«Агрономияның барлық міндеттері, егер олардың мәнін байыбына жете ұғынсақ, өсімдіктердің дұрыс қоректену жағдайларын анықтап, дәл жүзеге асыру болып табылады», деп тұжырымдалған

98 99

Бірінші топқа жататын макроэлементтердің ерітінді құрамындағы концентрациясы 200-300 мг/л болуы керек. Үшінші топтағы микроэлементтердің бір литр ерітіндідегі мөлшері 0,1-0,5 мг-нан артқан жағдайда өсімдік тіршілігіне зиянды әсер етеді. Ал екінші топтың элементі темірдің өсімдіктер үшін ерітіндегі ең қолайлы концентрациясы 5-10 мг/л болып саналады.

Барлық қоректік қоспаларда S, Р, В, Мо элементтері SO₄ ^2-, PO₄^3-, ВO₃^3-, МоО₂^2- аниондары, азот NO₃^- және NH₄⁺ ион-дары, темір көбінесе үш валентті, кейде екі валентті катион түрінде қолданылады.

Қоректік қоспалар дайындаудың тәсілдері алуан түрлі. Алайда, барлық қоспаларды құрамындағы азот пен фосфор қосылыстарының формасына қарай 3 топқа бөледі. Себебі, осы екі элементтің тұздары ерітінді реакциясын анықтайды. Сондықтан азот және фосфор тұздарын ілеспе жұп деп ай-тады. Ілеспе жұп тұздар болатын қоспалардың топтарына: 1)

Са(NO₃)₂ және KH₂PO₄; 2) KNO ₃ және Fe₃(РO₄)₂; 3) NH₄NO₃ және CaHPO₄ немесе Ca₃(PO₄)₂.

Бірінші топқа жататын қоспалар құрамы химиялық қышқыл KH₂PO₄ тұзына физиологиялық сілтілік Са(NO₃)₂ тұзы қарама-қарсы тұруымен ерекшелінеді. Нәтижесінде өсімдіктің өсу барысында ерітінді реакциясы сілтілік жаққа қарай жылжиды. Бұл топқа Кноп, Гельригель; Хоглэнд, То-тимгэм мен Шайва қоректік қоспалары жатады (3-кесте).

3-кесте. Кейбір қоспалар құрамындағы тұздардың концентрациясы

Тұздар		Қоспа құрамындағы тұздардың концентрациясы
		Кноп		Гельригель		Хоглэнд
	г/л		ммоль/л	г/л	ммоль/л	г/л	ммоль/л
Са(NO3)2	1,00		6,1	0,492	3,0	0,821	5
KH2PO4	0,25		1,8	0,136	1,0	0,136	1

MgSO4	0,125	1,0	0,060	0,5	0,120	1
KCl	-	-	0,075	0,5	-	-
KNO3	0,25	2,5	-	-	0,506	5
FeCl3	-	-	0,025	0,15	-	-
Ш а р а п
қышқыл	0,005	1,1	-	-	0,005	0,03
темір
Барлығы	1,630	12,5	0,788	5,15	1,588	12,03

Екінші топқа Крон қоспасы (4-кесте) жатады. Қоспа құрамында азот әлсіз физиологиялық сілтілік KNO₃, фос-фор гидролиттік жолмен ыдырайтын қиын еритін Fe₃(РO₄)₂ түрінде болады. Fe₃(РO₄)₂ ыдырағанда әлсіз негіз Fe(ОН)₃ және күшті қышқыл Н₃РО₄ түзіледі.

4-кесте. Крон қоректік қоспасының құрамы

Тұздар	KNO3	Fe3(РO4)2	Ca3(PO4)2	CaSO4·	MgSO4·
				2H2O	7H2O
Концентраци-	1	0,25	0,25	0,50	0,50
ясы, г/л

Сондықтан ертіндіде азот қышқыл калий әсерінен пайда болған сілтілік реакцияның деңгейі төмендейді. Крон қоспасының тағы бір ерекшелігі қиын еритін Fe₃(РO₄)₂, Ca₃(PO₄)₂, CaSO₄ тұздары тұнба түрінде болып, ал ерітіндіде Fe²⁺, Ca²⁺, PO₄^3- иондары өте аз мөлшерде кездеседі.

Үшінші топқа Д.Н.Прянишников және Ш.Р.Цинцадзе қоректік қоспалары жатады (5-кесте).

100 101

5-кесте. Д.Н.Прянишников және Ш.Р.Цинцадзе қоректік қоспаларының құрамы

	Қоспа құрамындағы тұздардың концентрациясы, г/л
Тұздар	Д.Н.Прянишников				Ш.Р.Цинцадзе
				рН	рН	рН		рН
	г/л	ммоль/л				5,5-
				4,0	5,0			7,3
						6,6
NH4NO3	0,240	3		0,33	0,33	0,20		-
CaHPO4·2Н2О	0,172	1		-	-	-		-
MgSO4	0,060	0,5		0,50	0,50	0,50		0,50
СаSO4·2H2O	0,344	2,0		1,46	0,50	-		0,28
KCl	0,150	2,0		0,61	0,61	0,36		-
FeCl3	0,025	0,15		-	-	-		-
KNO3	-	-		0,17	0,17	0,51		0,80
Fe2(SO4)3	-	-		0,04	0,25	0,32		0,25
Fe PO4	-	-		0,68	-	-		-
Ca3(PO4)2	-	-		-	0,70	5,00		0,70
Са(NO3)2	-	-		-	-	-		0,21
КОН	-	-		-	-	-		0,17

Осы қоспаларды дайындауда авторлар олардың құрамына кіретін кейбір тұздардың мына қасиеттерін ескерді: 1) кальций фосфаттарының буферлігі; 2) азот қышқыл аммонийдің физиологиялық қышқылдылығы мен азот қышқыл калийдің физиологиялық сілтілік реакция-лары; 3) Fe₂(SO₄)₃ тұзының гидролиттік қышқылдылығы. Сонымен Д.Н.Прянишников пен Ш.Р.Цинцадзе

қоспаларының құрамында жеңіл және қиын еритін тұздар болады.

Қазіргі уақытта көптеген вегетациялық тәжірибелер орындау үшін қолданылатын қоректік қоспалар құрамында жеңіл еритін тұздардың жалпы концентрациясы 0,2-0,3%-дан аспайды (6-кесте).

жүктеу/скачать 1,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: