А. И. Хасанова Жерді пайдалануды жоспарлау


 Жерді ұйымдастырудың және егін егудің негізгі принциптері



Pdf көрінісі
бет105/127
Дата06.02.2022
өлшемі3,57 Mb.
#53069
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   127
Байланысты:
planir zemlep kurs lekcij na kaz yaz 2

15.4 Жерді ұйымдастырудың және егін егудің негізгі принциптері
Аудандарда топырақ эрозиясы және дефляция
, шаруа жер пайдалануды 
жоспарлау маңызды бөлігі ретінде жер және егістіктен ұйымдастыру негізгі 
принципі 
(бұл нақты жағдайды) басқару үшін, жердегі әр гектардан ең тиімді 
пайдалану және топырақтың құнарлылығын арттыру мақсатында 
ұйымдастырушылық
, экономикалық және аумақтық жағдай жасау қажет 
болып табылады
.
Жерді пайдалану аумағында жоғары өнім алу мен жер аумағын 
арттыру мүмкіндігі жоқ
. Соған байланысты мұндай жағдайларда, жобаларға 
көзделген барлық шаралар жел
, су эрозиясынан, дефляция және қол жетімді 
жер пайдалануды жақсарту бойынша іс
-шаралар әзірлеу топырақты қорғауға 
бағытталған болуы тиіс
.
Егістік жерді қысқарту қажет болған кезде жағдайларда
, ол ауыл 
шаруашылығы мақсатындағы жерлерді пайдалануды жандандыру шараларын 
қамтамасыз ету үшін қолданыстағы жолдарды шектен азайту мәселесі оның 
ауданындағы жолдарын
, орманды белдеулерін, елді мекенді немесе немесе 
резерв көзін табу қажет
.
Көпжылдық өсімдіктер екпелерін астында ең алдымен
, қажет, құрылғы 
немесе егістік беткейлердің төменгі бөлігінде
, террассалар беткейлері 
қабылданады
.
Су эрозиясы салдарынан азайту керек болғанда тоғандар
, біліктер, 
орлар
, кең базасымен білік-террассалар, спрей су төгетін төменгі бөгеттер, 
дамбалар ажыратқыш
, су-бұғаттау және тегістеуге келетін беткейлер, сайлар, 
т
.б.: агрономиялық, орман мелиорациясына арналған гидротехникалық 
имараттар да бірге су эрозиясының аудандары да жоспарланады
.


126 
Жел үздіксіз соғатын
, эрозия және егістік жер бойынша жел соққаннан 
бастап топырақ қорғау шараларына жалпы жүйелік ғылыми
-негізделген егіс 
айналымы жүйесін дамыту және жүзеге асыру маңызды рөлін атқаруға 
тиесілі
.
Барлық ұйымдастырушылық және экономикалық шаралар назарға 
алынып
, жел, су эрозиясынан топырақ дұрыс қорғалған кезде, су шайған 
жазық және құнарсыз топырақ дефляция көріністеріне қарсы тұрып
, егістік 
айналымы мен өнімі күрт артады
.
Егістік жер ең құнды ауыл шаруашылығы жері болып табылады

Егістіктік жер негізінен эрозияға және басқа да табиғи және экономикалық 
факторларға ұшырау дәрежесіне байланысты белгілі бір өсімдік айналымы 
жүйесінде қолданылады
. Топырақтың эрозиясы мен дефляция жағдайында әр 
түрлі және өсімдік айналу түрлерін жобалау мынадай өзара байланысты 
мәселелерді шешуді анықтайды
:
1) ең алдымен эрозияланған топырақты тиімді пайдалану және 
олардың құнарлылығын арттыру

2) оның тұндыру орналасқан жері бойынша ылғалдың елеулі әсері су-
тоқтату эрозиясын және ны ұстап қалу мүмкіндігі бар өсімдік айналымы 
жүйесін енгізу

3) егіннің жеке айналмы ретінде және басқа да өсімдіктер жүйесі 
эрозияға қарсы бақылаудың барлық кешенін толық қамтамасыз етуі тиіс

4) ауыл шаруашылығы дақылдарын айналымы жүйесі жоспарлы 
өсімдік шаруашылығын қамтамасыз етеді
. Бірақ оның мөлшері, орналасқан 
жері
, салыстырмалы топографиясы, топырақтың құрамы ауыл шаруашылық 
техникасын жоғары өнімді түрде пайдалану үшін қолайлы жағдайлар жасау 
керек

6) ең төменгі шығындардың болуын қамтамасыз етіп, егістік 
айналымының тиімді жүйесін енгізу

7) егін егуді орналастыру оларды одан әрі ішкі ұйымдастыруды ескере 
отырып жүргізіледі

Егісті
, өсімдік айналымы түрлері мен саны туралы мәселе әрбір 
шаруашылықтың нақты табиғи және экономикалық жағдайларын
, егістік 
құрылымында сәйкес айқындалатын мәдени дақылдардың құрамына 
байланысты шаруашылық жерге орналастыру жобаларын және ауыл 
шаруашылығы жүйелерін дамыту жайы шешіледі

Ауылшаруашылық дақылдарын топыраққа бөлу кезінде топырақты 
дефляциядан қорғау тиімді әдістердің бірі болып табылады
. Мұндай 
топырақты қорғау әдісі жел эрозиясының аудандарында таралуы көзделеді

Жолақтарды орналастыру басым желдің бағыты бойынша жүргізіледі

Бұл қызметтің мәні негізінен қатты егілетін егіс алқаптарының таза 
буларымен немесе өңделетін жолақтарының ауысуына байланысты 
төмендейді
. Белдеулерін ені топырақ, соққы жұқтыру дәрежесі мен бірлігін 
егу бірнеше ені құрылымымен байланысты реттеледі



127 
Өсімдік айналымының белгілі бір түрлерін және мөлшерін жобалаудың 
негіздемесі олардың эрозиялық тозуға қарсы шаралар тиімділігі
, сондай-ақ ең 
жақсы экономикалық тиімді көрсеткіштерінің бірі болып табылады



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   127




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет