А. Соловьева, Б. Ибраимова
жүктеу/скачать 5,61 Mb. Pdf көрінісі
|
8-сынып биология
|
Тыныс алу жүйесі: 1 – мұрын қуысы (кеңсірік); 2 – жұтқыншақ; 3 – көмей; 4 – көмекей; 5 – кеңірдек; 6 – оң жақ өкпе; 7 – бронхылар; 8 – сол жақ өкпе; 9 – қабыр ғааралық бұлшық еттер; 10 – кеңірдектің жартылай шеміршекті сақи насы; 11 – қабырға; 12 – көкет 109 Өкпеден басқа аталған барлық мүшелер ауажолдары деп аталады. Олар ауаны өкпеге жеткізу үшін және оны барынша қауіпсіз ету (жылыту не салқындату, шаң-тозаң мен микробтан тазарту) үшін қажет. Өкпеде оттектің қанға түсуі, қаннан көмірқышқыл газының шығарылуы жүзеге асырылады. өкпедегі газ алмасу. Ауа өкпеге бронхылар бойынша енеді. Бронхио- лалар өкпе көпіршіктері – альвеолалар арқылы аяқталады (59-сурет). Әрбір альвеола қан капиллярлары торымен шырмалған. Оларда вена қаны көмірқышқыл газынан арылады. Ол оттекпен қанығып, артерия қанына айналады. Гемоглобин көмірқышқыл газын беріп, оттекті қосып алады. Газ ал- масу альвеола қабырғасы және вена капиллярлары арқылы жүреді. Аль- веолалар өкпе бетінің ауданын ұлғайтып, ұяшық тәрізді жасайды, ол ар қылы газ алмасу жүзеге асады. Қан оттекпен қаныққан соң өкпеде болған ауаның құрамы өзгереді. Атмосфера ауасын да (тыныс алғанда) 78,09% азот, 20,95% оттек, 0,03% көмірқышқыл газы және басқа газдар болады. Өкпе арқылы өткен кезде 59-сурет. Тыныс алу жолдары. Өкпе мен бронхылардың құрылысы: 1 – мұрын қуысы; 2 – көмей; 3 – көмекей; 4 – кеңірдек; 5 – оң және сол жақ өкпе; 6 – брон хылар; 7 – бронхы тармақшалары мен альвеолалары; 8 – альвеоланың құрылысы; 9 – қан тамырлар; 10 – аль вео лалар; 11 – жарып көрсетілген альвеолалар; 12 – альвеолалардың сыр тын дағы капиллярлар торы 6 5 1 3 9 11 8 7 12 10 2 4 110 (тыныс шығарғанда) ауа құрамында 16% оттек пен 4% көмірқышқыл газы болады. Ауа құрамындағы азот мөлшері өзгермейді (78,09%) (60-су- рет). Осылай қан өкпеде көмірқышқыл газын бөліп шығарады да, оттекке қанығады. Оттекке байытылған қан үлкен қан айналым шеңбері бойын- ша барлық ұлпаға таралады. жүктеу/скачать 5,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|