6D020800-Археология және этнология мамандығы бойынша PhD докторантураға түсуге арналған емтиханның бағалау өлшемдері
жүктеу/скачать 0,68 Mb.
|
6D020800-Археология және этнология мамандығы бойынша PhD докторантураға түсуге арналған емтиханның бағалау өлшемдері «Үздік» деген баға мына өлшемдерге сәкес келгенде қойылады: Жауапта тарихи терминологияны дұрыс әрі орынды, сауатты қолдану; Тарих ғылымының категориялық аппаратын қатесіз игеру; Билетте көрсетілген сұрақтардың басты мәселелерін нақты айқындай алу; Фактологиялық материалды баяндағанда кейбір қателіктерге жол бермеу; Билетте көрсетілген сұрақ шеңберінде толыққанды тарихнамалық білім көрсету; Жауаптың логикалық тұрғыда өзара байланысы, ғылыми тілде жан-жақты баяндау. «Жақсы» деген баға мына өлшемдерге сәйкес келгенде қойылады: Жауапта тарихи терминологияны дұрыс әрі орынды қолдану; Тарих ғылымының категориялық аппаратын игеру; Билетте көрсетілген сұрақ шеңберінде басты мәселелері баяндау; Фактологиялық материалды баяндағанда қателіктерге жол бермеу; Билетте көрсетілген сұрақ шеңберінде тарихнамалық білімді үстірт көрсету; Жауаптың логикалық тұрғыда өзара байланысы мен ғылыми тіл нормаларын бұзу. «Қанағаттанарлық» деген баға мына жағдайда қойылады: Жауапта тарихи терминологияны қолданбау; Тарих ғылымының категориялық аппаратын игеру; Билетте көрсетілген сұрақтардың басты мәселелері жалпылама сипаттау,негізгі мәселелерді айқындап, баяндай алмау; «Қанағаттанарлықсыз» деген баға мына жағдайда қойылады Фактологиялық материалды баяндағанда жаппай қателіктерге жол бермеу; Билетте көрсетілген сұрақ шеңберінде тарихнамалық білім көрсете алмау; Жауаптың логикалық тұрғыда өзара байланыстың болмауы.
6D020800 – «Археология және этнология» мамандығы бойынша докторантураға түсуге арналған емтихан билет сұрақтары тізімі «Андронов археологиялық мәдениеті» түсінігінің қазіргі кезеңдегі тұжырымдамасының мазмұны. Ертесақ дәуірінің қоныстары – ескерткіштердің жаңа түрінің ашылу маңызы мен зерттелуі. Археология және әлеуметтік антропология, олардың түрлі ұлттық және теоретикалық мектептердегі өзара байланысы. Қазақстандағы кейінгі қола археологиялық мәдениеті. Ашылу тарихы және негізгі ескерткіштері. Қазақстанның ортағасыр археологиясын зерттеудің негізгі мәселелері. Этнология ғылымындағы этностардың класификациялық түрлері. Еуразияның қола дәуірі мен ерте темір дәуірі тарихи-мәдени контекстегі Беғазы-дәндібай археологиялық мәдениетінің рөлі мен қалыптасу мәселесі. Бозоқ қалашығының тарихи-мәдени және саяси маңыздылығы. Орталық Азияның қазіргі кезеңдегі этникалық көрінісі. Сақ археологиялық мәдениетінің шығуы туралы қазіргі кезеңдегі тұжырымдамалар. Оңтүстік Қазақстан қала мәдениетінің (1946-1990 жж.) археологиялық материалдар негізінде зерттелу тарихы. Этнологиядағы ғылыми мектептер: функционализм. Қазақстандағы ертеалакөл мәдениеті. Мұртты обалардың мерзімделуі мен этномәдени белгілеріне қатысты заманауи пікірлер. Этнология ғылымының тарихы: шығуы, қалыптасуы, дамуы. Жетісудың ерте темір дәуіріндегі ертесақ мәдениетінің мерзімделуіне қатысты мәселелер (К.А. Ақышев зерттеулері бойынша). Түрік қағандарының ғұрыптық ғибадатханалары. Күлтегін кешенінің қазба жұмыстары бойынша. ХХ ғ. ортасындағы қазақ этнологиясының қалыптасуы. Аржан обасы және Еуразияның скиф-сақ мәдениетінің тарихи-мәдени кезеңделуі. Ежелгі түріктердің шығу мәселесі. Л.Н. Гумилев тұжырымдамасы негізінде. Қазақ халқының тұрмыс-салтын зерттеудің тарихнамасы. Тасмола археологиялық мәдениеті: шығу мәселесі, таралуы. Х-ХІІ ғ.ғ. Жетісу және Оңтүстік Қазақстан қала мәдениетінің гүлденуі. Этнология және пәнаралық байланыстар: археология, тілтану және т.б. Қазақстан жеріндегі ғұн-сармат археологиялық мәдениетінің зерттеу мәселесі. Оңтүстік Қазақстанның кейінгі ортағасыр қалалары: локализациясы мен типологиясы. Х.А. Арғынбев және қазақ этнологиясы. Қазақстанның энеолит дәуірінің зерттелу тарихы. Ежелгі түріктердің жерлеу ескерткіштері. Шетелдік этнологияның негізгі концепциялары. Далалық өркениет концепциясы: далалық өркениеттің археологиялық белгілері. Ортағасырлық Сары-Арқа қала мәдениеті (Ә.Х.Марғұлан, Ж. Смайлов археологиялық зерттеулері бойынша). Этнологиядағы қазіргі бағыттар: этнопсихология. Андронов мәдени-тарихи қауымдастығының хронологиясы мен кезеңделу мәселесі. Түркі дәуірінің тас мүсіндері: типологиясы мен мерзімделуі. Ө. Жәнібеков және оның қазақ этномәдениетіне қосқан үлесі. Қола дәуірінен ерте темір дәуіріне өтетін өтпелі кезең мәселесінің зерттеу тарихнамасы. Солтүстік Қазақстаның Ботай археологиялық мәдениеті. Этнологиядағы ғылыми мектептер. Эвалюционизм. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудің тарихи-географиялық аймақтануы және Ұлы Жібек жолы бойындағы қалашықтардың типологиясы. Қазақстанның қола дәуірін кезеңдеуге Ә.М. Оразбаев пен К.Ақышев еңбектері Ш. Құдайбердіұлы, Ш.Ш. Уалиханов, М.Ж Көпеев, Н. Наушабаев еңбектеріндегі қазақ шежіресі. Ортағасыр кезеңіндегі қала мәдениетінің қалыптасуының негізгі тұжырымдамалары. Этностардың діни жіктелуі. (ұлттық және әлем діндері). Этнологиялық зерттеулердің әдістері мен тұжырымдамалары. Мәдени релятивизм. Ұлы Жібек жолы қалаларындағы тұрғын үй архитектурасы: қарапайым үйлердің эволюциясы (Отырар қалашығы бойынша). Кеңестік кезең этнологиясындағы этнос теориясы. Этностардың жіктелу түрлері: тарихи мәдени аймағы және мәдени-шаруашылық түрлері. Қазақстанның оңтүстігіндегі ерте ортағасырлық жерлеу ғұрпы. Этнос. Этникалық қауымдастық. Негізгі теориялар мен тұжырымдамалар. Этнология бағытындағы ғылыми мектептер: Диффузионизм. Талғар қалашығы: жобасы, мекен-жайдың құрылысы. Этногенез. Этникалық тарих. Этногенетикалық үдерістердің түрлері. Қазақстандағы ежелгі жене ортағасырлардағы наным сенімдер. Отырардың қазба жұмыстары: топография, жобасы, тұрғылықты –мекеннің құрылысы. (ХХ-ХХІ ғ.ғ) Еуразиядағы этникалық және этномәдени процестер. Орталық Азияның қазіргі кезеңдегі этноконфессианальдық көрінісі. Көне түркілердің жерлеу ғұрпы: Құдырге, Катанды ІІ, Берел обалары. Орталық Азияның қазіргі кезеңдегі этникалық көрінісі. Қазіргі кезеңдегі этнологиялық зерттеулердің негізгі бағыттары. Түркі тарихи-мәдени кешеннің қалыптасуы. Этнологиялық зерттеулердің әдістері мен деректері. ХХ ғ ортасындағы қазақ этнологиясындағы зерттеулер: М. Мұқанов, В. Востров, Р. Ходжаев. И.