А. П. Голубев, Н. В. Балюк, И. Б. Смирнова

48 
5-САБАҚ 
 
 
Дауысты әріптердің дауыссыз әріптермен тіркестері 
Өткен сабақта дауысты әріптердің оқылуы негізінен буын типімен 
анықталатыны жайлы айтылып өтті. 
Алайда кейбір дауыссыз әріптермен тіркесіп келгенде дауысты 
әріптер басқаша оқылуы мүмкін. Осындай жиі кездесетін тіркестердің 
кестесін келтіре кетейік. 
Әріп тіркесі 
Оқылуы
Мысалдар
af
[ɑ:] 
af
ter ['atfts] 
alf
[ɑ:] 
h
alf 
[hrf] 
aim
[ɑ:] 
c
alm 
[krm] 
an
[ɑ:] 
gl
an
ce [glrns] 
ask
[ɑ:] 
ask 
[rsk] 
ass
[ɑ:] 
gl
ass 
[glrs] 
ath
[ɑ:] 
p
ath 
[pr0] 
asp
[ɑ:] 
gr
asp 
[grrsp] 
al
[ɔ:] 
al
ready [ll'redi] 
alk
[ɔ:] 
ch
alk 
[tjb:k] 
aught
[ɔ:] 
c
aught 
[klt] 
aw
[ɔ:] 
dr
aw 
[drl] 
war
[ɔ:] 
war
m [worn] 
ought
[ɔ:] 
ought 
[lt] 
igh
[aɪ] 
h
igh 
[hai] 
ight
[aɪ] 
l
ight 
[lait] 
iid
[aɪ] 
ch
ild 
[tjaild] 
ind
[aɪ] 
m
ind 
[maind] 
old
[әɒ] 
old 
[ould] 
ost
[әɒ] 
p
ost 
[poust] 
wor
[
З
:] 
wor
ld [w3:ld] 
ear 
+ дауыссыз 
[
З
:] 
ear
th [
З
:0] 
Оқылу ережелері:
Дауысты әріптердің дауыссыз 
әріптермен тіркестері. Екпінсіз
буындардағы дауысты әріптер. 
Topic:
Etiquette.

49 
[ә] 
'after 
'answer 
'over 
[ɪ] 
' engine 
' lady 
' orange 
'answer 
'over 
1.
 
Кестеде транскрипцияны жауып, мысалдарды дауыстап оқыңыз.
Екпінсіз буындардағы дауысты әріптердің оқылуы 
1-сабақта 
айтылып өткендей, екпінсіз дауысты дыбыстар 
қысаңдануға ұшырауы мүмкін. Төменде қысаңданудың әртүрлі 
жағдайлары көрсетілген.
Дауыстылардың қысаңдануы 
Әріп
Сөздегі орны 
Дыбыс
Мысалдар
a
1) соңғы ашық буында 
және оған ұқсас әріп 
тіркестерінде
[ɪ] 
'cottage, 'village, 'palace, 
'Sunday, 'captain a'side, 
'cinema, 'syllable, 
2) басқа да орындарда 
[ә] 
'soda, a'bout, 'dollar 
e
1) соңғы буындарда: 
-es 
(ызың дауыссыздардан 
кейін) 
-ed 
([t], [d] кейін)
екпін алдындағы буында 
[ɪ] 
'beaches, 'wishes, 'washes, 
'passes ' started, ' nodded 
be'gin, re'peat 
2) көп жағдайда қалған 
орындарда 
[ә] 
' tendency, 
'vowel, 'teacher, 'baker, 
'longer 
i/у
1) көп жағдайда екпін 
алдындағы және екпіннен 
кейінгі буында 
[ɪ] 
' visit, in' deed, ' city, ' 
synonym 
2) сөз соңында
 r 
алдында
[ә] 
' tapir, ' martyr 
ei/ey
көп жағдайда 
[ɪ] 
'foreign, 'hockey 
o
1) соңғы орыннан басқа 
көп жағдайда
[ә] 
to'bacco, 'pilot, 'motor, ob' 
tain, ' bottom, 
' synonym 
2) сөз соңында 
[әʋ] 
to'bacco, 'also 
u
көп жағдайда 
[ә] 
' murmur, ' minus, sur'vive, 
'difficult, 'nature 
 
2. Екпінсіз дауыстылардың оқылуына назар аудара отырып, сөздерді оқып 
шығыңыз. 

50 
'angry 
'offer 
'happy 
'order 
'article 
'orchard 
'artist 
'student 
Көмекші сөздердегі дауыстылардың қысаңдануы ерекше назар 
аударуға лайық. (Олар туралы келесі бөлімде толығырақ сөз етіледі. 
Әзірге оларды дұрыс айтып үйрену маңызды болмақ.) 
Егер бұл сөздердің қысқарған нысандарының орнына толық 
нысандарын қолданатын болсақ, онда сөздің ырғақты құрылымы 
өзгереді де, олар артық мәнге ие болады.
Көмекші сөздердің, есімдіктер мен көмекші етістіктердің 
қысқарған және толық тұлғалары 
(
Мысалдар ретінде дәлме-дәл аудармасымен ағылшын мақалдары 
берілген. Жақшаларда, мүмкін болған жерде, әдеби аудармасы 
берілген.) 
Сөз
Толық 
тұлғасы 
Қысқарған тұлғалары 
1 
2 
3 
Артикльдер
(зат есімді 
анықтауышта
р):
the
[
ð
i:] 
[
ð
i] немесе [
 
ð
I
] — дауыстыдан басталатын 
сөздің алдында 
[
ð
Ә
] немесе [
ð
] — дауыссыздан басталатын 
сөздің алдында 
The e
xception proves 
the r
ule.
Ерекшелік ережені растайды.
The a
ppetite comes with eating. 
Тәбет тамақ ішкен кезде ашылады. 
а
[ei] 
[
Ә
] дауыссыздан басталатын сөздің алдында 
Habit is 
a 
second nature. 
Әдет — екінші болмыс. 
A g
ood beginning makes 
a g
ood ending. 
Жақсы бастаманың соңы да жақсы болмақ. 
(Істің тек бастамасы қиын.) 
an
[æn] [әn], [n] — дауыстыдан басталатын сөздің 
алдында
An a
pple a day keeps the doctor away. 
Күніне бір алмадан жесең — дәрігерлерді 
шақырмайсың. 

51 
1
2 
3 
Жалғаулықтар:
and 
және
[ænd] [әnd] 
Time 
and 
tide wait for no man.
 
Уақыт 
және
теңіз ағыны ешкімді күтпес.
 
(Уақыт ешкімді күтпейді.)
 
but 
бірақ, ал
(қарама-
қарсы қою) 
[bʌt] [bәt] 
The spirit is willing 
but 
the flesh is weak.
Рух мықты, 
ал 
тән дәрменсіз.
 
as 
сияқты, 
өйткені
[æz] [әz] 
Enough is 
as 
good 
as 
a feast.
 
Жеткілікті мөлшер айран-асыр сияқты 
жақсы-ақ. Қанағат қарын тойғызар.) 
Handsome is 
as 
handsome does.
Ісі тартымдының өзі де тартымды. (Адамды 
сөзіне емес, ісіне қарап бағала.) 
or 
немесе
 
[ɔ:], [ɔ:r] [ɔ]
, 
[ә] 
— 
дауыссыздардың алдында 
[ɔr]
, 
[әr]
 
— дауыстылардың алдында 
East 
or 
West, home is best.
 
Батыс 
немесе
Шығыс болсын, үйде бәрінен 
де жақсы. (Өз үйім өлең төсегім.) 
 
than 
гөрі, қарағанда
(салыстырған 
кезде)
[
ðæn
] [
ðәn
]
, 
[
ðn
] 
Two heads are better 
than 
one.
Екі бас бір бастан 
гөрі 
жақсы. 
Better late 
than 
never.
 
Ештен кеш жақсы. 
 
Предлогтар:
at 
-да, де, -та, -те, 
жанында, -ға, -
ге, -қа, -ке 
[æt] [әt] 
A cat may look 
at 
a king.
 
