А. С. Иргалиев (қолы) (аты-жөні)
Б.Ф. Скиннердің теориясындағы респондентті және оперантты мінез – құлық
жүктеу/скачать 2,29 Mb.
|
| Б.Ф. Скиннердің теориясындағы респондентті және оперантты мінез – құлық.
Скиннердің оперантты үйретуін дұрыс түсіну үшін мінез – құлықтың әртүрлілігін екіге: респондентті және оперантты деп бөліп, ең бірінші респондентті мінез – құлықты қарастырамыз. Респондентті мінез – құлық - белгілі бір ынтаның сипатты реакциясы болып табылады. Мысалы, жарыққа жауап ретиндеги көз қарашығының қысылып немесе кеңейюі, салқанға шыққан кездегі діріл. Әрбір мысалда стимулы немесе реакцияның (мысалы, көз карашығының кеңеюі мен жарықтың төмендеуі) арасындағы өзара қатиынас еріксіз және асығыс болады. Сонымен қатар респондентті мінез – құлық автономды жүйке жүесі бар рефлекстермен бирге жүреді. Алайда респондентті мінез – құлыққа үйретуге болады. Мысалы, әншінің немесе басқа біреудің көпшіліктің алдына шығар алдындағы терлеуі, оның респондентті мінез – құлықты көрсетуімен аяқталады. Оперантты мінез – құлық реакциядан кейін жүретін оқиғамен анықталады. Скиннер оперантты мінез – құлықтың қалай, қайдан пайда болатыны талдаудың мәні жоқтығын түсінді. Себебі, оперантты мінез -құлықтың стимулы немесе ішкі себебі белгісіз. Ол спонтанды бурде жүзеге асады. Оперантты мінез – құлықты зертееу үшін Скиннер еркін оперантт әдіс деп аталатын жолды ойлап шығарды. Жартылай аш егеуқұйрықты ішінде тетік пен тамаққа арналған ыдыс бар бос «оперантты камераға» салады (оны «Скиннер жәшігі» деп атайды). Әуелі егеуқұйрық опенранттардың көптеген түрлерін көрсетеді: жүреді, иіскейді, тырналайды, өзін тазартады және кіші дәрет жібереді. Еңсоңында танымдық әрекетінің барысында егеуқұйрық автоматты түрде тамақты ыдысқа түсіретін тетікті басады. Тетікті басудан тамақтың түсуіне ықтималдық аз, яғни біз 24 сағатқа дейін тетікті басқаннан тамақ түсетініне сене алмаймыз, ең соңында ықтималдықтың көбейгеніне көзіміз жетеді. Осының негізінде үйрету жүзеге асады. Мұның соңында егеуқұйрықтың тетіктің және ыдыстың қолында көп өткізетіні байқалады. Ал уақыт өткен сайын ол тетікті одан сайын жиі басады. Оперантты үйрету жағдайында егеуқұйрықтың мінез – құлқы инструментальды болады, ол нығаюды туғызып, қоршаған ортаға қызмет жасайды. Егер осыдан әрі қарай бекімейтін тәжірибелер жүрсе, яғни азық әрқашан тетікті басу реакциясынан кейін пайда болмаса, онда егеуқұйрық тетікті басуды қойып, экспериментальды сөну болады. жүктеу/скачать 2,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|