Темір дәуірі Б.з.б.ҮІІІғ-Б.з.ҮІғ Темір дәуірінің қамтитын аралығы:б.з.б.8ғасыр-Б.з.6ғасыры Темір дәуірінің бөліну кезеңі: 2-ге Ерте темір дәуірі кезеңі:б.з.б.ҮІІІғ-б.з.б.ІІІғ Ерте темір дәуірі кезеңі аралығы: Б.з.б.8-3ғасырлар Ерте темір дәуірі аяқталды: Б.з.б.3ғасырда Мөлшермен кейінгі темір дәуірі: б.з.б.ІІІғ-б.з.ҮІғасыры Кейінгі темір дәуірі кезеңі аралығы: б.з.б.3-б.з.6ғасыр Мүлік теңсіздігі түпкілікті орнаған дәуір: Темір Алғаш Әскери-демократияның пайда болған дәуірі: Темір дәуірі Әскери-демократияның пайда бола бастаған кезі: Темр дәуірі Ерте темір дәуіріне жататын Есілдің оң жағындағы зерттелген бекініс-қалашық: Ақтау Ерте темір дәуірінің Ақтау бекініс-қалашығы орналасқан жер: Есілдің оң жағалауы Ерте темір дәуіріне жататын қоныс: Қарлыға Ерте темір дәуірінің қонысы: Бөркі Ерте темір дәуірінің қонысы: Кеңөткел Солтүстік қазақстан жеріндегі алғашқы сақ заманына жататын зерттелген обалар: Бірлік, Алыпқаш Солтүстік Қазақстан жерінде б.з.2-3ғасырлар аралығында өндірілген металдан жасалған заттар табылды: Шығыс Еуропа, Кавказдан Қазақтың даласын Шығыстан батысқа қарай бөліп жатқан аласа таулар желісі: Сарыарқа Ежелгі заманда Сарыарқаныңсолтүстік батысын мекендеген: Аргиппейлер Ежелгі заманда аргиппейлер қоныстанған аумақ: Сарыарқаның солтүстігі Геродот Жазбасындағы савроматтардың «биік таулардың бауырында» тұрған көршілері: Аргиппейлер «Ақ жалды жүйрік аттардың иелері» деп аталған тайпа: Аргиппейлер «Аргиппей» сөзінің латын тілінен аударғандағы мағынысы: Ақ жалды жүйрік аттардың иелері Геродот жазбаларында «олардың әрқайсысы қыста ағашты қалың ақ киізбен жауып,соның астына паналайды» депжазғандарға жататын: Аргиппейлер Аргиппейлер туралы : Олардың әрқайсысы қыста ағашты киізбен жабады деп жазған: Геродот Геродот шығармаларында Орталық Қазақстанды мекендеген ежелгі тұрғындар: Аргиппей,исседондар Аргиппейлердің шығысқа қарай орналасқан көршілері:исседондар Ежелгі заманда Сарыарқаның орталығын мекендегендер: Исседондар Қазіргі ғалымдардың анықтауынша ежелгі заманда исседондар қоныстанған аумақ: Сарыарқаның орталығы
Сарыарқаның ерте темір дәуірі ескерткіштері: Тасмола мәдениеті Тасмола мәдениеті қамтыған аймақ: Орталық Қазақстан Тасмола мәдениетін қалдырған тайпа:Исседон Орта ғасырлардағы қала құрылыстарының түп-бастауларынаосы тайпаның дәуірінде пайда болған қоныстарын жатқызуға болады: Исседон Аргиппейлерге тән, Тасмола мәдениетіне ұқсас ескерткіш:Ұлыбай Тасмолаға ұқсас ескерткіш табылды: Ұлыбай атырыбынан Ерте темір дәуірі ескерткіші Тасмола мәдениетінің табылған аудан:Екібастұз «Мұртты»обалардың бөліну түрі:4-ке Мұртты қорғандар көрсететін бағыт: Оңтүстік,Солтүстік,Шығыс,Батыс «Мұртты обалар» көп тараған аймақ: Орталық Қазақстан Мұртты қорғандардың шығысқа қарай бағытталуының себебі:Олардың күнге табынатындығын білдіреді Орталық Қазақстандағы ерте темір дәуірінің ескерткіштері: «Мұртты қорғандар» Ежелгі заманда Сарыарқаның шығысында мекендегендер: Аримаспылар Ежелгі заманда аримаспылар қоныстанған аумақ: Сарыарқаның шығысы Шығыс Қазақстан аумағын ертеде мекендегенер:Аримаспылар Аримаспы атауының шығу себебі: Алтайда алтынның мол болуы Атауы Алтайда алтынның мол болуына байланысты шыққан темір дәуіріндегі тайпа:Аримаспы
Аримаспылар мекендеген аумақ:Шығыс Қазақстан 1960ж зерттелген Шығыс Қазақстан жеріндегі қорған атауы: Шілікті «Алтын қорған»деген атау алған Шығыс Қазақстан жеріндегі қорған: Шілікті қорғаны Зайсанауданы жерінде патша қорғандарының ең көп шығарылған жері: Шілікті ескерткіштері Қазақстан аумағындағы ең көне б.з.б.ҮІІІғ жататын патша жерлеу орны ескерткіштері: Шілікті Шілікті «алтын қорғанының»салынған уақыты:б.з.б.7-6ғғ Шілікті қорғанының №1обасынан табылған археологиялық жаңалық:Үшінші алтын киімді адам 13 қола жебе табылған қорған: Шілікті Атын бесжұлдыз табылған сақ обасы:Шілікті Қабір ішінен бұғының суреттері бар тақтай табылған орын: Шілікті Қабірхана ішінен бұғының суреттері салынған тақтайлар табылған сақ обасы: Шілікті Шіліктіден майлы бояумен бұғының суреттері салынған: тақтай қалдықтары табылды Шіліктіден табылған ең қызықтысы : Алын бесжұлдыз Шіліктіден табылған бесжұлдыз: сол замандағы билік белгісі Шіліктіден табылған заттар жатады:б.з.б.VІІ-VІғғ Шіліктіден табылған №1 обаны зерттеген :Ә.Төлеубаев Шығыс Қазақстанның ерте темір дәуірінің б.з.б.Ү-ҮІғ аралығын қамтитын кезеңі: Берел кезеңі Берел қорымдарының орналасқан жері:Қатонқарағай ауданы Берел қорымынан табылған оболар саны:40-тан астам Берел қорымының №11обасына жерленген: Ер және әйел адам Берел қорымдарының орналасқан жері:Шығыс Қазақстан Берел мәдениетінің ерекшелігі: жайпақ түпті қыш ыдыстары Жайпақ түпті қыш ыдыстар тән мәдениет: Берел Аттар өз иесін жорыққа апара жатқандай, әскери дайындықпен көмілген қорған: Үлкен Берел Ерте темір дәуіріндеарнаулы рулық зираттар орналақан жер: Қыстау маңы Темір дәуіріндекең тараған салт-дәстүр:аттарын бірге көму Темір дәуірінде ежелгі тайпалар сыйынды: Көк тәңірге Ертедегі темір өндірудің қарапайым тәсілі: пеш-көрікпен Темір дәуірінде отырықшылық шаруашылық дамыған өңірлер: Сырдария,Шу, Келес өзендері аңғарлары Ерте темір дәуіріндеСырдария, Шу, Келес өзендерінің аңғарында шаруашылық саласы: Отырықшы шаруашылық Жартвлай көшпелі мал шаруашылығы дамыған аймақтар: Алтай, Жетісутаулы аймақтарында Таза көшпелі тұрмыс мал шаруашылығы дамыған аймақтар: Батыс және Орталық Қазақстан Ерте темір дәуіріндемал басының көбеюіне байланысты қалыптасқан: Көшпелі мал шаруашылығы Солтүстік Қазақстан тұрғындарының көшпелі өмір салтына ауысқан уақыты: б.з.б.Імыңжылдық Көшпелілердің жазда мал жаю орындары: Жайлау Көшпелілердің күзгі жайылымы: Күзеу Көшпелілердің жылы қоралары бар тұрақтары: Қыстау Табиғаттың дайын өнімін пайдаланған аңшы-терімшілерден көшпелілердің айырмашылығы: Өнім өндірді Малды қыта жаюға байланысты қалыптасқан жайылым: Тебінді Тебінді жайылымға байланысты саны артқан мал: Жылқы, қой Жылқыны қолға үйретуге байланысты ойлап тапқан жаңалық: Үзеңгі мен ауыздықты ойлап табу Киіз үйдің ағаш қаңқасын құрайтын бөлік: 3-бөлік Киіз үй қабырғасы атауы: Кереге Ерте көшпелілердің баспаналарынла пеш орналасты: ортасында Көшпеллердің баспаналарындағы киелі санаған орын: Ошақ маңы Біздің заманымызға жеткен ежелі мерекенің бірі:Наурыз мейрамы Бүгінге дуйін сақталған наным:Отқа табыну Қазақстанда темір дәуіріндн пайла болды: Мемлекеттер