В. Захарова. Орталық Азиядағы зороастризм, буддизм және ерте хрестиандық: ену және таралу жолдары. Шығыс Қазақстаның қола дәуірінің кезеңделу мәселелері. Әлем халықтарының жіктелуі. Лингвистикалық жіктеу. Алтай тілдік семьясы. VI-VIII ғғ. Ерте түркілер: этносаяси тарихы. Ә. Х. Марғұланның этноархеологияға қосқан үлесі. Қимақ қалалары: ғылыми пікірлер мен тұжырымдар. Қазақ Алтайындағы көне түркілердің мәдениеті. Жаңа ашылымдар. Қазақстандағы Орыс жағрафиялық қоғамының этнография бөлімінің қызметі. XIX-XX ғғ. Қазақстандағы аз топты халықтардың қалыптасу тарихы. Ш.Ш. Уәлихановтың қазақ этнологиясына қосқан үлесі. Қазақтың тұрақты баспанасын этноархеологиялық деректер негізінде жаңғырту. Отандық этнографияның жаңа заманауи бағыттары. VI-VIII ғғ. жататын жазба деректер бойынша қыпшақтардың ерте тарихы. Қазақтың дәстүрлі шаруашылығы: өткені мен бүгіні. Көне және дәстүрлі мәдениеттер. Жаңа модернизацияланған мәдениет түсінігі. Этнологияның жаңа бағыттары: этнолингвистика және этнополитология. Орталық Қазақстанның Нұра-Феодоров археологиялық мәдениеті жаңа ашылымдар. Шетелдегі казақ диаспорасын зерттеу мәселесі: дәстүрлі шаруашылығы мәдениеті, сақталуы, өзгеруі. Этностың және этногенездің теориясы. Қазақ халқының этногенезі. Қазақ халқының этногенезінің зерттеу тарихы мен дереккөздері. Потерстарлық этнография: пәні, негізгі қағидалары мен мәселелері. Қазақстандағы ислам: тарихы және қазіргі ахуалы. Қазіргі Қазақстан халқы және этникалық тарихы. Әлеуметтік және мәдени антропология тарихындағы отбасы мен туысқандық мәселелері. Қазақстан территориясындағы көне этникалық процестерді зерттеудің өзекті мәселелері (археологиялық деректер негізінде. Этнологиялық зерттеулердегі ауызша тарихтың ролі. Қазақ халқының этнографиясы. XIX-ХХ ғғ. басындағы отандық және шетелдік зерттеушілер. МАЗМҰНЫ Мамандық бойынша түсу емтиханының мақсаты мен міндеттері 6D020800 - Археология және этнология мамандығы бойынша докторантураға тапсырушыларға арналған емтихан сұрақтары олардың аталған ғылым салаларындағы жалпы білім деңгейі мен дайындығын анықтауға арналған. Бұл мамандық археология және этнология салалары бойынша жоғарыквалификациялы мамандарды дайындауға негізделген. Міндеттері: археологиялық және этнологиялық зерттеулердің теория-әдістемелік негіздерін білу; кешенді саралау және ғылыми әдебиет және тарихи деректерді қолдану әдістерін меңгеру; қолда бар материалды қарастыру үшін алынған теориялық білімді қолдана білу; ғылыми мәселелерді салыстырмалы зерттеуде шығармашылық-аналитикалық қабілеттілікті жүзеге асыра білу; зерттеу тақырыбы бойынша жиналған материалды саралай және жүйелеу білу; археологиялық және этнологиялық әдістерді материалды жинау мен өңдеуде қолдану; отандық және шетелдік археология және этнология ғылымы саласындағы білімді еркін меңгеру. Түсу емтиханының формасы – жазбаша, емтихан сұрақтары бойынша өзінің жауаптарын жауап парағына жазып, емтихан комиссиясына жауап парағы арнайы код арқылы келеді. Апелляция берілген жағдайда жауап парағындағы жазбаша жауаптары арқылы қарастырылады. 2. Докторантураға түсушілердің дайындық деңгейіне қойылатын талап Алдыңғы білім деңгейі – жоғары базалық білім (бакалавриат). Тапсырушылар білуі керек: археология және этнология ғылымдарының іргелі мәселелерін, аталмыш тақырып бойынша әдіснамалық негіздерді, этнос теориясының этникалық зерттеулеріндегі теориялық аспектілерді, қазақтардың этникалық тарихы мен этногенезі мәселелерін. Сонымен қатар оларда отандық және шетелдік антропология ғылымы алдында тұрған негізгі мәселелер жайлы нақты түсініктер, археологиядағы негізгі өзекті бағыттар жайлы, археологиялық зерттеулердің теориялық аспектілері мен әдіснамасы жайында, археологилық ізденістердің ережелері жөнінде, маңызды археологиялық ашулар мен қазақтардың мәдени-шаруашылық түрлері және қазақ халқының заттық және рухани мәдениетіндегі зерттеулердегі мәселелері туралы нақты көзқарастары болу керек. 3. Емтихан тақырыптарының атауы Бағдарлама мамандық бойынша түсу емтиханын тапсыру үшін дайындалуға арналған. Емтихан билеттеріндегі сұрақтардың құрылымы төменде берілген тақырыптардан ерекшеленеді. «Қазақ халқының материалдық мәдениеті» пәні 1. Мәселенің дереккөздері мен тарихнамасы. Археологиялық материалдар. Көне және ортағасырлық тұрғын үйлердің, қоныстардың, қалалардың көркем суреттерден, ыдыстардан, барельефтерден және т.б. заттардан көрініс табуы. Революцияға дейінгі тарихи-этнографиялық әдебиет. Шет елдік, кеңестік және қазақстандық тарихшы, археолог, этнолог, архитекторлардың зерттеулері. Музей коллекциялары мен мұрағат мәліметтері. Революцияға дейінгі суретшілердің еңбектері. 2. Қола және ерте темір дәуірлеріндегі тұрғын үйлер мен қоныстар. Шығысында Минусинскіден батысында Оралға дейінгі андрон археологиялық мәдениеті тайпаларының обалары, қоныстары және тұрғын үйлері. Жер кепелер, жер бетіндегі тікбұрышты тұрғын үйлер, Солтүстік Қазақстандағы көне қалалардың (Арқайым) негізін салушы қоныстар. Сырдарьяның төменгі ағысындағы Тегіскен мазарлары. Сақтар мен совроматтардың қоныстары мен тұрғын үйлері. Жаңадарьядағы Бәбіш-Молла, Шірік-Рабад қалалары мен отырықшы қоныстары. Тянь-Шань таулы аудандарындағы, Шу даласындағы үйсіндердің қоныстары мен тұрғын үйлері. Қаңлылардың Ақтөбе, Шаушұқым, Жаман-Тоғай, Төребай-Тұмсық қоныстары. 3. Ерте және дамыған ортағасырлық қалалар, қоныстар және тұрғын үйлер (VІ – ХІІІ ғғ.). Көшпелі және отырықшы тайпалардың, халықтардың өзара қатынастары, Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанның далалары мен қалалары. Қала мәдениетінің қалыптасуының автохондық және соғдылық үлгілері. Арыстан-Баб мешітінің, Қожа Ахмет Яссауи мазарының құрылысы. Жаңа архитектуралық стильдің қалыптасуы, құрылыс ісінде: кірпіш дайындаумен, қаптау материалдарымен, байланысты құрылыс әдістерінің жаңартылуы. 4. Ресей империясының құрамындағы Қазақстанның елді мекендері, тұрғын үйлері мен қалалары (1734-1917 жж.). Кіші, орташа және ірі қалалар. Қалалар уездердің, облыстардың және генерал- губернаторлықтардың орталығы ретінде. Қалалардың жоспарлары мен архитектурасы. Отырықшы қоныстар мен тұрғын үйлер. Тұрғын үйлер, үйдің жеке бөліктерінің қызметі. Құрылыс материалдары мен техникасы. Елді мекендер мен жылжымалы түрлері, уақытша және мезгілдік. Көшпелі және жартылай көшпелі өмір салтымен байланысты қоныстар мен киіз үйлер. Киіз үйдің ішкі жабдықтары. Киіз үй бөліктерінің даярлануы. Тұрғын үй құрылысымен және оған көшіп, кіру салтымен байланысты әдет-ғұрыптар мен ырымдар. 5. Қазақстанның Кеңес дәуіріндегі және тәуелсіз дамуы жылдарындағы елді мекендері, тұрғын үйлері мен қалалары. Ауылдар мен селолардың архитектуралық – жоспарлануы мен орналасуына революцияның, 1920-30 жж. ұжымдастырудың және 1950 ж. тың игерудің әсері. Ауыл тұрғын үйлерінің көлемдері мен жоспарлары. Құрылыс материалдары мен құрылыс әдістері. Архитектуралық безендіру. Интерьер (бөлменің ішкі көрінісі). Үй-жайлардың құрылысы. Тұрғын үйдегі жалпы және жеке жабдықтар. Кіші, орташа ірі қалалар. Облыс орталықтары, Солтүстік және оңтүстік астана (Астана мен Алматы). Қалаларды салу және жоспарлаудың ерекшеліктері. Қала шаруашылығы. Қалалықтардың тұрғын үйлері. Қала типтес кенттер, ауылдар мен селолар. 6. Қазақстан территориясындағы тайпалар мен рулардың киім үлгілері мен әшекей бұйымдары. Киімді, бас киімді дайындаудың көне материалдары, үй жануарларының жүндері, терісі. Петроглифтардағы, тасқа салынған суреттердегі тас ғасыры, неолит және қола дәуірлерінің киімдерінің фрагменттері (үзінділері) бейнеленген суреттер, сюжеттер мен композициялар. Орта ғасырлар және Қазақ хандығы дәуіріндегі әшекейлер мен киімдер кешені. Түрік дәуіріндегі тасқа салынған бейнелердегі, мүсін ескерткіштеріндегі, тас балбалдардағы киімдердің композициясы. Сырттан әкелінген маталардың, шыт бұйымдарының таралуы. 7. ХІХ-ХХ ғ. басындағы дәстүрлі киім-кешек және әшекейлер кешені. Этникалық, экономикалық және табиғат жағдайларына байланысты көне әдет-ғұрыптардың қазақтардың ұлттық киімінен көрініс табуы. Қарапайым халық арасында үйде қолдан жасалған киімдермен (теріден, жүннен) қоса, шыт маталардан жасалған фабрика өнімдерінің: шыт, бөз, мақтадан тоқылатын кездеменің, сонымен қатар ортаазиялық қолөнер бұйымдарының таралуы. 8. Дәстүрлі тағамдану жүйесінің экологиялық жүйемен және шаруашылық түрімен байланысы. Тамақтану жүйесінің құрылымы: өсімдік және мал өнімдерінің басым түсуі. Балық өнімдерін пайдалану. Қазақтардың дәстүрлі тағамдануындағы үй құсы етінің болмауы. Сүт тағамдары. Өсімдік тағамдары. Тамақтану: режим, этикет. Қазақтардың тамақтану жүйесінің өзгеруі. Тамақтануға байланысты ырымдар мен әдеп-ғұрыптар. «Қазақстанның ортағасырлық археологиясы» пәні 1. Ортағасырлық қалалар және қоныстар. Ортағасырлық қалалар мен қоныстардың зерттелуі және негізгі мәселелері. Отырықшы, жартылай отырықшы және қалалық мәдениет орталықтарының аймақтары: Онтүстік Қазақстан, Оңтүстік-батыс Жетісу (Шу, Талас өңірі), Солтүстік-шығыс Жетісу (Іле өңірі), Орталық және Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан. Орта ғасырдағы саяси жағдайлардың әсері. Мал шаруашылығы және жер шаруашылығының ара қатысы. Ұлы Жібек жолы және ортағасырлық қалалар мен елді мекендер туралы тарихи деректер. 2. Ортағасырлық қалалар мен қоныстардың археологиясының зерттелу тарихы. Қазақстанның ортағасырлық археологиясының тарихы. Ортағасырлық археологиялық зерттеулердің негізгі кезеңдері. П.И. Рычков, С.О. Гуляев, Ш.Ш. Уәлиханов, П.И. Лерх, П.И. Паллас, және басқалардың зерттеулрі және іргелі еңбектері. В.В.Батальдтың Орта Азия мен Қазақстанның ортаңасырлық археологиясын зерделеуге қосқан үлесі. 3. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың жер шаруашылығы және мал шаруашылығы мәдениеттері (б.з.д. І – б.э. V ғ.). Қаңлылардың археологиясы, жазба деректері. Жетіасар қойнауы, Отырар-Қаратау бойлары мәдениеттері. Қауыншы мәдениеті туралы мәселе. Алтышар, Томпақ Асар археологиясы. Сырдарияның орта ағысы – Көк-Мардан, Алтын төбе, Ақтөбе т. б. Ескерткіштердің түрлері, қалалардың бөліктері, үй орындары, қоғамдық ғимараттары, қорғаныс қамалдары. Материалды мәдениет. 4. Оңтүстік Қазақстанның ортағасырлық қалалары. VI-XIII ғасырларда Оңтүстік Қазақстанда қалалардың өсу динамикасы. Қалалардың орналасуы. Баба-Ата және Ақтөбе-1 қалаларындағы археологиялық қазбалар. Отырар және Отырар оазисінің ерте ортағасырлық қоныстары, керуен сарайлар. Төрткүлтөбе және қалалар. Отырар туралы жазба деректері. Отырар қаласының топографиялық құрылымы мен стратиграфиясы. Отырардағы археологиялық зерттеулер. Отырар апаты. Қаланың тұрғын үйлері. Қоғамдық ғимараттар. 5. Шу – Талас өнірінің ортағасырлық қалалары мен елді мекендері. Ұлы Жібек жолы және қалалардың пайда болу проблемалары. Соғдылықтар мен түркілердің арақатысы. Талас өңіріндегі қалалар туралы дереккөздер. Көне Тараздың археологиясы. Қаланың абаттандырылуы: монша, су құбырлары. Тараз және оның маңындағы архитектуралық ескерткіштер. Қарахан мавзолейі, Айшабибі, Бабажақатын ескерткіштері. Саз ыдыстарының ерекшелігі және жіктелуі. Оққұм, Тектұрмас, Кіші Барсхан, Садыр Қорған археологиялық қазбалары. 6. V-XIII ғғ. Баласағұн қаласының проблемасы. Тақырып өзектілігі. Баласағұн қалашығының орналасуы туралы. Ақтөбе ескерткішінің стратиграфиясы. «Мәдени мұра» бағдарламасы бойынша Ақтөбе (Баласағұн) қалашығын археологиялық зерттеу. Ескерткішті консервациялау және қайта өңдеу және оны туристік орталыққа айналдыру. Ақтөбе (Баласағұн) қалашығын зерттеу қорытындыларын жариялау. 7. Солтүстік-Шығыс Жетісудің ортағасырлық қалалары мен елді мекендері. Солтүстік-Шығыс Жетісудің географиялық орналасуы. Ортағасырлық Талғар және сол аймақтың қалалары, бекіністері мен керуен сарайлары. Алматы аумағындағы көне қалалар, археологиялық қазбалары. Көне Алмалық қаласының тарихы. Ақсеңгір, Қастек, Шілік, Жақсылық т. б. көне қалашықтардың топографиясы мен типологиясы. 8. Орталық Қазақстанның қалалары мен елді мекендері. Кейінгі ортағасыр қалаларының кезеңделуі. Алтын Орда қалалары. Сарайшықтың археологиялық қазбалары. Тұрғын үйлер. Қоғамдық құрылыстар. Қазақ хандығы және Сырдария маңындағы қалалар – Сүткент, Сайрам, Сауран, Сығанақ, Яссы, Отырар. Ежелгі Яссы археологиясы. Шавгар-Яссы-Түркістан. Чары, Аспара және Күлтөбе қазбалары. Материалдық мәдениет. Кейінгі қалалар саны, типологиясы, топографиясы. Әлеуметтік қатынастар. Қала тұрғындарының демографиясы. 9. Қазақстан аумағындағы ортағасырлық архитектуралық ескерткіштер. Оңтүстік Қазақстанның архитектуралық ескерткіштері. Айша бибі, Бабажа-Қатын кесенелері. Архитектуралық композициялар. Архитектура және исламның ықпалы. Қожа Ахмет Иассауи кесенесі және Орта Азия архитектурасы. Есімхан, Рабиа Сұлтан Бегім кесенелері. Алаша хан, Жошы хан, Домбаул сағаналары, олардың салыну кезеңдері. Қозы – Көрпеш ескерткішінің архитектуралық ерекшелігі. «Қазақ халқының этногенезі және этникалық тарихы» пәні 1. Тарихи-энтографиялық қауымдар типологиясы. Этникалық қауымдардың географиялық алуан түрлері. Тарихи-этнографиялық провинция, олардың таксономиялық дәрежесі. Тарихи-этнографиялық облыс, олардың ерекшеліктері. Адамзаттың дифференциациялану себептері мен заңдылығы. Қауымның интеграциялану факторлары, олардың қалыптасуы. Халықтар туыстығы және оның реконструкциясы. 2. Антропологиялық материалдардың этногенетикалық буманы реконструкциялаудағы ролі. Тарихи-антропологиялық проблемалар: морфологиялық, физиология-генетикалық маркерлер, кеңістіктегі және уақыттағы этногенетикалық бумалар, олардың типологиясы. Морфологиялық сипаттамалар реконструкциясы. Психофизиологиялық сипаттамалар реконструкциясы. Экологиялық жағдай рекнострукциясы. Демографиялық сипаттамалар. Этногенетикалық интерпретация. Этногенез проблемасы пәнаралық проблема. 3. Бастапқы сатылардағы этногенез проблемалары. Нәсілқұру және нәсілқалыптастыру сатылары мен модельдері. Этногенез процестері. Соматологиялық ерекшеліктер. Генетикалық маркерлер, генетика-антропологиялық, морфо-антропологиялық зерттеулер. Нәсілдерді біріктіру модельдері. В.В. Бунактың краниологиялық тұжырымда-малары. Этнолингвистикалық фактор. Развитие коммуникативтік құралдардың дамуы және этноқалыптастырушы фактор. Этнопсихоло-гиялық фактор. 4. Ежелгі кезеңдерден бергі Қазақстан аумағындағы этникалық, этногепетикалық үрдістерді зерделеу. Этникалық үрдістер мен этногенез проблемалары. Этногентикалық зерттеулердің жалпы тарихи ракурстары. Этногенезді зерттеудің тарихи тамырлары. Археологиялық, этнологиялық, антропологиялық, жазбаша тарихи дереккөздер. Қазақ халқының этногенезінің тарихнамасы. 5. Қола және ерте темір дәуірлерінде Қазақстан мен көршілес өңірлерді мекендеген халықтардың этномәдени және этногенетикалық сипаттамалары. Андроновтықтардың шығу тегі мен қоныстану проблемалары туралы. Андроновтықтардың бет-бейнесі. Беғазы-Дәндібай мәдениеті, олардың тайпалары. Сақтар және андроновтықтар арасындағы генетикалық, мәдени сабақтастық. Сақтардың антропологиялық типі. Ғұндардың шығу тегі, таралу географиясы. Үйсіндер. Қаңлылар. Олардың таралу ареалы. 6. Қазақтар этногенезіндегі түркі дәуірі. Ежелгі түркілердің этникалық тарихы бойынша жалпы тұжырымдама. Түркілер этногенезінің және глотогенезінің ежелгі орталықтары. Ғұндар мемлекетінің құлдырауы. Жаңа түркі дәуірі қарсаңындағы жаңа саяси-этникалық бірлестіктертердің құрылуы. VІ-ІХ ғғ. ежелгі империя дәуірі. Түрік, ұйғыр қағанаттарының құрылуы. Этникалық үрдістер – бірігу және бөліну. Тоғыз-оғыздар. Олардың этномәдени ерекщеліктері, ұқсастығы. Қарлұқтар, олардың құрылымы, қоныстануы. 7. Қазақтар этногенезіндегі қыпшақтардың, оғыздардың, наймандардың орны. Оғыздар, қимақтар. Қоныстануы. Этникалық құрамы. Арабтардың Орта Азияға басқыншылығы. Қазақтардың этногенетикалық тарихындағы қидандардың, наймандардың, жалайырлардың, керейіттердің орны. 9. (Қидандардың этникалық нәсілқұруы. Түркілердің батысқа көшіп-қонуы. Қидандардың құлдырауы. Қарақытайлар коефедерациясының этносаяси негізі. Жергілікті этно-саяси ортаға қарақытайлардың сіңуі. Қыпшақтардың этногенезі. Қыпшақ конфедерациясының құрылуы. Қыпшақтардың этникалық құрамы. Таралу ареалы. Қазақтар этногенезіндегі қыпшақтар орны. Қыпшақ-қазақ параллельдері. Қазақ аумағындағы ХІV-ХV ғғ. саяси жағдай. Ақ Орда аумағы. Этникалық құрамы. Ноғай Ордасының этникалық құрамы. 8. Қазақ халқы қалыптасуының аяқталу үрдісі. Моңғол басқыншылығы. Қазақ халқының қалыптасу үрдісіне оның теріс әсері. Моңғол жаулап алуы кезеңіндегі Қазақстан тұрғындарының антропологиялық типінің өзгеруі. Жүздердің пайда болу проблемалары. Жүздер - саяси-этникалық бірлестіктер. Қазақ этнонимінің пайда болу проблемасы. Қазақ хандығының қалыптасуы. Қазақ хандығы ортасындағы консолидация үрдістері. Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы. Ұлы, Орта, Кіші Жүз қазақтарының рутайпалық құрамы. «Евразияның тас ғасыры» пәні Тас ғасыры туралы ғылымның тарихы. К.Ю.Томсеннің үш ғасыр жүйесі. Ағылшын Джон Леббок және оның тас ғасырын бөлуі. «Мезолит» (орта тас ғасыры) терминін қолданған А.Браун, Г. де Мортильенің сыныптауы. Тас ғасыры саласындағы Буше де Перт зерттеулері. Тас ғасыры ескерткіштерінің ең алғашқы археологиялық қазбалары. Үңгірлік өнердің ашылуы. Альтамира (Испания) үңгіріндегі Марселино де Савтуоланың 1875 ж. қазбалары. Анри Брейль. Д.Пейрони. Ф.Борд және тасты үгіту техникасына арналған еңбектері, леваллуа мен мустьерлік индустрияларды сыныптау проблемалары, Францияның жоғарғы палеолиті үшін типлистерді әзірлеген Дж. де Сонневиль-Борд және Ж. Перро. Андре Леруа-Гуранның (1911-1986) «Қоныстық археологиясы». Тас ғасырын зерделеу жөніндегі заманауи мектептер. Классикалық француз мектебі. Француздардың стратиграфиялық-типологиялық мектебі. Ағылшын-америкалық энвиронменталистік мектеп. Л.Бинфорд, Ф.Борд, Х.Мовиус. Ресейлік мектеп. А.А.Спицын, В.А.Горадцов, Г.А.Бонч-Осмоловский, П.П.Ефименко, С.Н.Замятин, П.И.Борисковский, А.Н.Рогачёв, А.П.Окладников, В.Н.Гладилин, Г.Г.Григорьев, З.А.Абрамова, В.А.Ранов, С.А.Семёнов т.б. Тас ғасырының кезеңденуі және хронологиясы. Абсолюттік және шамалық даталау. Жаратылыстану ғылымдарының әдістері. Спорлық-тозаңдық (палинологиялық) талдау. Типологиялық әдіс. Салыстырмалы талдау әдісі. Радиокөміртектік әдіс. Палеомагниттік әдіс. Термолюминесценттік әдіс. Электрондық-парамагниттік резонанс әдісі. Тас ғасыры ескерткіштерінің типтері. Қиратылған мәдени қатпарлы ескеркіштер. Ашық типтегі тұрақтар. Үңгірлік ескерткіштер. Стратифицияланған тұрақтар. Қоныстар. Тұрақ-шеберханалар. Тас және сүйек индустриясын зерделеу негіздері және зертханалық зерттеу әдістері. Тастың үгітілуі. Бастапқы бөліну. Тас артекфактілерін екінші рет өңдеу. Типология. Сүйектен жасалынған өнімдер. Технологиялық әдіс. Трассологиялық және эксперименталды әдістер. Планиграфия және жөндеу. Статистикалық-математикалық әдістерді және информатиканы қолдану. Адамзат бастауы және антропогенездің жалпы проблемалары. Адамның пайда болуы. Ежелгі гоминидтер. Австралопитек. Питекантроп. Синантроп. Презинджантроп. Неоантроп. Homo habilis. Homo erectus. Homo sapiens. Тас ғасырының өнері және нанымдары. Палеолит өнері. Графика. Живопись. Мүсіндеу. Барельеф. Гравюрлеу. Кескіндеу. Суреттер. Нанымның ерте нысандары; анимизм, тотемизм, фетишизм, магия. Ежелгі (төменгі) палеолит. Олдувай дәуірі. Ашель дәуірі. Мустьерлік кезең. Олдувай тұрақтары. Теңіз жағалауы Альпісі гроттарындағы олжалар. Кооби-Фора. Ашельдік индустриялар. Венгриядағы Вертёшселлеш майда тастық мәдениет тұрағы. Шелльдік мәдениет. Закарпатьедегі Королёво көп қатпарлы орындары. Клектон мәдениеті. Леваллуа мәдениеті. Терра Амата (Ницца маңындағы) және Бильцингслебене ертешелдік тұрақтары. Сібірдің Домустьерлік тұрақтары: Мальта, Буреть, Улалинка, Филимошки, Диринг. Орта Азия мен Қазақстанның көне палеолиті. Күлдара, Қаратау 1, Лахути 1, Селүңгір. Бөріқазған, Тәңірқазған, Қызылтау, Шақпақата, Мұғаджар, Семізбұғы, Қосқұрған, Шоқтас. Азия құрлығының төменгі палеолиті. Мадрастық мәдениет. Соандық мәдениет. Чжоукоудянь 1,13 үңгірі. Синантроп. Наньмоу адамы. Ланьтян адамы. Ордос адамы. Табун үңгірі, Убейдия, Латамна, Ябруд (Таяу Шығыс). Кобдо, Сайншад, Мандах, Гурбан-Сайхан (Ярх) ауданындағы орындар (Моңғолия). Нихэвань, Сяочанлян, Сихоуду (Қытай) тұрақтары. Чонгокни, Кульпхо1, Сокдянии 2 (Корея) тұрақтары.
Мустьерлік мәдениет. Ле-Мустье үңгірі, Ла-Ферраси, Ла-Шапель-о-Сен, Ла-Кина (Франция). Неандр үңгірі (Германия). Қара теңіз жағалауында, Кубань маңында, Волганың төменгі жағында орналасқан Мустьерлік тұрақтар. Қырымдағы Шайтан-Коба, Чокурча тұрақтары. Кавказдағы Джругуля тұрақтары, Кударо 1 үңгірі, Цона, Ахштырлық, Воронцовтық. Орта Азиядағы Тешик-Таш, Ходжикент үңгірі, Капчигай тұрағы. Ильское және Молодово 1 қоныстары. Қазақстанның мустьерлік ескерткіштері: Өгізтау, Мұғаджар, Мұзбел, Хантау, Ақтоғай, Тоқалы, Қосқорған т.б. Сібірдің мустьерлік орындары: Окладников ат. үңгір, Усть-Канск, Страшная, Денисов, Тюмечин 1, Усть-Каракол, Мохово 2. Шетелдік Азияның мустьерлік орындары. Ябруд 1 (Палестина). Табун үңгірі, Кафзех, Схул 2, Хазар-Мед, Шанидар, Ке-Арам 1, Бисутин шатқалы, Кара-Камар (Таяу Шығыс, Иран, Ирак). Орхон 7, 1, Бого-Богдо, Хуйтын-Булак (Моңғолия). Чжоукоудянь 15, Тошиуйхэ, Гуйчжоу (Қытай). Сокдянни, Кульпхо 1-2 тұрақтарының (Корея) мәдени қатпарлары. Кейінгі (жоғарғы) палеолит. Гримальди гроты, Ла-Мадлен, Солютре (Франция). Павиленд үңгірі (Англия). Дольни Вестонице (Чехословакия). Жоғары палеолиттің үш сатысы: ориньяк, солютре, мадлен. Граветт мәдениеті. Шательперрон мәдениеті. Перигорлық мәдениет. Селеттік мәдениет. Ориньяктық мәдениет. Солютрейлік мәдениет. Жоғарғы (кейінгі) палеолиттің Мадлендік мәдениеті. Шетелдік Азияның жоғарыпалеолиттік мәдениеті. Левант жоғары палеолитінің дамуы. Кзар-Акилл, Бокер Тачтит тұрақтары (Кіші Азия). Кебари мәдениеті. Барадост мәдениеті. Зарзи мәдениеті. Ак-Купрук тұрағы (Ауғанстан). Жоғары (кейінгі) палеолиттің ортаазиялық мәдениеттері. Шугноу (Оңтүстік Тәжікстан), Самарқандық, Кульбулак, Янгаджа 2, Ходжа-Гор (Өзбекстан). Қазақстандық жоғарыпалеолиттік кешендер: Семізбұғы, Мұғаджар, Соркөл, Қарабас 3, Майбұлақ, Ангренсор 2, Ш.Уәлиханов ат. тұрақ т.б. Салавусу тұрағы, Фуйхэ, Шарасу, Шуйдунгоу, Шайси т.б. (Қытай). Орхон 1;7 тұрағының, Мойылтынның (Моңғолия) мәдени қатпары. Кореядағы Менмок-тон, Кульпхо 1, Санмурённи 1, Чанне, Сокдянни 1 тұрақтары.
Мезолиттің жалпы сипаттамасы. Еуропаның мезолиттік мәдениеттері. Мас д’Азиль үңгірі. Азильдік мәдениет. Советтерлік және тарденаулық мәдениеттер. Лингби мәдениеті. Фосна мәдениеті. Маглемозе мәдениеті. Балтық жағалауы мемлекеттерінің мезолиттік кешендері. Мәдени қатпарлы Қырымның мезолит мәдениеттері: Шан-Коба, Замиль-Коба, Мурзак-Коба, Сюрень 2, Фатьма-Коба. Кавказдың мезолиттік ескерткіштері: Чох қонысы, Ачинск үңгірі, Шаулегет. РФ мезолиті. Гремячее, Борки, Скнятино тұрақтары, Соболево қонысы, Дмитровская 2, Золоторучье 3, Борщево, Елисеевичи 2, Ильмурзинская, Романовка 2 т.б. Украина мен Белоруссия мезолиті. Орта Азия мен Қазақстанның мезолиттік мәдениеттері. Шетелдік Азияның мезолиті. Сирия мен Палестинаның натуфийлік мәдениеті. Шанидар үңгірі (Ирак). Лангхнад мезолиттік қонысы (Гуджарат) және Багор, Сарай-Нахар-Рай т.б. (Үндістан). Ниа үңгірінің мезолиттік қатпары, Рухтар Үңгірі қонысы (Оңтүстік-Шығыс Азия). Хоре-Уул қонысы (Моңғолия). Чжалай мәдениеті, Умин мәдениеті, Шаюань мәдениеті, Яншао мәдениеті, Луншань мәдениеті (Қытай). Неолиттік мәдениеттер дәуірі. Сызықтық-таспалық керамика мәдениеті. Еуропаның керамикасыз неолиті. Кампиния мәдениеті. Пресескло, Караново 1, Старчево мәдениеттері (оңтүстік-шығыс Еуропа). Сескло мәдениеті. Боян мәдениеті. Гумельница мәдениеті және т.б. Кескіндік керамиканың Трипольдік мәдениеті. Шұңқырлы-бедерлік керамика мәдениеті. Мөртабандық керамика мәдениеті. Мегалитикалық құрылыстар. Буг-Днепрлік мәдениет. Днепр-донецкілік мәдениет. Сурск-днепрлік мәдениет. Қырымдық неолит. Таш-Аир 1, Кая-Аралы, Замиль-Коба 2 және т.б. қоныстары. Кавказдың неолиттік ескерткіштері. Төменгі-Шилов тұрағы, Одиши, Кистрик. Ресейдің еуропалық бөлігінің орманды аумағының неолиті. Льяловтық, Нарва-немандық, волга-камалық және сперринг мәдениеті (Ресейдің Қиыр Солтүстігі). Уралдың неолиттік мәдениеттері. Жоғарыобьтік мәдениет. Байкал маңы неолиті. Громатухиндік мәдениет.
Әлем халықтарының этнографиясы пәні және оның міндеттері. Әлем халықтарын географиялық классификациялау принциптері. Австралия және Мұхиттық аралдар халықтары. Азия халықтары. Африка халықтары. Америка халықтары. Европа халықтары. ТМД елдері халықтары. Кавказ халықтары. Сібір халықтары. Әлем халықтарының шаруашылық-мәдени классификациясы. Алғашқы тип: терімшілік, аңшылық және балық аулау. Екінші типі: кетпенді қол егіншілігі және мал шаруашылығы. Негроидты нәсіл. Эфиопиялық (аралас) нәсіл. Европеоидты нәсіл. Американдық метистер. Монголоидтық нәсіл және аралас типтер. Австралоидты нәсіл. Тілдік классификация. Тілдік классификацияның ұстанымдары. Әлем халықтарының діни нанымдарының пайда болуы. Әлемдегі негізгі діндер. Австралия және Тасмания халықтары Австралия мен Мұхиттық аралдардың тарихи-мәдени аудандастырылуы: Австралия мен Тасмания, Меланезия, Папуа - Жаңа Гвинея, Микронезия, Полинезия және Жаңа Зеландия. Австралия мен Мұхиттық аралдар халықтарының этногенез мәселелері, осы аймақтың этникалық тарихының негізгі кезеңдері. Австралия мен Мұхиттық аралдарға еуропалықтардың енуі және оның салдары. Аумақтағы қазіргі заманғы этникалық және этномәдени үдерістер. Австралия мен Тасмания халықтары. Меланезия халықтары. Полинезия және Жаңа Зеландия халықтары. Микронезия халықтары. Алдыңғы Азия халықтары. Алдыңғы Азия халықтарының этногенезі, этникалық тарихы және қазіргі кезеңдегі этникалық құрамы. Месопотамия территориясындағы ежелгі өркениеттер. Шумер. Урарту мемлекеті. Арабтардың жаулауы. Түркілердің ықпалы. Этносаяси үдерістер. Шаруашылығы. Соқалы егіншілік және көшпенділік. Материалдық мәдениет. Селолық қоныстар. Көшпелі баспаналардың түрлері. Дәстүрлі ыдыс-аяқтары. Дәстүрлі киімі. Тағамы. Қозғалыс көлік құралдары. Отбасы. Көп әйел алушылық (полигамия). Қоғамдық қатынастар. Оңтүстік Азия халықтары. Оңтүстік Азия халықтарының этногенезі мен этникалық тарихы. Инд жазығындағы Хараппа және Мохенджо-Даро мәдениеті. Арийлер. Моңғол шапқыншылығының әсері. Еуропалықтардың отарлауы және зардабы. Антропологиялық және тілдік сипаттама. Суперэтникалық интеграция (индиялықтар, пакистандықтар және т.б.). Шаруашылығы. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы. Қол жер шаруашылығы. Дәстүрлі өртнмелі егін шаруашылығы. Ирригациялық құрылыстар. Кәсібі және үй кәсіпкершілігі. Материалдық мәдениет. Оңтүстік-Шығыс Азия халықтары. Оңтүстік-Шығыс Азия халықтары тарихи-географиялық аймақ. Аймақтағы халықтардың этногенезі және этникалық тарихы. Оңтүстік-Шығыс Азия антропогенездің бір аймағы. Мьянма, Тайландтың ежелгі тұрғындары. Лаос, Вьетнамның этникалық тарихы. Индонезия және Филиппин аралдарының халықтары. Малай архипелагы және Малайзия. Қазіргі кезеңдегі Оңтүстік Шығыс Азия елдерінің этникалық құрамы және этникалық үдерістері. Шаруашылығы. Материалдық мәдениеті. Шығыс Азия халықтары. Шығыс Азияның географиялық сипаты. Этногенезі және этникалық тарихы. Қытайдағы Цинляньган және Яншао мәдениеті. Шетелдік Еуропа халықтары. Батыс, Орталық, Солтүстік және Оңтүстік Еуропа халықтары. Этногенез және этникалық тарих. Тілдік және антропологиялық классификация. Этникалық құрамы. Шаруашылығы және материалдық мәдениеті. Әлеуметтік тұрмысы және рухани мәдениеті. Шығыс Еуропа халықтары. Шығыс славян халықтары (орыстар, белорустар, украиндықтар). Этногенезі және этникалық тарихы. Субэтникалық топтар. Шаруашылығы кәсіптер. Әлеуметтік құрылымдары мен институттары. Қоғамдық тұрмыс. Отбасы және отбасылық дәстүрлері. Дәстүрлі халықтық мәдениеті. Баспанасы. Киімі. Діні және наным-сенімдері. Халық өнері және фольклоры. Шығыс Еуропаның славян емес халықтары. Еділ-Кама халықтарының этногенезі және этникалық тарихы ерекшеліктері. Повольже және Казань татарлары. Чуваштар. Башқұрлар. Мордвалар. Удмурттар. Марийлар. Материалдық мәдениеті. Рухани мәдениеті. Прибалтика халықтары. Кавказ және Сібір халықтары. Кавказ халықтары. Этногенезі және этникалық тарихы. Тілдік классификациясы. Шаруашылығы. Материалдық мәдениеті. Баспанасы. Киімі. Тағамы. Қоғамдық және отбасылық тұрмысы. Қонақжайлылық салт-дәстүрлері. Кек алуы. Тиымдық дәстүрлер. Діни наным-сенімдер. Сібір халықтары. Материалдық және рухани мәдениеті. Солтүстік және Шығыс Африка халықтары. Африканың тарихи-мәдени және географиялық сипаттамасы. Африка халықтарының этногенезі және этникалық тарихы. Солтүстік Африка халықтары. Солтүстік Африканың өндіруші шаруашылық ошақтары. Солтүстік Африка: Алжир, Египет, Батыс Сахара, Ливия, Мавритания, Марокко, Судан және Тунис халықтары. Тілдік классификация. Шаруашылығы және материалдық мәдениеті. Соқалы және қол егіншілігі. Араб-малшылары. Рухани мәдениет және халық шығармашылығы. Отбасы және отбасылық қатынастары. Нилоттардағы неке. Қек алу. Діні. Шығыс Африка халықтары. Бурунди, Джибути, Замбии, Зимбабве, Кения, Комор аралдарының, Мадагаскар, Малави, Мозамбик, Руанда, Сейшель аралдарының, Сомали, Танзания, Уганда және Эфиопия тұрғындары. Шығыс Африка халықтарының этнолингвистикалық классификациясы. Батыс, Орталық және Оңтүстік Африка халықтары. Батыс Африка халықтары. Бенин, Буркина-Фасо, Гамбия, Гана, Гвинея, Гвинея-Бисау, Кабо-Верде, Кот-де-Ивуар, Либерия, Мали, Нигер, Нигерия, Сенегал, Сьерра-Леон, Тогоның халқы. Тілдік семьялар және антропологиялық топтар. Шаруашылық әрекеттер түрі және діни нанымдары. Дәстүрлі киімі. Тағамы. Баспанасы. Кәсіптері. Мәдениет ескерткіштері. Орталық Африка халықтары. Ангола, Габон, Заир, Камерун, Конго, Сан-Томе және Принсип, Орталық Африка Республикасы, Чад, Экваторлық Гвинеяның халқы. Чадтық және сахарлық антропологиялық типтер. Этнолингвистикалық сипаттама. Дәстүрлі шаруашылық. Тамағы. Киімі. Баспанасы. Әлеуметтік қатынастары. Отбасы және отбасылық қатынастары. Рухани мәдениеті. Діні.Оңтүстік Африка халықтары. Солтүстік және Орталық Америка халықтары. Алғашқы адамдардың континентке қоныстануы. Палеоиндейцтер және олардың шаруашылығы. Субарктикалық және арктикалық аймақтар. Әртүрлі экологиялық орталарға адамдардың бейімделуі. Американың жергілікті халқын шаруашылық кәсібіне байланысты классификациялау. Солтүстік Америка. Солтүстік Американың (эскимостар) арктикалық облыстары. Мезоамерика. Майялардың мәдениеті. Оңтүстік Америка халықтары. Оңтүстік Американың орманы және далалары (Бразилияның, Аргентинаның, Боливияның және Парагваяның аңшылары мен терімшілері). Тілдік семьялар. Оңтүстік Американың тропикалық ормандары (аравактар, тупи-гуарандар). Орталық Андтар (Эквадор, Перу, Боливия, Чили). Еуропалықтардың отарлауына дейінгі Америка халықтарының шаруашылығы мен материалдық және рухани мәдениеті. Қазіргі заманғы Америкадағы этникалық үдерістер. Континент ішіндегі көші-қон. Америка континенті халықтарының мәдениетаралық өзара әрекеттесуі. «Еуразияның қола және ерте темір дәуірі» пәні Еуропаның қола дәуірі Эгей (крито-микен) мәдениеті. Троя, Кипр, Киклад аралдарының қола дәуірі және олардың Еуропа мәдениетіне тигізген әсері. Унетиц мәдениеті. Майсбирнбаумдағы (төменгі Австрия) көзелер қоймасы, Загордағы (Словакия) көзе шеберханасы, Дунай жазығы мен Бавария, Чехия мен Карпат қазаншұңқырындағы қоныстар ізі. Ляска (Польша) қорымдары, Седдина обалары және төменгі лужиц мәдениетіне жататын Гаверниц (Дрезден) обасы. Оңтүстік-шығыс Еуропаның қола дәуірі. Трансильваниядағы зираттар. Бонатадағы периам-печка мәдениеті. Сербия мен Румыниядағы ватина, орталық Подунавьедегі вербичора, орталық Подунавье мен Балкан түбегіндегі дубовачжуто-брдо мәдениеттері. Ресейдің далалық аймағы мен Орал бойының қола дәуірі Қолалық өндiрiстiң даму кезеңдерi. Тұрғын жайлар. Орманды даланың шылбыр бедерлi (шнуровая керамика) керамикасын жасаушы тайпалар. Жерлеу дәстүрі. Ақыреттік заттары. Негізгі ерекшелік белгілері. Бессарабия көмбесi. Ескерткіштің уақытын белгілейтін негізгі белгілер. Киммерилер туралы археологиялық қазбалардағы дәлелдеулер. Ойық және тарақ бедерлi керамикалы тұрақтар, олардың шаруашылығы. Фатьянов мәдениетi: сеймин-турбин типтi ескерткiштер. Фатьянов обалары, олардың керамикасы, тас және қола құралдары, шаруашылығы, обаларының үш тобы және олардың айырмасы. Сібірдің қола дәуірі Афанасьев мәдениеті, оның негізгі белгілері, тайпалардың шаруашылығы. Окунев мәдениеті. Мәдениеттің зерттелу тарихы және жерлеу ғұрпының ерекшелігі. Андрон дәуiрiнiң обалары. Таралу аймағы мен уақытнамасы. Алексеев қоныстары, қола бұйымдары, керамикасы. Қарасұқ мәдениетi, жерлеу ғимараттары, шаруашылығы, қола бұйымдары. Қарасұқ саз ыдыстарының ерекшелiктерi. Ирмен мәдениеті, тайпалардың шаруашылығы мен өнері. Сузгун және Глазков мәдениеттері. Уақытнамасы мен өзара ықпалдастығы. Сеймин-Турбин феномені. Тайпалардың жерлеу дәстүрі мен өнері. Кавказдың қола дәуірі Мегалиттiк ғимараттар. Солтүстiк Кавказ мал шаруашылығы тайпаларының арасында мүлiктiк жiктелу. Майкоп мәдениетi және оның көне Шумер ескерткiштерiмен байланысы. Закавказье жер шаруашылығы, мал шаруашылығы тайпаларының обалары. Куро-аракс мәдениетi, үй орындары, жерлеу әдет- ғұрыптары, шаруашылығы. Қоладан жасалған еңбек құралдары мен қару-жарақтары. Триалет қорғандарындағы тайпа көсемдерiнiң қабiрлерi. Семсерлердiң пайда болуы. Кавказдың Кобан ескерткiштерi. Солтүстiк Кавказ қола дәуiрi мәдениетi, шаруашылығы, кәсiбi. Лейлатепин мәдениеті. Ялойлутепин мәдениеті және оның ерекшелігі. Шетелдік Азияның қола дәуірі Гандхар мәдениеті. Таралу аймағы мен уақытнамасы. Тұрғын үй құрылыстары. Сват мәдениеті. Жерлеу ғұрпы мен ерекшелігі. Таралу аймағы. Көршілес мәдениеттермен ұқсастығы. Үндістанның қола дәуірі. Хараппа өркениеті. Зерттелу тарихы мен сипаттамасы. Тұрғындарының өнері мен дүниетанымы. Джирофт мәдениеті. Уақытнамасы мен таралу аймағы. Оңтүстік-Шығыс Азияның қола дәуірі мәдениеттері. Сяцзядянь мәдениеті. Жерлеу орындарының архитектуралық құрылымы. Орта Азия қола дәуірі Қола дәуiрiн кезеңдерге бөлу мәселелері. Намазга және Анау ескерткіштері және топырақ қабаттары. Оңтүстiк Өзбекстан Сапалли ескерткiштер кешені. Көп бөлмелi үй орындары. Оңтүстiк Түркменстан жерiндегi көне қалалық өркениеттiң дамуы. Алтын-депе және Намазга-депе ескерткiштерi. Қоныстардың қоршау қамалдары, iрi дiни-сенiм ғимараттары. Саз ыдыстары мен терракоталық мүсiндердегi өзгешелiктер. Мургаб оазисiнiң жер шаруашылық мәдениетi. Хорезм жерiндегi Тазабагьяб мәдениетiнiң ескерткiштерi. Қазақстанның қола дәуірі Қазақстан қола дәуiрiнiң кезеңделуi. Металл өндiрiсi орындарының ашылуы. Бұғылы, Ақсу-Аюлы обалары. Атасу қонысы. Беғазы–Дәндiбай қорымы. Солтүстiк және Батыс Қазақсан жерiндегi Алексеевск және Садчиково тұрақтары. Тасты-Бұтақ обалары. Көне қала мәдениеті – Арқайым ескерткiшi. Шығыс Қазақстан жерiндегi Қанай, Текебұлақ, Трушниково ескерткіштері. Тарбағатай теріскейі қола дәуірі ескерткіштері. Ертiс бойында қола дәуiрi үй орындарының ашылуы. Шiдертi өзенiнiң бойындағы Нұрмамбет обасы. Жетiсу және Оңтүстiк Қазақстан жерiндегi қола дәуiрiнiң ескерткiштерi: Тамғалы, Қарақұдық, Таутары, Ойжайлау, Асы бойы және т.б. ескерткiштерi. Арал бойының Түгiскен мавзолейi. Еуропаның ерте темір дәуірі Темір ғасырының жалпы сипаттамасы. Греция мен Эгей аралдарындағы қара металлургия. «Ерте темір ғасыры» термині. Протовиландар мәдениетінің шығуы туралы көптеген болжамдар. Голасек мәдениетінің кезеңдері. Этрусскілер Аппенин тарихында. Ерте «дөңгелек молалар». Черверти, Вульчи, Попупони, Тарквинни, Реджопипи – Галасси және т.б. Гальштат мәдениеті. Зерттеу тарихы. Таралау аймағы. Хронологиясы. Виксе, Онегейм, Апремондегі соғыс арбалары мен жерлеу орындары. Материалдық мәдениет. Күшейтілген қала жұрттар. «Фрако-киммерилік» мәдениет. Феттерсфельд (Польша) көмбесі. Латен мәдениеті. Латен мәдениетінің хронологиялық дәуірленуі. Т Ресейдің ерте темір дәуірі Урарту археологиясы. Закавказьенiң бiрқатар жерлерiнiң Урарту мемлекетiне қосылуы. Кавказ және Закавказьедегi жергiлiктi тайпалардың скиф дәуiрiндегi ескерткiштерi. Казбек көмбесi. Ресейдiң далалық орманды аймақтарының ерте темiр дәуiрi. Жоғары Еділ және Окадағы Дьяково қалалары. Дьяково мәдениетi, тайпаларының этникалық құрамы. Ананьино обасы және Камадағы көне қалалар. Скифтер, савроматтар және сарматтар мәдениетi. Архаикалық және классикалық патша обалары. Чертомлык, Солоха, Күлоба т.б. ескерткіштер. Прохоров, Суслов мәдениеттерi. Алтай және Сiбiрдiң ерте темiр дәуiрi. Енисейдегi тагар мәдениетi. Шетелдік Азияның темір дәуірі Қара және қызыл керамика мәдениеті. Таралу аймағы, ерекшелігі, уақытнамасы. Ахаменидтер дәуірі: Персополь археологиясы, архитектурасы. Бехистун жазбасы. Сузы қаласының археологиясы. Инь мәдениеті, инь патшалығының ақырғы астанасының табылуы. Қытай архитектурасының ерекшеліктері. Орта Азияның ерте темір дәуірі Орта Азия өркениетi дамуының алғы шарттары. Егiн шаруашылығының басым болуы. Жердi суландырудың маңызы, оның әдiстерi. Соғдының көне қалалары. Әмудария көмбесi. Грек-бактрия ақшалары. Самарқанд жанындағы Афрасиаб көне қаласы. Грек-Бактрия мемлекетi. Дальверзиитепе, көне Термез, Зартепе, Кей-кобад шах археологиясы. Сазды ыдыстары. Көне Ниса, Койне қала өндiрiс ғимараттары, Мургаб аймағының археологиясы. Гаур қала (Эркала), көне Мервтегi билеушiлер архитектуралық ескерткiштерi. Көне Хорезм, Топырақ қала, Қойқырылған қала, Жетiсар комплексi, шаруашылығы. Қазақстанның ерте темір дәуірі Сақ-скиф тайпалық одақтары. Металлургия мен зергерлiк. Сақ тайпаларының кескiн келбетi. Сақтар этногенезi. Ат әбзелдерi, қарулар және әшекей бұйымдары. Жартас суреттерiнiң ерекшелiгi. Оңтүстiк Қазақстан мен Жетiсу жерiндегi сақтар ескерткiштерi. Арал маңы сақтары, зерттелу тарихы. Түгiскен және Ұйғарақ қорымдары. Есiк қорғаны. Бесшатыр обасы, олардың құрылымы, жерлеу әдiсi. Отырықшы мәдениет ескерткiштерi. Орталық Қазақстанның Тасмола мәдениетi. «Мұртты» қорғандардың құрылымы, генезисi және функциясы. Солтүстiк Қазақстанның сақ және ғұн-сармат кезеңдерi ескерткiштерi, хронологиясы. Жерлеу құрылыстары, қоныстары мен тұрғын-жайлары. Шығыс Қазақстанның Майемер, Берел, Құлажорға кезеңдерi. 5. Ұсынылатын әдебиет тізімі Негізгі әдебиет: Археология. Учебник под ред. В.Л. Янина. – М, 2006. Археология. Учебник/А. И. Мартынов. – 5-е изд., перераб. – М.: Высш. шк., 2005. – с.447 Аристов Н.А. Этногенез и этническая культура казахов Т.2 // Библиотека казахской этнографии 50 томов. – Астана «Алтын кітап», 2007. Радлов В.В. Труды по казахской этнографии Т.3 // Библиотека казахской этнографии 50 томов. – Астана «Алтын кітап», 2007. Шорманов М. Казахские народные обычаи Т.4 // Библиотека казахской этнографии 50 томов. – Астана «Алтын кітап», 2007. Маргулан А.Х. Труды по культуре казахского народаТ.8 // Библиотека казахской этнографии 50 томов. – Астана «Алтын кітап», 2007. Аргынбаев Х.А. Историко-культурные связи русского и казахского народовТ.10 // Библиотека казахской этнографии 50 томов. – Астана «Алтын кітап», 2007. Харузин Н. История развития жилища у тюркских и монгольских народностей России Т.20 // Библиотека казахской этнографии 50 томов. – Астана «Алтын кітап», 2007. Сборник. Российские академические экспедиции XVIII в. об этнографии казахов Т.25// Библиотека казахской этнографии 50 томов. – Астана «Алтын кітап», 2007. Ахметжан Калиолла. Этнография традиционного вооружения казахов. – Аматы, Алматыкітап, 2007. Традиционная одежда казахов (иллюстрированный научный каталог). - Алматы: Өнер, 2009. - 343 с. Шевцова А.А. Казахский традиционный свадебный костюм (XIX - начало ХХ века) // Среднеазиатский этнографический сборник / Ин-т этнологии и антропологии Н.Н. Миклухо-Маклая РАН. - Вып. V. [отв. ред. С.Н. Абашеев, В.И. Бушков]. - М.: Наука, 2006. Омирбекова М.Ш. Энциклопедия. Казахские орнаменты. - Алматы, Алматыкитап, 2005. Байпаков К. Великий Шелковый путь (на территории Казахстана).- Алматы, Аруна Ltd., 2007. Алимбай Н., Муканов М.С., Аргынбаев Х.А. Традиционная культура жизнеобеспечения казахов: Очерки теории и истории. – Алматы, 1998. Археология Казахстана. Кітап-альбом. – Алматы, 2006. Великий шелковый путь. – Алматы, 2007. Дәстүр: ұғым мен тәсіл. 3 том. – Алматы, 2005. История Казахстана в произведениях античных авторов. 1-том. – Алматы, 2005. История Казахстана в произведениях античных авторов. 2-том. – Алматы, 2006. Мәдениеттің типологиясы және тарихи өлшемдері. 5-том. – Алматы, 2005. Кочевое жилище народов Средней Азии и Казахстана. – М., 2000. Қазақстан мәдениеті. – Алматы, 2005. Қазақ халқының салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. 1 – том. – Алматы, 2005. Қазақ халқының салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. 2 – том. – Алматы, 2005. «XVI – XX ғасырлардағы орыс дереккөздеріндегі Қазақстан тарихы». 5 – том. – Алматы, 2006. Постмодернизм және мәдениет. 7-том. – Алматы, 2005. Постмодернизм және мәдениет. 8-том. – Алматы, 2005. Средневековые города Казахстана. Кітап-альбом. – Алматы, 2006. Токтабаев А. Древние города Казахстана: научно-популярная литература - Алматы, 2002. Токтабаев А.У. Традиционный тренинг коня и казахов /А. У. Токтабаев // Краеведческие записки / Самар. обл. ист.-краевед. музей им. П. В. Алабина, 2000. Вып. 9. - С. 203-208. Катран Д. Традиции казахского дастархана: научно-популярная литература. - Алматы, 2003. Қосымша: Ажигали С.Е. Традиционная система скотоводческого поселения казахов // Этнографо-археологические комплексы. – Т.5. – Новосибирск, 2002. – С.143-191. Ергазы К.Е. Домашняя утварь казахов в XVI-XIX вв. (историко-этнографическое исследование): Автореф. дисс. к.и.н. – А, 1995. Тохтабаева Ш.Ж. Серебряный путь казахских мастеров. – Алматы, 2005. Шаханова Н.Ж. Мир традиционной культуры казахов. – Алматы, 1999. Райымхан К.Н. Ата кәсіп. Монғолиядағы қазақтардың қолөнері. – Алматы, 2001. Средняя Азия в эпоху камня и бронзы. – М., 1966 Кузмина Е.Е. Древнейшие скотоводы от Урала до Тянь-Шаня. – Фрунзе, 1986 Членова Н.Н. Хронология памятников Карасукской культуры. – М., 1972 Древнейшие государство Кавказа и Средней Азии. // Археология СССР. 20 т. – М.,1985 Степи европейской части СССР в скифско-сарматское время // Археология СССР. 20 т. – М., 1989 Лунина С.Б. Археология Средней Азии. – Ташкент, 1986 жүктеу/скачать 0,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|