ІІ. Жаңа материалды түсіндіру: Есеп: Шойыннан дайындалған бір бөлшектің массасы 84 г, көлемі
12 см3, екінші бөлшектің массасы 21 г, көлемі 3см3.
Шешуі: 84/21=4; 12/3= 4; 84/21=12/3;
Анықтама: Екі қатынастың теңдігі пропорция деп аталады.
Мысалы: 5 : 15=7 : 21; 5/15= 1/3; 7/21=1/3;
a : b = c : d; немесе a / b=c / d;
a және d- пропорцияның шеткі мүшелері, b және c пропорцияның ортаңғы мүшелері.
Мысалы:
1. 6 : 4 = 12 : 8 6 · 8= 48 , 4 · 12= 48, 48= 48.
2. 0,3 : 1,2 = 0,6 : 2,4 0,3 · 2,4 = 0,72 , 1,2 · 0,6=0,72
3. 2/5 : 4 =6/5 : 12 2/5 · 12 = 24/5= 4,8 ; 6/5 · 4=24/57
1=4; 12/3= 4; 84/21=12/3;
1=4; 12/3= 4; 84/21=12/3;
Пропорцияны кім әріп арқылы жазып көрсете алады?
= немесе a:b=c:d, мұндағы а≠0; b≠0; c≠0; d≠0.
Оқылуы «а-ның в-ға қатынасы, с-ның d-ға қатынасына тең». Мұндағы, а мен в шеткі мүшелері, с мен d ортаңғы мүшелері
Мысалы: 5/3,2=x/12,8; x - ? Шешуі: 3,2x=5·12,8
3,2x =64
x= 64 : 3,2
x=20.
Немесе
Анықтама: Пропорцияның белгісіз ортаңғы мүшесі, оның шеткі мүшелерінің көбейтіндісін белгілі ортаңғы мүшесіне бөлгенге тең.
Мысалы:
Анықтама: Пропорцияның белгісіз шеткі мүшесі, оның ортаңғы мүшелерінің көбейтіндісін белгілі шеткі мүшесіне бөлгенге тең.
a : b= c : d пропорциясын түрлендіріп, жаңа пропорциялар алуға болады.
ортаңғы мүшелерінің орнын ауыстыру арқылы. a : c=b : d; a·d=b·c.
шеткі мүшелеріннің орнын ауыстыру арқылы. d : b= c : a; a·d=b·c.
қатынастарды кері қатнастарға ауыстыру арқылы. b : a= d : c; b·c= a·d.
пропорциядағы қатнастарды теңдіктің оң жағынан сол жағына орын аустыру арқылы:
c : d= a : b; b : d= a : c; c : a= d : b; d : c= b : a;
= ; =; = Енді 1-қатар 1-ші пропорцияның, 2-қатар 2-ші пропорцияның, 3-қатар 3-ші пропорцияның шеткі мүшелері мен ортаңғы мүшелерін көбейтіп көріңдер. Қалай болды? (тең). Тақтаға жазғызу. Бұл теңдік пропорцияның негізгі қасиеті деп аталады. Өзіміз тұжырымдап көрейік: «Пропорцияның шеткі мүшелерінің көбейтіндісі ортаңғы мүшелерінің көбейтіндісіне тең». Әріппен кім жазып көрсетеді? Тамаша! Сонымен:
пропорция дегеніміз не?
Оның негізгі қасиеті.
Есеп: Түсқағаздардың 3 орамының ұзындығы 45 м, осындай түсқағаздың
6 орамының ұзындығы неше метр?
Шешуі: 3 орам- 45м
6 орам- х м
3 : 6= 45 : x ; x= 6·45:3= 90 (м)
Достарыңызбен бөлісу: |