Абуева Кадыржана Кабиденулы 4 января Көкшетау, 2014 (5 к) с-23 с-23 сборник
жүктеу/скачать 1,86 Mb. Pdf көрінісі
|
abuev
| Керей, Харакин
(Қарқын), Джиркин (Жырқын, Канка, Сага (сака), - Тума (Туба), Албан. Керей тайпасының атауын монғол дәуірі алдындағы бізге белгілі тайпалармен қатар қоюға болады. Керей хандығындағы
ХІІ ғасырдағы тумаут және «Құпия шежіредегі» біздіңше
ығыстырылған Сегіз-муренді (Восьмиреье) мекен етуші хори-тумайтты еске салады. Тайпаның сакаит атауы түрік этнониміндегі саха немесе сахалар сөзінің сахаит деп айтылуынан, якуттардың өздерін ұранхай-сахалар деп атауынан шыққан. Харакин оғыз тайпасындағы қарқын - оғыз одағының оң қанаты бозок бірлестігіне кіретін, Күн ханның үшінші ұлы Оғыз ханның немересі Жұлдыз хан [29]. Л.Л. Викторов: « кереиты имели смешанный состав, включающий наряду с тюрко-уйгурскими компонентами и некоторые иные, связанные скиданьско-монгольскими » [30] - деп үстірт белгілейді. Бірақ автор өзінің осы тұжырымын одан әрі дәлелдемейді. Оғыз тайпаларының ішінде қарқын тайпасының керейден шыққандығы жөніндегі мәліметт
ерекше
бір қызығушылығымызды туғызады. Ту Жидің керейлері оғыздың ұрпағы екен деуі де кездейсоқ айтылмаған сияқты. Қарқын есімі тарихта аңызға айналған түрік-оғыз ата- бабаларының бірі. Ол Оғыз ханның үшінші ұлы. Оғыздың басқа бір билеушісі Қарқын Қонақ-Алып атымен тарихта қалған 119
[31]. Қарқын есімі «аш халықты тоқ етуші » немесе «нан- тұзды », ал оның киесі әулие құс яғни сұңқар немесе су бүркіті деген мәлімет аңыздарда кедеседі. [32]. Бұны киелі жерге немесе әулиеге табынған Бүркіт-Баба бейнесімен салыстыруға болады. Түркі халқының мифтік түсінігі бойынша Бүркіт-Баба бұлтты шақырып, найзағай жарқылдатып, жаңбыр жаудыру қабілеті болған [33]. Түрікмен халқында осы күнге дейін құрғақшылық жылдары жаңбырдың қолдаушысы Бүркіт атаға арнап құрбандыққа лақ шалу дәстүрі бар. Қазіргі түрікмендерде «қарқын» этнонимі (қазір «гаркын» деп айтылады) арсары және алилы тайпаларының тегінің атауы ретінде кездеседі. Гаркын топонимі Түрікменнің (Саят, Керкін, Ахерден, Қарқаралы) және Қырым, Әзірбайжан және Арменияның көптеген этнотопонимдерінде көрініс тапқан [34]. Түрікмен аңыздарындағы оғұз тайпаларының ата-бабасы, оның ішінде Қарқын Жетісу және Орталық Қазақстан аудандарында өмір сүрген деген мәлімет бар. «Түрікмен шежіресінде» оларға ең жақын тайпалар хатан, қаңлы және наймандар екендігі айтылады[36]. Белгілі қытай жылнамасындағы 15 ұйғыр тайпаларының ішіндегі
жүктеу/скачать 1,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|