Мерзімдер мен оқиғаларды сәйкестендіріңіз: 1.555 жыл
2.552-554 жылдар
3.545 жыл
A) Қара-Еске бастауымен түріктер Букрат тауларында аварларды екінші рет жеңеді
B) Түрік қағанаты батыс және шығыс болып, екіге бөлінді
C) Түрік қағанаты Солтүстік Кавказ бен Қара Теңіздің солтүстік жағалауына дейін үстемдік ете бастады
D) Түріктер қытаймен бейбіт қарым-қатынас орнатты
E) Түрік қағанатының өз ішінде соғыстар басталды
F) Түріктер Арал теңізіне дейін жетті
Дұрыс жауабы: 1-F. 2-A. 3-D Мерзімдер мен оқиғаларды сәйкестендіріңіз: 1. 545 жыл
2.603 жыл
3. 581 жыл
A) Қара-Ескенің інісі Мұқан қағанның кезінде жужандар мүлде қайтып бас көтерместей болып жеңілді
B) Түрік қағанаты батыс және шығыс болып, екіге бөлінді
C) Түрік қағанаты Солтүстік Кавказ бен Қара теңіздің солтүстік жағалауында дейін үстемдік ете бастады
D) Түріктер қытаймен бейбіт қарым-қатынас орнатты
E) Түрік қағанатының өз ішінде соғыстар басталды
F) Иштеми қаған Алтайдың теріскейіндегі тайпаларды бағындырды
Дұрыс жауабы: 1-D. 2-B. 3-E Мемлекет пен оның өмір сүрген жылдарын сәйкестендіріңіз 1.Түрік қағанаты
2. Түркеш қағанаты
3. Қарлұқ қағанаты
A) 704-756 жж.
B) 682-744 жж.
C) 756-940 жж.
D) 552-603 жж.
E) 744-840жж.
F) 603-704 жж.
Дұрыс жауабы: 1-D. 2-A. 3-C Мәтінде берілген тайпаны тап: «Сүй патшалығы дәуіріндегі олар жөнінде «Сүй кітабында»былай деп жазылған: «Олардың ата-бабасы сиуңнулардың тұқымы, үрім бұтағы өте көп. Балқаш көлінің шығысындағы тау аңғарларын мекендеп, өсіп-өніп келеді». Балқаш көлінің оңтүстігіндегі тайпа – барлығы жеті тайпа, бәрінің өз атауы және өз әскери күші бар. «Олардың атаулары бөлек болғанымен, бәрінің ортақ атауы - ..... Олар Шығыс және Батыс Түрік қағанаттарына қарайды». Немістің шығыстанушы ғалымы Ф. Хирт осы жеті көшпелі тайпаны өзінше жіктеп, Тола тобы, Тәңіртау тобы, Алтай тобы, Соғды тобы, Арал-Каспий тобы, Пыңтосы-Каспий тобы, Қырғыз тобы деп атайды. Оның мұңдай топқа жіктеуі дұрыс емес. Бұл тайпалардың ұлан-байтақ өңірге орналасқандарына күмәндануға болмайды. Әйтеуір сол кездегі қытайлықтардың түсінігі осындай. Кейбір шетел оқымыстылары «...» дегенді Орхон ескерткішінің жазуында кездесетін «төлес» немесе ежелгі түрік тіліндегі «арба дөңгелегі» дегенді білдіретін қытайдың «теклыку» сөзінің иероглифінің оқылу дыбысы дейді. Алайда еліміздегі белгілі ғалым Үй Тиәннің анықтауынан кейін, түрік дегенді «телукудың» (түрк) оқылу дыбысы деген тоқтамға келді: Теле
