Адам Смит жиі «экономика негізін қалаушы» деп сипатталады. Қазіргі уақытта нарықтық теория туралы стандартты теорияны Адам Смит ойлап тапты. Екі кітап, Моральдық көзқарас теориясы және Табиғат пен Ұлттар байлығының себептері туралы сұрақ тудырады .
Моральдық көзқарас теориясы (1759)
Моральдық көзқараста Адам Смит жалпы моральдық жүйенің негізін дамытты. Бұл моральдық және саяси ойлар тарихындағы өте маңызды мәтін. Смиттің кейінгі шығармаларына этикалық, философиялық, психологиялық және әдіснамалық негіздерін қамтамасыз етеді. مور
Моральдық ой-пікір теориясы Смит адамның өзін-өзі қызықтыратын және өзін-өзі басқаратыны туралы айтады. Смиттің айтуынша, жеке еркіндік өзін-өзі қамтамасыз етуден, табиғи заңдылық принциптеріне сүйене отырып, өзін-өзі қызықтыруға қабілетті адам.
Ұлттар байлығының табиғаты мен себептері туралы анықтама Шотландиялық экономисттің ең танымал еңбегі – «Ұлттар байлығының табиғаты мен себептері туралы анықтама» (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations). Бұл кітап АҚШ Тәуелсіздік Декларациясына қол қойылған жылы жазылған. «Ұлттар байлығының табиғаты мен себептері туралы анықтама» экономика саласында төңкеріс жасады.
Адам Смиттің аталмыш еңбегі әлі күнге дейін өз маңызын жоғалтпай отыр. Мұнда ол мемлекеттің экономикадағы орнын ұсынды. Кейінірек мұны «классикалық теория» деп атап кетті. Сонымен қатар Адам Смит осы еңбегі арқылы кәсіпкердің қызығушылығы қоғамның қалауын қаншалықты қанағаттандыра алатынын дәлелдеді.
Кітаптан іріктеліп алынған қанатты сөздер:
1) Ірі мемлекеттер жеке тұлғалардың ысырапшылдығы мен ессіз әрекеттерінің әсерінен еш уақытта кедейленбейді. Алайда олар мемлекеттің ысырапшылдығы мен ойланбай жасалынған әрекеттерінің кесіренен кедейленеді.
2) Шындыққа жанасатын қате пікірлер ең қауіпті болып табылады.
3) Әр адам қажетті құралдарды қаншалықты пайдалана білуіне байланысты бай немесе кедей болады. Бірақ еңбек бөлінісі пайда болғаннан бастап, адам өз еңбегі арқылы олардың шағын бөлігін ғана иемдене алды: мұндай құралдардың басым бөлігін ол өзге адамдардың еңбегі арқылы алатын болды. Адам қаншалықты көп еңбек күшін иемденсе, соншалықты бай бола түседі.
4) Жеке мүлігі болмайынша мемлекет те болмайды. Ал оның мақсаты осы мүлікті күзету болып табылады.