайды 15 мың көтерілісшісімен қоршаған сардарбек кім?А.Иманов Амангелді бастаған 15 мың көтерілісші қоршаған қала :Торғай 1916 жылғы ұлт –азаттық көтерілістің орталығы Торғай облысында патша өкіметі жазалаған адамдар саны :3000-ға жуық 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыс кезінде және жазалау нәтижесінде Қазақстан жеріндегі қазақтардың саны кеміді :Жарты миллионға жуық Патша өкіметі боралдай асуында жұрт алдында дарға асқан көтеріліс басшысы:Б.Әшекеев Абақтыда 12 серігімен азапталып өлтірілген 1916 жылғы ұлт –азаттық көтеріліс басшыларының бірі :Ж.Мәмбетов Торғайда көтерілісшілерді соғыс шеберлігіне үйретіп ,өзі де шайқастардың бірінде қаза тапқан кім :Н.Кротов 1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыстың Қарқара ошағын ұйымдастырушылардың бірі :Е.Курев ІҮ Мемлекеттік Думада жазалашыларды әшкерелеп ,патша үкіметі мен Түркістан мен Дала өлкесінің отаршыл әкімшілігін сынға алған кім?А.Ф.Керенский « Қазақ –қырғыз осы көтерілісте көп адамын өлтіріп ,шаруасын күйзелтсе де келешекке қандай ел екенін білдірді»деп жазған :Ә.Бөкейханов Қазақстандағы 1917 жылғы Ақпан ,Қазан төңкерістері Ресейде Ақпан буржуазиялық –демократиялық революциясы болды :1917 ж.ақпан 1917 жылғы 27 ақпанда Ресейде болған революцияның сипаты :Буржуазиялық –демократиялық Ресейдегі 1917 жылғы Ақпан төңкерістерінің нәтижесі :Монархия құлатылды Қазақстанда Қос өкімет орнады :Ақпан төңкерісінен кейін Ақпан буржуазиялық –демократиялық революциясының барысында орнаған қос өкіметке енді:Уақытша үкімет және жұмысшы ,солдат және шаруа депутаттарының кеңес Уақытша үкімет және жұмысшы ,солдат және шаруа депутаттарының кеңесі құрылды:Ақпан буржуазиялық демократиялық революциясынан кейін Ақпан революциясының ұлт саясатындғы ұстанымы :бостандықты ,теңдікті қолдайтынын мәлімдеу ХХ ғасырдың басында азаттық үшін күрескен ұлт қайраткерлері :Ә.Бөкейханов,А.Байтұрсынов 1917 жылы кадет партиясының мүшесі болған ,алаш қозғалысының қайраткерлері :Ә.Бөкейханов « Ресей халықтары үшін Туысқандық,Теңдік және Бостандық күні туды»деп жазған:Ә.Бөкейханов Ә.Бөкейханов «Ресей халықтары үшін Туысқандық,Теңдік және Бостандық күні туды»деп сәлем жолдады:Минскіден Жұмысшы және солдат депутаттарының Кеңестері құрылды :1917 ж. наурыз,сәуір Уақытша өкіметтің Ресей жерінде ұлттық келісім орнатуға бағытталған шешімдерінің бірі :1917 жылғы 20 наурыздағы азаматтардың дін ұстануына немесе ұлтқа жататындығына байланысты құқықтарын шектеудің күшін жою туралы шешім Империялық саясатты қайта қарау жағдайындағы Уақытша өкімет шаралары : «Қара жұмысқа» алған жұмысшыларды қайтару 1917 ж. « Қара жұмысқа» алған жұмысшыларды елге қайтару туралы шешім қабылдады :Уақытша өкімет Тыл жұмысынан оралғандар « Қара жұмысшылар одағын» құрған қала:Верный «Реквизицияланған жұмысшылар» 1917 жылдың шілдесінде Верныйда құрған ұйым : « Қара жұмысшылар одағы» Верныйда « Қара жұмысшылар одағы»құрылған жыл:1917 ж. Тыл жұмыстарына Петорпавлдан алынғандар қайтып келген соң құрған ұйым: « Жас арбакештер одағы» Тыл жұмыстарынан оралғандар « Жас арбакештер» одағын құрған қала:Петропавл 800 майдангер солдаттар мен « тыл жұмысына» алынған қазақтар « Солдаттардың орыс –мұсылман ұйымын ұйымдастырды:Сергиопольде 1917 ж. « Солдаттардың орыс- мұсылман ұйымы»құрылған қала: Сергиополь 1917 жылы « Жас арбакештер одағы «құрылған қала :Петропавл 1917 жылы «Қазақ жастарының революцияшыл одағы» құрылды :Әулиеата мен Меркіде 1917 жылы Әулиеата мен Меркеде құрылған ұйым : «Қазақ жастарының революцияшыл одағы» 1917 жылы Әулиеата мен Меркеде құрылған ұйым «Қазақ жастарының революцияшыл» одағын ұйымдастырған:Т.Рысқұлов 1917 жылы «Жас қазақ» ұйымы жұмыс істеді :Ақмолада 1917 жылы Ақмолада құрылған ұйым: « Жас қазақ» 1917 жылы Ақмолада құрылған « Жас қазақ» ұйымын ұйымдастырушы :С.Сейфуллин 1917 жылы 21-26 желтоқсан аралығында жалпықазақ съезі өткен қала :Орынбор Мұсылмандардың Бүкілресейлік І съезі болған жыл:1917 ж. мамыр 1917 жылы мамырда болған Мұсылмандардың Бүкілресейлік съезінде қызу талқыланған мәселе :Әйел мәселесі Даубай кенішінде ереуіл болды:1917 ж. мамыр 1917 жылы Семей облысында ереуіл болған кеніш:Даубай 1917 ж. мамырда Даубай кеніші жұмысшыларының ереуілі өткен облыс:Семей 1917 жылы құрылған тұңғыш мұсылман партиясы:Түркістан федералистер партиясы Түркістан федералистер партиясы құрылды :1917 ж. 1917 жылғы ақпан төңкерісінен кейін Қазақстанның солтүстік –батыс облыстарында кадеттер ұйымы өз газетін шығарып тұрды: « Свободная речь» ХХ ғасырдың басында қазақ халқының ұлттық санасын оятушы ,отаршылдыққа қарсы күреске дем беруші ,бұрын кадет партиясы Орталық Комитетінің мүшесі болған :Ә.Бөкейханов 1917 жылы құрылып құрамына мұсылмандарды қабылдамаған үкімет:Түркістан ХКК 1917 жылы 22 қарашада Ферғана хандығының Қоқан қаласында құрылды:Түркістан автономиясы 1917 жылы қарашаның 22 –сінде М.Шоқай ашқан съезд:Бүкілтүркістандық төтенше ІҮ съезд «Түркістан автономиясының» орталығы :Қоқан қаласы 1917 жылы құрылған Түркістан автономиясының алғашқы басшылары :М.Тынышбаев ,М.Шоқай «Түркістан автономиясында»алғашында министр –төраға және ішкі істер министірі болған :М.Тынышбаев 1917 жылы Түркістан автономиясының премьер –министірі болған М.Тынышбаевты алмастырды:М.Шоқай «Түркістан автономиясында»мемлекеттік деп танылған дін:Ислам Ислам діні мемлекеттік дін ретінде жарияланған автономия:Түркістан 1917 жылы мұсылмандардың зор манифесі өтті:Қоқанда ІІ Жалпықазақ съезі қашан және қайда болды:1917 жылы желтоқсан Орынборда 1917 жылы шілде айында Орынборда болған жалпықазақ съезінде Алаш партиясы қойған талап :Қазақтардың ұлттық автономия алуы 1917 жылы Орынборда желтоқсанда өткен Жалпықазақ съезінде құрылды :Алашорда Уақытша Халық Кеңесі ХХ ғасырдың басында қазақ елінің азатығы үшін күрескен партия :Алаш Алашорда үкіметінің құрылған жылы :1917 жылы « Алашорда үкіметінде» төраға болып сайланды :Ә.Бөкейханов Алашорданың уақытша орналасқан жері :Семей Алаш партиясы бағдарламасындағы бөлім саны :10 Алашорда Үкіметі мүшелерінің саны :25 адам Алашорда үкіметі мүшелерінің ұанша орны басқа ұлттарға берілді :10 орна Алаш партиясының бағдарламаларының жобасы жарияланды: « Қазақ» газетінде 1917 ж. көктемде Семей облыстық съезі Жалпықазақ съезіне ұсынды :Қазақ автономиясын құруды 1917 жылдың қарашасы мен 1918 жылдың қаңтары аралығында өткен сайлауда қазақ еңбекшілерінің басым көпшілігі осы партияны қолдайтынын көрсетті :Алаш партиясы 1905 жылдан бастап бой көрсеткен алаш қозғалысының қайта жанданған уақыты:Ақпан революциясынан кейін 1917 жылы қазақ халқының дамуының балама жобасын ұсынған патрия :Алаш партиясы 1917 жылы Жетісу губерниясында « Алаш»партиясына дауыс берген сайлаушылардың үлесі:57,5% 1917 жылы « Алаш» партиясына Семей уезінде дауыс берген сайлаушылырдың үлесі :85,6% 1917 жылы Торғай ,Орал губерниясында « Алаш» партиясына дауыс берген сайлаушылардың үлесі :75% Алаш қозғалысының белсенді қайраткерлері :Ә.Бөкейханов ,А.Байтұрсынов Алаш зиялыларының бірі :Ж.Аймауытов Қазақстанда кеңестер билігі ең алғаш орнаған қала :Перовск Перовск (Қызылорда) Кеңесі үкімет билігін өз қолына алды:1917 жыл қазан Бөкей Ордасында Кеңестер үкіметі орнады :1917 ж.желтоқсанда Қостанай Кеңестер съезі бүкіл уезде Кеңес өкіметін орнату туралы шешім қабылдады :1918 жыл қаңтар Павлодар Кеңесі өкімет билігін өз қолына алды :1918 жыл қаңтар Оралда Кеңес үкіметі қиын жағдайда орнатылды:1918 жыл қаңтар Семейде үкімет билігі жергілікті Кеңестің қолына көшті :1918 жыл ақпан Жетісу облысының барлық жерінде Кеңес өкіметі жеңді :1918 жыл наурыз 1918 жылы наурыздың 2-сінен 3-не қараған түні қай қалада Кеңес үкіметі орнады:Верныйда 1918 жылы наурыздың 21-мен сәуірдің 3-і аралығында Кеңестердің Торғай облыстық І съезі болған қала:Орынбор Орынборда Кеңестердің Торғай облыстық І съезі қызыл армия бөлімдерін құру туралы шешім қабылдады:1918 жыл нарыз,сәуір Қазақ депутаттарының Кеңестерінің Ақмола уездік съезі Алашорда автономиясын теріске шығарған қарар қабылданды :1918 жыл наурыз 1918 ж.торғай облыстық Кеңестер съезінің қаулысымен жабылған газеті: «Қазақ» Түркістан АКСР-і жарияланды :1918 жыл сәуір 1918 жылы сәуір айында болған оқиға :Түркістан АКСР-і Түркістан АКСР-і құрамына кірген облыстар :Түркістан ,Сырдария 1918 жылы сәуірде Түркістан өлкесі Кеңестерінің Ү съезі шешімімен құрылды :Түркістан АКСР-і 1918 жылы сәуірде Ташкентте құрылған Түркістан автономиялық КСР-ң құрамына кірген облыстар:Жетісу ,Сырдария 1917-1918 жылдары қазақ ,ұйғыр,орыс еңбекшілері арасындағы қатынастарды жақсартуға үлес қосқан қайраткер :А.Розыбакиев 1917 жылы басталған Қазақ АКСР-н құру жөніндегі жұмыстың уақытша тоқтап қалу себебі :Азамат соғысының басталуы 1918 жылы көктемде көтерме –бөлшек сауда жойылып,оның міндеттері азық комитетіне берілген облыстар:Семей ,Ақмола Азамат соғысы жалдарындағы Қазақстан Азамат соғысы болған жылдар:1918-1920 жылдар Азамат соғысы –ол:Мемлекет ішінде билік үшін ел азаматтарының өзара соғысы Азамат соғысы кезінде қалыптасқан экономикалық және саяси жүйе :Әскери коммунизм 1918 жылы маусымда атаман А.Дутов басып алған қала:Орынбор 1918 жылғы маусымда Орынборды басып алған атаман:А.Дутов 1918 жылғы маусымда Қазақстанды Ресеймен байланыстыратын темір жолды кесіп тастаған әскери қолбасшы :Дутов 1918 -1920 жылдары азамат соғысында большевиктерге қарсы шыққан топ :Ақтар Азамат соғысы жылдарында ақгвардияшылдармен бір топ болды :Алашорда 1917 жыл Кеңес үкіметіне қарсы біріккен күштер :Ақгвардияшылдар мен Алашорда 1918 жылдың мамыр –маусымында Қазақстанныңсолтүстігінде билікке келген : «Сібір үкіметі» Азамат соғысы басталған кезде ақгвардияшыларға көмек ретінде Иран мен Каспий өңіріне енген әскер :Ағылшын әскері Азамат соғысы жылдарында Солтүстік Жетісуда ерекше қаталдық көрсеткен атаман:Б.Анненков Азамат соғысы жылдарында Түркістан мен Қазақстанда құрылған әскери бөлімдер : « Мұсылман бөлімдері» Азамат соғысы жылдарында жергілікті халықтан құрылған әскери бөлімдердің атауы: « Мұсылман бөлімдері» Түркістанда байырғы халықты әскерге тұңғыш рет күшпен жинау жарияланған жыл: 1920 жылы 1920 жылға қарай Қазақ Әскери Комиссариаты Бөкей Ордасында ,Орал мен Торғайда құрған әскери бөлімшелер саны :37 1920 жылдары Дала өлкесінің төтенше комиссары :Ә.Жангелдин 1920 жылы Торғай уезінің әскери комиссары :А.Иманов 1920 жылдары қазақ атты әскер бригадасы саяси бөлімінің меңгерушісі:Б.Қаратаев 1919 жылы қаңтарда Қызыл Армия азат еткен қалалар:Орынбор мен Орал Қызыл Армия Орынбор мен Оралды азат етті :1919 жылы қаңтарда Азамат соғысы жылдарында Кеңарал болысында партизан жұмысын ұйымдастырушы,1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалысқы қатысқан тұлға :Ө.Ыбыраев Азамат соғысы жылдарында Ой болысында партизан жұмысын ұйымдастырушы :Кәкімжан Саркин Солтүстік Жетісуда Кеңес өкіметін орнатуда үлкен рөл атқарған қорғаныс:Черкасск қорғанысы 1919 жылы Шығыс майданының Оңтүстік тобын басқарған :М.Фрунзе 1919 жылы М.Фрунзе басқарды:Шығыс майданның Оңтүстік тобын Азамат соғысы жылдарында Шығыс майданның 5- армия қолбасшысы :М.Тухачевский Түркістанда байырғы халықты әскерге тұңғыш рет күшпен жинау жарияланған жыл :1920 ж. 1920 жылғы қаңтардың 5-інде Түркістан майданының әскерлері азат еткен қала:Атырау 1920 жылы 5 қаңтарда Түркістан майданының әскерлері Атырауды алуға байланысты жойылған майдан:Орал майданы 1920 жылы наурызда Семей облысының солтүстігінің ақгвардияшылардан азат етілуі нәтижесінде жойылған майдан :Жетісу майданы 1918-1920 жылдардағы Азамат соғысының соңғы майданы :Жетісу Азамат соғысының кескілескен қырғынында қанша адам қаза тапты :8 млн Орал –Ембі мұнай ауданын Орталық Ресеймен байланыстыруы тиіс болған теміржол :Александров Гай –Ембі 1919 жылы салуға шешім қабылданған Александров Гай –Ембі теміржолы байланыстыруға тиіс болды :Орал –Ембі мұнай ауданын Орталық Ресеймен Азамат соғысы кезінде қалыптасқан экономикалық және саяси жүйе:Әскери коммунизм Азамат соғысы кезінде зорлыққа негізделген азық –түлік саясаты : « Әскери коммунизм» «Әскери коммунизм» деп аталатын экономикалық және саяси жүйе қалыптасқан мерзім :Азамат соғысы жылдарында Астық дайындау мен бөлу барысында азық салғырты енгізілді :1919 жылы қаңтар Азамат соғысы жылдарында бір өзі ғана мемлекетке 6 млн пұтқа жуық астық тапсырды :Қостанай уезі,Ақмола ,Семей облыстары 1920-1921 жылдары қазақ өлкесіндегі еңбек армиясының қатарында болған адамдардың саны :6 мыңға жуық Импералистік соғыс пен Азамат соғысы кезінде Қарағанды көмірін өндіру қысқарды :5 есе Импералистік соғыс пен Азамат соғысы кезінде мұнай өндіру қысқарды:4 есе 1919 жылы « Төңкеріс және қазақтар» деген мақала жазған қазақ зиялысы :А.Байтұрсынов « Алашорда» үкіметін ақтау жөніндегі қаулы шыққан мерзім :1919 жылы 4 сәуір 1919 жылы қазақ өлкесіндегі жоғарғы әскери –азаматтық басқарма :Қазревком Қазақ өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитеті құрылды :1919 жылы 10 шілде Қазақ Революциялық Комитетінің басшысы :С.Пестковский 1919 жылдан Қазревкомның төрағасы болған:С.Пестковский Қазақ Революциялық Комитетінің органы болған баспасөз : « Ұшқын» газеті Қаз Ревкомның ең негізі міндеттерінің бірі :Өлкеде мемлеекеттік құрылыс үшін жағдай жасау « Алашорда»үкіметі таратылды:1920 жылы 9 наурыз Қазақ АКСР –н құру туралы декрет шықты :1920 жылы 20 тамыз Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы деп жарияланды :1920 жылы 4 қазан 1920 жылы 4 қазанда Орынборда өткен саяси оқиға :Қазақ АКСР-і Кеңестерінің құрылтай съезі 1920 жылы 4 қазанда кеңестік мемлекеттілігін құрудың негізгі қағидалары анықталған құжат :Қазақ АКСР еңбекшілері құқықтарының Декларациясы Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы жарияланды:Орынбор қаласында Қазақ АКСР-нің құрылғанын жарияланған құжат : « Қазақ АКСР –нің құрылуы жөніндегі» декрет 1920 жылы Қазақ АКСР құрылтай съезі сайлаған жоғарғы өкімет органдары :Орталық Атқару Комитеті мен Халық комиссарлар Кеңесі Қазақ АКСР Орталық Атқару Комитетінің алғашқы төрағасы :С.Меңдешев Қазақ АКСР Халық Комиссарлары Кеңесінің төрағасы :В. Радус –Зенькович Қазақ АКСР –нің тұңғыш астанасы :Орынбор Орынбор қай жылдары Қазақ АКСР –нің астанасы болды?1920-1924 жылдары А.Байтұрсынов пен М.Сералин өз жазбаларында Қазақстанға қосу қажет деп дәлелдеген аймақ:Қостанай Қостанай аймағын Қазақстан құрамына қосу қажет екенін жан-жақты дәлелдегендер:А.Байтұрсынов пен М.Сералин Қазақ жерлерін біріктіруде Қазақстан мүддесін жақтаған тұлға :В.И.Ленин Қазақ АКСР –ң жер көлемі :2,7 млн.шаршы км 1926 жылғы Қазақстандағы қазақ халқының үлес салмағы :61,3 % 1926 жылғы Қазақ АКСР –ң халық саны :5 миллион 230 мың 1924 жылы Қазақстан астанасы көшірілген қала :Қызылорда Қырғыз АКСР-і Қазақ АКСР-і болып өзгертілген мерзім :1925 жылы 1929 жылы Қазақстан астанасы көшірілген қала:Алматы Қазақ АКСР астанасы Қызылордадан Алматыға көшірілген жыл:1929 жыл Жаңа экономикалық саясат Қазақстан комсомолының І съезі болған мерзім :1921 жылы шілде 1921 ж. шілдеде Қазақстан комсомолының І съезі болып өткен қала :Орынбор 1921 жылы Түркістан комсомолы Орталық Комитеті Қырғыз (Қазақ )бюросының тұңғыш төрағасы :Ғ.Мұратбаев Ғ.Мұратбаев өмір сүрген жылдар :1902-1924 ж.ж. Әйелдер қозғалысының көрнекті қайраткерлерінің бірі:А.Оразбаева ХХ ғасырдың 20-шы жылдарындағы әйелдер қозғалысының белсенді өкілі:Ш.Иманбаева Әйелдер қозғалысының көрнекті қайраткерлерінің бірі:Н.Құлжанова,С.Есова,Ш.Иманбаева Ауылдарда ағарту жұмысының орталықтары : « Қызыл отаулар» Қазақстан Орталық Атқару Комитеті « Қырғыз (қазақ) тілінде іс жүргізуді енгізу туралы» декрет қабылданды :1923 ж. 22 қараша «Қырғыз халқының тарихи дұрыс атауын қалпына келтіру үшін алдағы уақыттарда қырғыз –қазақтар деп аталсын» деген қаулы қабылданды :1925 жылы 1922 жылы Батыс Қазақстанда ашығушылар мен аурулар саны :82% 1921 жылғы қуаңшылық кезінде республика халқының аштыққа ұшыраған бөлігі :1/3 1921-1922 жылдары Кеңестік Түркістан туысқандық көмек ретінде қанша аштыққа ұшыраған адамдарды қабылдады :20 мың 1921 ж.көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылықтар үшін « Нақты ет салығы туралы»декреттің мәні :Ет салығынан босату 1921 жылы 14 маусымда қабылданған « Нақты ет салығы туралы» декреттің мәні:Көшпелі және жартылай көшпелі халықты ет салығынан босату Қазақстанның ашыққан халқына көмектесу мақсатында 1921 жылы 14 маусымда қабылданған декрет : «Нақты ет салығы туралы» Жаңа экономикалық саясатқа көшу туралы шешім қабылданған жыл:1921 жылы Кеңестік биліктің 1921 жылы наурыз айында енгізілген экономикалық саясаты :Жаңа экономикалық саясат Тұтыну кооперациясын және жаңа сауданы дамытуға ,несие жүйесін қолдануға жол ашқан саясат:Жаңа экономикалық саясат Әскери коммунизмнен жаңа экономикалық саясатқа көшу туралы шешім қабылданды:1921 жылы наурыз 1921 жылы наурызда партия шешімімен азық-түлік салғырты алмастырылды:Азық-түлік салығымен « Әскери коммунизм» негізінде енгізілген еңбек міндеткерлігі мен еңбекке жұмылдырудың жойылу себебі:Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуіне байланысты Жаңа экономикалық саясат барысында көптеген кәсіпорындар көшірілді :Шаруашылық есепке Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуіне байланысты рұқсат етілді :Жерді жалға беру мен жалға алуға Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуіне байланысты рұқсат етілді:Жалдама еңбекті қолдануға Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуіне байланысты жеке адамдарға немесе коопертивтерге жалға берілді:Ұсақ кәсіпорындар Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуіне байланысты жойылды :Еңбек міндеткерлігі Жаңа экономикалық саясатқа көшу барысында азық салғыртын алмастырды:Азық салығы Жер реформасы енгізілген жылдар:1921-1922 ж.ж. Жер-су реформасының мәні :Отаршылық жылдарда тартып алынған жерді қайтару Қазақстанда 1921 жылғы жер –су реформасын қамтыған өңір:Ертіс өңірі Сібір және Орал қазақ әскерлеріне берген жерді қазақ еңбекшілеріне қайтару туралы декрет шықты :1921 ж. сәуір Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанның қазақ және орыс халқына жер беру үшін құрылған жер көлемі :1 млн десятинадан астам Жаңа экономикалық саясат жылдарында кеңінен дамыған ауыл шаруашылығын қалпына келтіру мақсатында құрылған қоғам : « Қосшы одағы» « Қосшы одағы» құрылған мерзім :1921 жылы Кедейлерге көмектесу үшін 1921 жылы құрылған одақ: « Қосшы одағы» « Қосшы одағы» 1930 жылдан бастап аталды: « Кедей» одағы ЖЭС кезінде нарықтық қатынастардың нығаюына қарай салық төлеудің заттың және ақшалай аралас түрлері тек ақшалай түрге ауыстырылған мерзім:1924 жыл,1 қаңтар 1924 жылдың 1 қаңтарынан бастап енгізілген салықтың түрі :Ақшалай Салықтың ақшалай түрі енгізілген мерзім :1924 ж. қаңтар Қазақстанда шаруаларға салықтың тек ақшалай түрі енгізілді: 1924 жылы 1924 жылдың 1 қаңтарынан бастап енгізілген слаықтың негізгі ауыртпалығы мойнына түсті: кулактар мен байлардың 1924-1925 жылдан бастап республикаға әкеліне бастағана ауылшаруашылық техникасы: тракторлар Жаңа экономикалық саясат жылдарында Қазақ АКСР-нің егіс көлемі 1928 жылы жетті:4,4 млн га 1928 жылғы Қазақ АКСР-дегі мал саны :41 млн Жаңа экономикалық саясат жылдарында Қазақ АКСР –нің мал саны 1928 жылы жетті :41 млн-ға Жаңа экономикалық саясат жылдарында дамытуға көбіне көңіл бөлген өнеркәсіп саласы :Түсті металлургия Жаңа экономикалық саясат жылдарында республиканың түсті металлургияның басты ауданы болды:Кенді Алтай Жаңа экономикалық саясат жылдары пайдалануға беріліп,1923 жылға қарай одақта өндірілген қорғасынның 40 %-ын берген өнеркәсіп :Риддер қорғасын зауыты Шымкент-сантонин (дермене )зауыты пайдалануға берілген уақыт :1920 жылы 1927 жылдан бастап мыс өндіріле бастаған комбинат :Қарсақбай комбинаты Жаңа экономикалық саясат кезінде сауда,тауар айырбасы саласында рұқсат етілді :Жеке саудаға 1927 жылы республикада жұмыс істеген өлкелік жәрмеңке саны:7 1927 жылы республикада жұмыс істеген жергілікті жәрмеңкелер саны :75 1927 жылы республикада жұмыс істеген губерниялық жәрмеңкелер саны :13 1927 жылы республикадағы жәрмеңкелердің құраған сауда айналымының мөлшері :30 млн. сом «Реквизиция»сөзінің мағынасы :мемлекеттің мүлкін уақытша пайдалануы Индустрияландыру жылдарындағы Қазақстан Индустрияландыруды жүзеге асыруда қолданылған әдіс:әміршіл-әкімшіл жүйеде басқару 1925-1933 жылдары Қазақ өлкелік партия комитетінің басшысы :Ф.Голощекин Ф.И.Голощекин Қазақстанда билік басында болған жылдар:1925-1933 жылдары Ф.И.Голощекин ұсынған идея : « Кіші Қазан» Қазақстан жерінде « Кіші Қазан»төңкерісін өткізу туралы идесын насихаттаған басшы : Ф.И.Голощекин « Ауылды кеңестендіру» ұранымен Қазақстан « жаңа революция» жүргізудің идеялық-саяси негізін жасаған : Ф.И.Голощекин Ф.И.Голощекин ұраны: « Ауылды кеңестендіру» «Кіші Қазан» төңкерісін ұсынған Ф.И.Голощекин идеясын дұрыс деп бағалады:И.В.Сталин Ф.И.Голощекин саясатына қарсы оппозиция (қарсыласы) басшыларының бірі :С.Сәдуақасов Индустрияландыру кезінде Ф.И.Голощекин « Кіші Қазан» бағытына қарсы шығып ,өз ұсынысын білдірген қоғам қайраткері :С.Сәдуақасов Индустрияландыру жылдарында қудаланған қоғам қайраткерлері :С.Сәдуақасов ,Ж.Мыңбаев Ф.И.Голощекиннің саясатына наразылық білдіргені үшін « ұлтшыл» деп айыпталған:С.Сейфуллин Индустрияландыру жылдарында Қазақстанда негізінен қарқынды жүргізілді :Шикізат көздерін игеру Қазақстандағы табиғи байлықтарды зерттеу басталды :Индустрияландыру кезінде Орталық Қазақстанның минералдық шикізат байлықтарын зерттеген геологтар тобының жетекшісі :Н.С.Курнаков И.М.Губкиннің «Бұл кен орын елдегі мұнайға аса бай облыстардың бірі» деп меңзеген өңір:Орал –Ембі Индустрияландыру кезінде Орал –Ембі мұнайлы ауданын зерттеген академик :И.М.Губкин Индустрияландыру кезінде құрылған мұнай базасы :Ембі Индустрияландыру жылдарында Қаныш Сәтбаевтың сіңірген еңбегі :Жезқазған ауданындағы мыс кенін зерттеді 1927 жылы Қазақстанда салына бастаған ірі құрылыс :Түркістан –Сібір темір жол магистралі Түркістан –Сібір темір жол магистралы салына бастаған жыл :1927 жыл Түркістан –Сібір темір жол құрылысында еңбек еткен адамдардың саны:100 мың Түркістан –Сібір темір жол құрылысы пайдалануға берілді :1931 жылы Түрксіб темір жолы іске қосылды:ХХ ғ. 30 жылдың басында Түрксіб темір жолы жалғастырды:Орта Азия мен Сібірді Түрксіб темір жолы жоспарда белгіленген бес жылдың орнына салынып бітті :үш жылда Түрксіб темір жолының оңтүстік және солтүстік учаскілерін уақытша пайдалануға беру үшін 1930 жылы түйістірген станциясы :Айнабұлақ 1930 жылы Түрксібтің солтүстік және оңтүстік учаскілері түйіскен станция :Айнабұлақ Түркістан –Сібір теміржолы салыну барысында басшылық жасаған қайраткерлердің бірі :Т.Рысқұлов Түркісіб темір жолында қатардағы жұмысшы болған ,кейіннен «Қазақкөлікқұрылыс» тресінің басшысына дейін көтерілген тұлға :Т.Қазыбеков Қатардағы жұмысшыдан ,Түркісіб темір жолының бастығына дейін көтерілді :Д.Омаров «Қазақстан отар болып келді және солай болып қалды» деп айтқан қайраткер:С.Сәдуақасов 1939 жылы қалаларда тұрған қазақтардың саны :375 мың Ұлы Отан соғысы қарсаңында қалалар мен қала үлгісіндегі елді мекендерде тұрған қазақтардың үлесі:16% Индустрияландыру жылдары білікті жұмысшы кадрлар инжинер техник мамандар әкелінді:Ресей мен Украина Соғысқа дейінгі бесжылдық кезінде Қазақстанда салынған кәсіпорын:Балқаш және Жезқазған комбинаттары Соғысқа дейінгі бесжылдық кезінде Қазақстанда салынған кәсіпорын:Түрксіб теміржолы Соғысқа дейінгі бесжылдық кезінде Қазақстанда салынған кәсіпорын:Қарағанды шахтасы Соғысқа дейінгі бесжылдық кезінде Қазақстанда салынған кәсіпорын:Кенді Алтай мен Ащысай кәсіпорын Ұлы Отан соғысына дейінгі жылдарда іске қосылған кәсіпорын:Ащысай полиметалл комбинаты Индустрияландыру жылдары басым дамыған өнеркәсіп саласы :Түсті металлургия Ауылшаруашылығын ұжымдастыру ХХ ғасырдың 20-30 жылдарында қазақтардың жалпы санының кемуіне себепші болған: Ұжымдастыру саясаты 1927 жылы желтоқсанда ауылшаруашылығын ұжымдастыру бағытын жариялаған съезд :ХҮ съезд Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру бағытын жариялаған Коммунистік партияның съезі:ХҮ съезд Орталық комитет Қазақ АКСР-інде ұжымдастыруды негізінен аяқтауға белгіледі :1932 жылдың көктеміне қарай Ұжымдастыру жылдарында ауыл шаруашылық артелі құрылды:Астықты аудандарда Қазақстанның астықты аудандарында колхоз құрылысының негізгі формасы :Ауыл шаруашылығы артелі Қазақстанның мал шаруашылығы аудандарында колхоз құрылысының негізгі формасы :Жерді бірлесіп өңдеу мен шөп шабу жөніндегі серіктестік Аса ірі бай шаруашылықтары мен жартылай феодалдарды тәркілеу және жер аудару туралы декрет шыққан жыл:1928 жыл Кеңес үкіметі ірі байлардың мал-мүлкін тәркіленген жыл:1928 ж Ұжымдастыру жылдарында жер аударылған жартылай феодалдар мен байлар саны :657 Ұжымдастыру жылдары жартылай феодалдар мен байлардан тартып алынған мал саны :145 мың мал Алғашқы машина –трактор станциялары (МТС-тер) құрылған жыл :1929 жыл Республикада ұжымшар құрылысы жедел дамыған жыл:1929 ж. ІІ жартысы Ұжымдастыру жылдары астық дайындау барысында жазаланған шарулар саны:31 мың Ұжымдастыру жылдары астық дайындау барысында атылған шаруалардың саны :277 Егер 1928 жылы Қазақстанда барлық шаруашылықтың 2% ұжымдастырылған болса,1931 жылы ? 65 % ұжымдастырылды 1932 жылдың ақпанында 150 км жерден көшіріп әкеліп 400 киіз үйден « қала» үлгісі жасалған аудан:Шу 1931-32 жылдары Шұбартау ауданында мемлекетке етке өткізілген малдың мөлшері :80 % 1931-1932 жылдары малдың 80 % етке өткізген аудан :Шұбартау «Асыра сілтеу болмасын,аша тұяқ қалмасын !»деп ұрандаған асыра сілтеушілер :Торғайлық асыра сілтеушілер Ұжымдастыру басталардан бұрын республикада :40,5 млн мал басы болды Ұжымдастыру басталардан бұрын республикада 40,5 млн мал болса ,1933 жылы не бары :4,5 млн мал қалған еді 1931-1933 жылдары республиканың 6,2 млн халқының аштықтан қырылғандарының саны :2,1 млн-ы 1931-1933 жылдары аштықтан қырылғандардың ішінде ,қазақтан басқа халықтың шығыны :0,4 млн 1930-32 жылдары аштықтан ,түрлі індеттерден қырылған халықтың мөлшері :40% 1930-1932 жылдардағы аштық кезеңінде республикадан тыс жерлерге көшіп кеткен қазақтар саны :1 млн-нан астам 1930 жылы аштықтан қайтыс болған адамдар саны :313 мыңнан астам 1931 жылы аштықтан қайтыс болған адамдар саны :755 мың 1932 жылы аштықтан өлгендер мен шетелге көшіп кеткен адамдар саны :769 мыңнан астам Ұжымдастыру жылдарында республикадан тыс жерлерге көшіп кеткен халық саны :1 млн аса Ғ.Мүсірепов ,М.Ғатауллин ,М.Дәулетқалиев ,Е.Алтынбеков ,Қ.Қуанышев(Бесеудің хаты )ашық хатты жазды:Ф.Голощекинге 1932 жылы БК(б) өлкелік комитетінде Ф.Голощекинге жазылған ашық хат: « Бесеудің хат» 1932 жылы БК(б) өлкелік комитетіне аштық,оның ауыр зардаптары туралы қазақ зиялылары жолдаған хат: «Бесеудің хаты» 1932 жылы шілдеде аштық апаты туралы Ф.Голощекинге хат жазған республика қайраткерлері:Ғ.Мүсірепов ,М.Ғатауллин ,М.Дәулетқалиев ,Е.Алтынбеков ,Қ.Қуанышев Қазақстандағы аштық туралы 1933 жылы наурызда Сталинге ашық хат жазды :Т.Рысқұлов Ашаршылық жылдарының сұмдығын айқын ашып беретін тарихи айғақ :Т.Рысқұловтың « Сталинге хаты» Ұлы жұт жылдары болған кезең :1930-1932 жылдары Ұжымдастыруға қарсы Қазақстанда қарулы қақтығыс болған жылдар:1929-1931 жылдары Ұжымдастыру жылдары лаңкестік әрекеттерді,өрт салуларды есептемегенде ,республика аумағындағы толқулар мен көтерілістердің саны:372 1930-1932 жылдары ауыл шаруашылығын күштеп ұжымдастыруға қарсы өткен толқулар мен көтерілістердің саны :372 Республика халқының ұжымдастыру саясатына қарсы бас көтерулер саны:372 Ұжымдастыруға қарсы бүлік шығарған Алматы округігнің едәуір ауылдары көшіп кетуге мәжбүр болды:Қытайға Күштеп ұжымдастыруға қарсы наразылық кезінде Иран мен Ауғанстанға көшіп кетуге мәжбүр болған көтерілісшілер шоғырланған аудандар:Маңғыстау ,Ойыл «Қазақ өлкелік комитеті бандиттік-басмашы қозғалысының көрінісі»деп бағаланған көтеріліс :Батпаққара көтерілісі Ұжымдастыруға қарсылық ошағы Қарақұм көтерілісін Орынборда орналастырылған :8- дивизия басып тастады Ұжымдастыруға қарсы табандығымен және шебер ұйымдастырылуымен ерекшеленген көтеріліс:Созақ ауданы 1930 жылдары көтерілісшілер басып алған аудан орталығы:Созақ Ұжымдастыруға қарсы халық наразылығының ірі ошағы :Қостанай округі Ұжымдастыру кезінде көтеріліске қатысқан ,шаруалары түгелдей қырылып тасталған аудандар:Абыралы,Шыңғыстау,Шұбартау 1930 жылдардағы репрессия кезіндегі саяси қудалауға ұшырағандардың тағдырын шешкен орган: « Үштік» аталған ерекше кеңес 1929-1933 жылдар аралығында Қазақстан жөніндегі Біріккен Мемлекеттік Саяси басқарма (БМСБ)өкілдігінің үштігі ату жазасына кескен адам саны :3386 1938 жылы Қиыр Шығыстан Қазақстанға көшіріліп әкелінді:Корейлер 1938 жылы Қиыр Шығыстан Қазақстанға көшірілген корейлер саны:100 мыңнан астам адам 1938 жылы Қиыр Шығыстан Қазақстанға қоныс аударушы корейлерден тұратын 57 ұжымшар құрылды:Алматы,Қызылорда облыстарында Қызылорда және Алматы облыстарында қоныс аударушы корейлерден тұратын ұжымшарлар саны:57 жүктеу/скачать 235,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|