Мысыққа патшаға қарауға тыйым 
салынбайды. 
 
for 
үшін
[fɔ:] [fɔ]
, 
[fә] 
— 
дауыстылардың алдында
 
One law 
for
the rich and another 
for
the 
poor. 
Байлар 
үшін
— бір заң, кедейлер
 үшін
— 
басқа заң. 
of 
(әртүрлі 
мағынасы бар) 
[
ɒ
v] 
[әv], [v] 
Out 
of 
sight, out 
of 
mind. 
Бейнесі кетсе, жадтан кетеді.
 (
Көзден кетсе, 
көңілден кетеді.) 
 
 
Кестенің жалғасы 

52 
—
Thank you, 
you’ve 
[ju:v] 
(you have)
been very helpful. 
—
You’re 
[jus] 
(you are)
wel-
come. 
—
Thank you for coming. 
—
Not at all. 
—
You’re (you are)
very kind. 
—
Thank you for your company. 
—
Рақмет, сіз маған өте 
көмектестіңіз.
—
Оқасы жоқ. / Алғыс 
айтудың қажеті жоқ. 
—
Келгеніңізге рақмет.
—
Алғыс айтудың қажеті жоқ. 
—
Сіз өте мейірбансыз. 
—
Серік болғаныңызға 
рақмет. 
Etiquette 
Алғыс айту
1 
2 
3 
to
 -ға; -ге; -қа; -
ке; -на
 
[tu:] [tә] — дауыссыздың алдында 
[tʋ] — дауыстының алдында 
Early 
to 
bed and early 
to 
rise makes a man 
healthy, wealthy and wise. 
Ерте жатып, ерте тұрған адам – денсаулық, 
байлық пен ақыл жинайды. 
there is there 
are 
оралымдарында
ғы

there 
демеулігі
[
ðеә
] 
[
ðеәrɪz
], 
[
ðеә
rɑ:] 
[
ðә
] — дауыссыздардың алдында
[
ðәr
] — дауыстылардың алдында 
[
ðеә
z], [
ðәz
] 
[
ðәrә
] 
While 
there’s 
life, there’s hope. 
Адам көзі тірісінде, үмітін үзбейді. 
There’re 
two sides to every question. 
Әрбір сұрақтың екі жағы болады. 
Қатыстық 
есімдік
that
қайсы
[
ðәt
], [
ðt
]— қысқарған нысанда ғана 
қолданылады.
It’s a poor heart 
that 
never rejoices.
Ешқашан қуанбайтын жүрек кедей. 
(Ешқашан қуанбайтын адам аянышты.) 
All is well 
that 
ends well. 
Аяғы жақсы болғанның істің барлығы 
жақсы. 
3. Қысқарған сөз тұлғаларын қамтитын ауызекі тіл сөйлемдерін оқып 
шығыңыз. (Көлбеу жақшаларда ауызекі тілде қысқаратын толық нысан 
берілген
.) 
Кестенің соңы 

53 
Кешірім сұрау
—
I’m (I am)
sorry. 
—
Never mind. 
—
I must apologize [s'pobGaiz] 
to you. 
—
You needn’t apologize. 
It’s 
[its] 
(It is)
my fault [fo:lt]. 
—
Excuse me. 
—
That’s 
(
That is)
all right. 
—
Кешіру. 
—
Ештеңе етпейді. / Бұған 
бола алаңдамаңыз. 
—
Мен сізден кешірім 
сұрауым керек.
—
Сізге кешірім сұраудың 
қажеті жоқ. Бұл менің кінәм 
—
Кешіріңіз. 
(бәсең ин-
тонация) 
—
Ештеңе етпейді. / Барлығы 
дұрыс.
Назар аудару
—
Excuse 
me 
[mi] 
(me
[mi:]). / 
Pardon 
me 
[mi]. 
—
Yes? What is it? 
—
Excuse me, could [kud] you 
tell me the time? 
—
It’s (It is)
5 to 5. 
—
Кешіріңіз. 
(көтеріңкі ин-
тонация
)
 
—
Иә, не боп қалды? 
—
Кешіріңіз, уақытты айтып 
жібере алмайсыз ба? 
—
Беске бес қалды.

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: