А. Т. Сағынаев МҰнай мен газдың физикасы және химиясы
Кесте 6.1. Циклоалкандардың мұнайларда таралуы, массалық %
жүктеу/скачать 6,98 Mb. Pdf көрінісі
|
S4
- Бұл бет үшін навигация:
- 6.1. Моноциклді циклоалкандар
| Кесте 6.1. Циклоалкандардың мұнайларда таралуы, массалық %
Мұнай 𝜌 4 20 , кг/м 3 Фракциялар, о С 60-95 95-122 122-150 150-200 200-250 250-300 Сурахан Балахан Доссор Караарна Өзен 844,5 872,7 858,5 961,0 845,0 76,0 56,0 40,0 - 37,0 81,0 56,0 63,0 - 35,0 51,0 66,0 57,0 - 23,0 66,0 75,0 69,0 - 20,0 44,0 74,0 67,0 94,0 12,0 39,0 62,0 61,0 91,0 8,00 6.1. Моноциклді циклоалкандар Тұйық тізбегінде 5-8 көміртек атомдары болатын моноциклді нафтендер негізінен қ.б.-125 о С фракцияларда жинақталған. Бәрінен тұрақты циклоалкандарға циклопентан және циклогексан қатарының көмірсутектері жатады. Циклопентандардың мөлшері 14,5-53%, ал циклогександар – 14- 36,5% дейін болады. Циклопентанның өзі өте аз мөлшерде кездеседі. Метилциклопентанның мөлшері 24,5% дейін өседі. Циклопентан қатарының негізгі қосылыстары С 7 81 көмірсутектері болып табылады, олардың мөлшері кейбір мұнайларда 40- 48,5% дейін кездеседі. С 7 көмірсутектері негізінен 1,2- және 1,3- диметилциклопентандардан тұрады. 1,1-Диметил- және этилциклопентандар оларға қарағанда едәір аз кездеседі. С 8 қатарының циклопентандары әртүрлі мұнайларда 29,5%-дан 88%- дейін болады. Бұл циклопентандар негізінен триметил- және метилэтил- туындылары болып келеді: 1,1,3-триметил-, 1,1,2-триметил-, 1,2,4-триметил-, 1,2,3-триметил-, 1,4-диметил-2-этил-, 1,2-диметил-3-этилциклопентандар. Циклопентанның С 9 қатарында 1,2,3,4-тетраметил-, 1,4-диметил-2-этил- және 1,2-диметил-3-этилциклопентандар көбірек кездеседі, ал 1,1,2,4-тетраметил- және 1,1-диметил-3-этилциклопентандар өте аз болады. Мұнайда циклогексанның мөлшері циклопентаннан көп болады, кейбір мұнайларда 18% дейін кездеседі. Метилциклогексанның мөлшері циклогексаннан 2-6 есе көп болады. Кейбір мұнайларда метилциклогексан негізгі компонент болып табылады, олардың мөлшері 36,5-50% жетеді. Циклогександардың С 8 қатарына 1,1-, 1,2-, 1,3-, 1,4-диметил- және этилциклогексан жатады. 1,1-Диметилциклогексан аз мөлшерде анықталған. Бұл изомерлердің қатынасы өте кең аралықта өзгеріп отырады. Циклогексан қатарының С 9 изомерлеріне 1,1,2-, 1,1,3-, 1,1,4-, 1,2,3-, 1,2,4-, 1,3,5-триметил-, 1-метил-3-этил- және 1-метил-4-этилциклогександар жатады. 1,1,3- және 1,2,4-триметилтуындаларының мөлшері триметилциклогексан изомерлерінің арасында көбірек кездеседі (61-80%). Метилэтилциклогександар қатарында 1-метил-3-этилциклогексанның мөлшері 1-метил-4-этилициклогексанға қарағанда 1,5-2 есе артық болады. Кеңістік изомерлерінің бұлайша таралуы конформациялық талдаудың негізгі принципі – байланыспаған атомдардың өзара тартылыс немесе тебу құбылысына байланысты. Стереоизомерлердің термодинамикалық салыстырмалды тұрақтылығы метил және этил радикалдарының кеңістікте орналасуына, яғни осы радикалдардың сутек атомдарының әрекеттесу энергиясымен анықталады. Мұндай әрекеттесу цис -изомерлерге тән және мына қатарда өседі: диметил-, метилалкил-, диалкилтуындалар. Эпимерлі 1,2-диметилциклопентандардың жұптарының арасында транс -изомерлердің тұрақтылығы жоғары. 1,3-Диметилциклопентандарда метил топтарының бір- бірімен байланысы жоқ болғандықтан, цис- және транс -изомерлердің тұрақтылығы бірдей. 1,2,3-Триметилциклопентанда транс,транс -изомер термодинамикалық тұрақты. 1,2,4-Триметилциклопентанның кеңістік изомерлерінің арасында термодинамикалық тұрақтылық мына қатарда кемиді: транс,транс-, цис,цис- және цис,транс -изомер, ал термодинамикалық тұрақсыз транс,цис -изомер іс жүзінде кездеспейді. 1,4-Диметилциклогександа термодинамикалық тұрақты транс- изомер болып табылады, өйткені екі метил радикалдары экваториалды бағытта 82 1 1 7 2 7 8 2 5 5 7 7 8 85 6 4 6 4 8 9 орналасқан. Керісінше, 1,3-диметилциклогексанның цис -изомерінде метил топтары диэкваториальды орналасқан, сондықтан осы изомер тұрақты. жүктеу/скачать 6,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|