6-сынып Ежелгітасдәуірі(Палеолит)б з. д. 2млн 500мың-12мың жыл
жүктеу/скачать 300,26 Kb.
|
Жұбанышев электронка-1
| Рухани мәднениеті
Ежелгі түрік әліпбиіндегі әріп саны:35 Көне түрік жазуының қалыптасқан уақыты : б.з.б Імың жылдығы Көне түрік тілінде жазылған жәдігерлер саны:200астам Көне түрік дәуіріндегі тас мүсіндердің орхон жазуындағы атауы:Балбық Балбал тастар өтн көп кездесетін аймақ:Орталық Қазақстан,Жетісу Түрік жазба әдебиетінің көне ескерткіштері: Күлтегін Тоныкөк Көне түрік тіліндегі сақтардың «қазғақ оғлұм» сөзі кездесетін жазба деректер:Орхон Енисей Көне түркінің рухани мәдениетінің жетістігі:түрік жазуы Көне түрік жазуы бүкіл халық игілігіне айнала бастады:УІІІ-ІХғасырлар «Отыз ұланның адал достары!Мешін жылы,елде жиырмада(еді)»-деген жолдар кездеседі: «Талас» жазуында Түрік жазуының өмірден ығыстырылып шығарылуына әсерін тигізді:Соғды жазуы УІІІ-ІХ ғасырларға жататын әдеби шығарма: «Қорқыт ата» кітабы мен «Оғызнама» дастаны Қорқыт ата кітабы мен Оғызнама дастанының қағазға түсе бастаған уақыты:ХІ ғ. Қорқыт ата кітабы неше жырдың қосындысынан тұрады:12 Қорқыт атаның туған жері:Қазақстан «Оғызнаманың» ескі нұсқасын ХІІІғасырда бірінші болып қалдырған: Рашид әд-Дин «Оғызнаманы» ХУІІ ғ. толық жазған:Әбілғазы хан Хғ-дан бастап Қазақстанда әдеби және ғылыми шығармалар жазылған тіл:араб ІХғ.ежелгі түрік жазуымен жазғандығын дәлелдейтін айғақ:қола айналардағы жазу ІХ-Хғасырда қимақтардың ежелгі түрік жазуымен жазғандығын дәлелдейтін айғақ:қола айналардағы жазу ІХ-Хғ.өмір сүрген данышпан,Шығыстың атақты ғалымы:Әл-Фараби Белгілі ғалым, «Әлемнің екінші ұстазы» Әл-Фараби өмір сүрді:870-950жж. Әл-Фараби дүниеге келген қала:Отырар Әбу Насыр Әл-Фараби Отырар қаласында қай тілде білім алған:қыпшақ Әл-Фараби шығармаларын қай тілде жазған:Араб Ұлы ойшыл Әбу Насыр ал-Фараби араб тілін игерген қалалары:Бағдат, Дамаск 973-1050жылдары өмір сүрген энциклопедист ғалым: Әбу Насыр әл-Бируни Аспан денелерінің жерге тартылысын Галилей мен Ньютоннан 600 жыл бұрын айтып кеткен энциклопедист ғалым:Әбу Райхан әл-Бируни Ортағасырлық ғалым М.Қашғаридың өмір сүрген жылдары:1030-1090жж. Махмуд Қашғари өмір сүрген кезең:ХІғ. Диуани лұғат ат-түрік» кітабының авторы:М.Қашғари М.Қашғари қалдырған үш кітаптан тұратын мәңгі өшпес мұра: «Түрік тілдерінің сөздігі» М.Қашғари «Түрік тілдерінің сөздігі» еңбегін жазды:ХІғ. Махмуд Қашғаридің кітабы: «Диуани лұғат ат-түрік» ХІғасырда тілтану ғылымы тарихына үлес қосқан ғалым: Махмуд Қашғари ХІғасырдағы түркі әдебиетінің жазу тілінің үлгілері көрініс тапты: Диуани лұғат –ат түрікте» М.Қашғаридың Түрік тілдерін салыстыра зерттеушілердің көшбасшысы деп пікір айтқан ғалым:Н.А.Баскаков Шу өзенінің бойында дүниеге келген ғұлама:Ж.Баласағұн Ж.Баласағұнның өмір сүрген жылдары: 1021-1075жж. Әл- Баласағұни Құдатғу білік еңбегін жазған:ХІғасырда ХІғасырда түркі тілдес халықтардың алғашқы ақсүйектер әдебиетінің ескерткіштері: «Құдатғу білік» ХІғ. «Құдатғу білік» еңбегі алғаш рет осы тілде жазылды:Түрік ХІғ. Дейін түрік тілді халықтардың қоғамдық ой-санасында орын алған ғылыми еңбек: «Құдатғу білік» Ж.Баласағүни «Құдатғу білік» еңбегін Сүлеймен Арслан ханға сыйға тартқаны үшін алған лауазым атағы:Ұлы хас-хажип Арабша,тәжікше кітаптар көп. Ал бұл-біздің тіліміздегі тұңғыш даналық жинақ» деп өз тілін қорсынып, жат елдің тілінде сөйлеу, шығарма жазу сияқты әрекеттерге қарсы болған ғұлама:Ж.Баласағұни Ж.Баласағұни «Құдатғу білік» кітабын аяқтаған қала:Қашғар Жастығыма бейнет бер, Қартайғанда дәулет бер» деген қазақ мақал-мәтелі қай ғұламаның еңбегінде кездеседі: Ж.Баласағұни Жазба әдебиетінің көрнекті өкілі, Қарахан мемлекетінің кезінде даңқы шыққан ақын: А.Иүгінеки Орта ғасырлық ақын А.Иүгінекидің түрік тілінде жазылған кітабы: «Ақиқат сыйы» А.Иүгінеки кітабы: Ақиқат сыйы» Халықты инабатты болуға,адал өмір сүріп, арамдықтан аулақ болуға шақырған Қарахан халқына түсінікті түрік тілінде жазылған дастан: Ақиқат сыйы» Сопылық ілімнің насихатшы,ақын: Ахмет Йассауи ХІІғ. Қазіргі Түркістан қаласында сопылық ілімнің насихатшысы болған ғұлама:Қ.А.Йассауи Қ.А.Йассауидің өмір сүрген жылдары:1103-1167жж. Қ.А.Йассауи өмір сүрді:ХІІғасырда Қ.А.Йассауи өлеңдер жинағы: «Диуани Хикмет» Қ.А.Йассауидің «Диуан-и хикмет»жинағы: адалдыққа, имандылыққа,даналыққа шақырды Қ.А.Йассауидің Бұқар қаласында діни білім алуына көмектескен ғұлама:Жүсіп Хамаданидің Белгілі орта ғасырлық ақын және исламды таратушы Қ.А.Йассауи ұстазы:Арыстан баб Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрген уақыт:УІІ-ҮІІІғасырларда Қ.А.Йассауи шәкірті С.Бақырғани Жүсіп-Зылиха атты поэманың авторы:Әли ақын ХІІІғ-дың басында Оңтүстік Қазақстанда мұсылман дінінің кең етек жая бастауына байланысты жарық көрген Жүсіп-Зылиха атты поэманың авторы:Али Оңтүстік Қазақстанда мұсылман дінінің кең таралуы кезеңінде Али ақынның жарық көрген поэмасы : Жүсіп-Зылиха Сүйіспеншілік,әділеттілік тақырыбында жазған Дүрбектің поэмасы: Жүсіп-Зылиха Хұсрау мен Шырын поэмасының авторы :Кутб ХІҮ-ХҮ ғасырларда қыпшақтар арасынан шыққан Кутбтың әдеби шығармасы: Хұсрау мен Шырын ХІҮ-ХҮ ғ.аралығында белгілі болған өзбек ақыны Хорезмидің әдеби шығармасының аты:Мухаббатнама ХІҮ-ХҮғ. Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың ауызша тараған әдеби туындыларының ғылыми атауы: Фольклор Біздің заманымызға жеткен ежелгі мерекенің бірі:Наурыз мерекесі Ғарыш пен жердің,күн мен айдың , жұлдыздардың қайдан шыққандығы туралы жазылған аңыз:Күннің баяны Ғарыш пен жердің,күн мен айдың , жұлдыздардың қайдан шыққандығы туралы жазылған аңыз: «Темірқазық пен Жетіқарақшы» ХІҮ-ХҮ ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық,өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі: Жоямерген ХІҮ-ХҮ ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық,өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі:Құламерген ХІҮ-ХҮ ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық,өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі: Ертөстік ХІҮ-ХҮ ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық,өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі:Керқұла аттыКендербай ХІҮ-ХҮ ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық,өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі:Жерден шыққан Желім батыр ХІҮ-ХҮ ғ. эпостық жыр: Қобыланды батыр ХІҮғ. Қыпшақтар мен қияттардың қызылбастар мен қимақтарға қарсы соғысын суреттейтін жыр:Қобыланды батыр Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр: «Ер Тарғын» Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр: Орақ- Мамай Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр: Ер Қосай Ер Қосай тарихи батырлық жырының пайда болған уақыты:Алтын Орда ыдыраған кезде Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күй-аңыз: «Жошы ханның жортуы» Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күй-аңыз: «Сағыныш» Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күй-аңыз: «Ақсақ құлан» Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күй-аңыз: Ел айырылған ХІІІ-ХҮ ғасырлардан аттары бізге жеткен ауызша поэзия өкілдерінің бірі:Кетбұға ХІІІ-ХҮ ғасырлардан аттары бізге жеткен ауызша поэзия өкілдерінің бірі: Асан Қайғы ХІҮ-ХҮғасырлардан бізге жеткен аспаптық музыкатуындыларының бірі:Ескендір ХІҮ-ХҮғасырлардан бізге жеткен аспаптық музыкатуындыларының бірі:Қамбар батыр ХІҮ-ХҮғасырлардан бізге жеткен аспаптық музыкатуындыларының бірі:Шора батыр ХІҮ-ХҮ ғасырларда халықаралық қарым –қатынастарда сөздік ретінде пайдаланылған еңбектің аты: Кодекс куманикус ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы жазбаша әдеби шығарма:Кодекс Куманикус Қазақстан аумағында ХІІІ-ХІҮғ.ғ. халық ауыз әдебиетімен қатар жазбаша әдебиет дамыды:Қыпшақ тілінде ХҮ-ХҮІІғ. Алтын Орда, Ақ Орда дәуірінде ресми әдеби тіл ретінде қолданылды:Қыпшақ тілі ХІҮ-ХҮ ғ. Қазақстан жерінде мекендеген, әр түрлі мемлекеттердің құрамында болған ру-тайпалар бірыңғай тілде сөйледі:Түрік тілінде «Ер Көкше» поэмасы қай тілде тараған: Керей Эпостық жыр:Ер Сайын Орта ғасырдағы лиро-эпостық жыр: Қыз-Жібек» Орта ғасырдағы лиро-эпостық жыр: Қозы Көрпеш- Баян сұлу, Айман – Шолпан, Күлшеқыз, Мақпалқыз Орта ғасырдағы эпостық жыр: Қамбар Орта ғасырлық эпостық жырлар:Ер Тарғын, Ер Сайын,Алпамыс, Төрехан, Телағыс,Құбағұл. Тіл ғылымын зерттеушілерінің айтуынша қазақ халқына дулат- үйсін тілінде тарған:Талас ескерткіштері Тіл ғылымын зерттеушілерінің айтуынша қазақ халқына керей тілінде тарған: Ер Көкше, Базар батыр Тіл ғылымын зерттеушілерінің айтуынша қазақ халқына кедері тілінде тарған:Наһджи әл-Фарадис Наһджи әл-Фарадис қазақтар арасында қай тілде тарады: Кердері Орта ғасырларда халық арасында кең тарған ертегілердің бірі:Аламан мен Жоламан, Ертөстік, Құламерген, Қарамерген, Алтын Сақа, Асан қайғы. Масуд ибн Усман Кухистанидың « Тарих-и Абулхайр-хани» еңбегінде баяндалады:Көшпелі өзбектер ханы Әбілқайыр жайлы 1490ж Азов қаласында дүниеге келген жырау: Доспамбет Тарих-и Рашиди» еңбегінің авторы: Мұхаммед Хайдар Дулати Мұхаммед Хайдар Дулатидің арғы атасы: Поладшы Дулати Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарих-и Рашиди» еңбегі жазылған жылдар аралығы:1541-1546жж. Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарих-и Рашиди» еңбегі жазылған тіл:парсы ХҮғ. Жазылған «Тарих-и Рашиди»еңбегінің авторы: Мұхаммед Хайдар Дулати Мұхаммед Хайдар Дулати қай жылдары өмір сүрді: 1499-1551жж. ХҮ-ХҮІғ. Оңтүстік және Шығыс Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы, қала,егіншілік мәдениеті жайында жазылған тарихи еңбек: «Тарих-и Рашиди» 1854жылы Қазан қаласында баспадан шыққан ХҮ-ХҮІІ ғасырлардағы қазақ тарихы жайындағы маңызды шығарма:Жылнамалар жинағы Жамиғат тауарих» жинағының авторы: Қ. Жалаири Қ. Жалаиридің еңбегі: Шежірелер жинағы Қ. Жалаиридің тарихи еңбегі «Шежірелер жинағы» атты еңбегін орыстың қай патшасына тарту етті:Б.Годуновқа ХҮІ-ХҮІІғ. Қазақ тіліндегі жазылған әдебиет пен тіл ескерткіші, тарихи шығарма: «Жами ат- Тауарих» 1588жылы Ертіс өзенің бойында орыс әскерлері тұтқындап Мәскеуге алып кеткен ғұлама ғалымы:Қадырғали Жалайри Дешті уалаяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді»-деп жазған Өтеміс қажының кітабы аты: «Шыңғыснама» Өтеміс қажының кітабының аты: Шыңғыснама Орта ғасырда қазақ халқының өмірінде музыканың айрықша орын алатынын жазған саяхатшы:В.Рубрук Қазақ халқының өмірінде музыканың айрықша алатынын жазған саяхатшы:Якуб Орта ғасырларда Қазақ халқының өмірінде музыканың айрықша алатынын жазбасында көрсеткен:Марко Поло ХІҮ-ХҮІІғ.Қазақ-моғол қарым-қатынастарының тарихы баяндалатын «Тарих»атты еңбектің авторы : Шах-Махмұд Шорас ХҮІ-ХҮІІғ. Қазақ-моңғол қарым-қатынастарының тарихы баяндалатын тарихи шығарма: «Тарих» Маңғыт елінің шығарған эпосы:Едіге Орта ғасырларда дүниеге келген өз балапандарын қорғаған құстың тағдырын суреттеген күй: Бозторғай 1643жылы Арал өңірінің қазақтары сайлаған хан:Әбілғазы «Түрік шежіресінің»авторы Әбілғазы Бахадур ханның ұрпағы:Жошы ханның жүктеу/скачать 300,26 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|