Ұлы Жібек жолы қатынасының әлсірей бастауына әсер еткен басты оқиға:
ХУІІ ғ.бастап теңіз жолдарының ашылуы Жібек өндіру тәсілін өте құпия сақтаған ел:
Қытай Жібек жолының басты тармақтарының өзгеріп отыруының себебі:
Халықаралық қақтырғыстардың шиеленісуі
Қалалар УІ-ІХ ғасырларда түріктердің қалалық мәдениеті дамыған аймақ:
Оңтүстік Қазақстан V I-IX ғ Оңтүстік Қазақстанда отырықшылық мәдениет орталығы болған қалалар
Отырар, Йасы Сауран Сығанақ Қытай жылнамаларындағы Испиджаб қаласы Махмұд Қашғари жазбасында аталды:
Сайрам
Испиджаб қаласын өз жазбаларында сайрам деп атаған ғалым:
М.Қашғари Мәтінде берілген қаланы анықтаңыз: Ұлы Жібек жолының «Бұл қаланың бой көтерген жері – қазіргі Сайрам
кентінің (Шымкенттен 12 км жерде )орны. Бұл аймақ негізінен түргештердің арғу тайпасына қарасты жер
болатын VІ ғ тез өсіп жетілген бұл қала оңтүстіктегі ірі сауда және мәдениет орталығына айналды VІІ ғ. Орта
Азия арабтар келген кезде бұл қала гүлденіп тұрған еді.714 ж араб әскерінің қолбасшысыКутейба Шаш (қазіргі
Ташкент) қаласын алған соң бұл қалаға үлкен жорық жасалды. Бірақ бұл төңкерістегі елдің күшті қарсылығы
арқасында көп ұзамай кейін шегінді. Оны өз резиденциясына айналдырмақшы болған араб қолбасшысының
жоспары жүзеге аспады. ІХ ғасырдың басында ол Қарлұқ мемлекетінің құрамына енді. 840 ж Қарлұқ көсеміжәне
қала басшысы Білге Құл Қадырхан қағана атғын алды. Бірақ сол жылы ол Орта Азия саманилер шабуылына
ұшырады. Саманилермен болған шайқаста Білге Құл Қадырхан қаз табады. Мұнан кейін мемлекет билігіне
оның екі ұлы таласты. Үлкен ұлы Базар Арсылан хан Баласағұн (Шу өзенінің бойындағы қала ) аймағын билед,
ал екінші ұлы Оғұлшақ Қадыр хан Тараз (бұрынғы Талас қаласы)аймағын биледі. Тараз қаласынан 993 ж
саманилер бсып алғанда оқұлшақ Қашғарияға қашып кетуге мәжбүр болды. Жоғарыда айтқанымыздай 840
жылы саманилердің Самарқандағы билеушісі Нух Ибн Асад оны жаулап алды. Бұл аймақтың жер өңдеу
мәдениеті сол заманда өте күшті дамыған болатын. Самани билеушісі бұл қаланы және оның аймағындағы
егістік (жүзім мен астық) жерлерді сыртқы шапқыншылардан қорғау үшін көптеген қорғандар соқтырды.
Алайда оның аймағында саманилер арқылы мұсылан діні тарай бастады. Енді ол оңтүстіктегі ірі сауда және
мәдениет орталығы ғана емес сонымен қатар үлкен діни орталыққа нйнала бастады.Х ғ ақырында яғни 990 ж
ол Қарахан мемлекетінің қармағына енді. Қарахан әскері саманилерді оның аймағынын түгелдей ығыстырды.
1032 жылдан бастап бұл қала Қарахан мемлекетінің басшысы Қадырхан Жүсіптің иелігінде қалды. Ол ХІІІ ғ
дейін Жібек Жолының бойындағы ірі сауда орталығы еді»
Испиджаб Орта ғасырлық қалалардың құрылыс жүйелерітұрған бөлігі
