24. Қазіргі замандағы ғылымдардың классификациясы
Қазіргі замандағы ғылымдардың классификациясы жаратылыстану, техникалық, гуманитарлық ғылымдар мен философияның өзара байланысын білдіреді. Мұндай классификацияның негізінде материалдық әлем объектілерін әртүрлі ғылымдармен зерттеудің өзіндік ерекшеліктері жатыр.
Қазіргі ғылымдардың жіктелуіне келетін болсақ, олар әр түрлі критерийлер бойынша жүргізіледі. Таным пәні мен әдісі бойынша табиғат туралы ғылымдар — жаратылыстануды, қоғам туралы — қоғамтану (гуманитарлық, әлеуметтік ғылымдар) және таным мен ойлау туралы ғылымды (логика, гносеология, эпистемология және т.б.) бөліп көрсетуге болады.
Техникалық ғылымдар өз алдына жеке топты құрайды. Қазіргі заманғы математика өте ерекше ғылым болып табылады. Кейбір ғалымдардың пікірінше, ол жаратылыстану ғылымдарына жатпайды, бірақ олардың ойлауының маңызды элементі болып табылады.
Әрбір ғылым тобы тағы да нақытарқ жіктеледі. Мәселен, жаратылыстану ғылымдарының құрамына механика, физика, химия, геология, биология және т.б. кіреді, олардың әрқайсысы бірқатар жекелеген ғылыми пәндерге бөлінеді. Шындықтың жалпы заңдары туралы Ғылым философия болып табылады, бірақ оны толықтай тек ғылымға ғана жатқызуға болмайды.
Ғылым практикасына тікелей қарым-қатынас мен бағытталуына байланысты іргелі және қолданбалы болып екі түрге бөлінеді. Іргелі- нақты әлемнің негізгі заңдары мен принциптерін анықтайтын және практикаға тікелей бағдары жоқ ғылым түрі. Ал қолданбалы — іргелі ғылымдармен белгіленген заңдылықтарға сүйене отырып, нақты өндірістік және әлеуметтік-практикалық мәселелерді шешу үшін ғылыми таным нәтижелерін тікелей қолдану.
Ғылымды жіктеу үшін басқа да критерийлер де болуы мүмкін. Мысалы, материя, өмір, адам, жер, әлем сияқты жаратылыстану ғылымының негізгі салаларын бөліп алу осы ғылымдарды келесі салаларға топтастыруға мүмкіндік береді:
1) физика — химиялық физика - химия;
2) биология - ботаника - зоология;
3) анатомия - физиология - эволюциялық оқу - тұқым қуалаушылық туралы ілім;
4) геология - минералогия - петрография - палеонтология - физикалық география және жер туралы басқа да ғылымдар;
5) астрономия —астрофизика — астрохимия және әлем туралы басқа да ғылымдар.
Гуманитарлық ғылымдар да өз ішінде бөлінеді: тарих, археология, экономикалық теория, саясаттану, мәдениеттану, экономикалық география, әлеуметтану, өнертану және т. б.
Достарыңызбен бөлісу: |
