Ахмет Байтұрсынұлының «Әдебиет танытқыш» еңбегіндегі әдебиеттану терминдері

А.Байтұрсынұлы «Әдебиет танытқыш»

жүктеу/скачать 141,06 Kb.

бет	2/2
Дата	15.08.2022
өлшемі	141,06 Kb.
	#148082

1 2

Байланысты:
Мошкалова А.

А.Байтұрсынұлы «Әдебиет танытқыш»
З.Қабдолов «Сөз өнері»
Теңеу	Теңеу
Ауыстыру: бейнелеу,алмас - тыру,кейіптеу,бернелеу
Бейнелеу	Метафора (түрлерге бөледі)
Алмастыру	Метонимия (алмастыру)
Кейіптеу	Кейіптеу
Бернелеу	Аллегория (пернелеу)
Әсірелеу	Гипербола (ұлғайту) Литота (кішірейту)
мезгеу	Синекдоха ,мегзеу

МЕҢЗЕУ

А.Байтұрсынұлы «Әдебиет танытқыш»	З.Қабдолов «Сөз өнері»
Арнау	Арнау
Қайталақтау	Қайталау
Шендестіру	Антитеза,шендестіру
Бүкпелеу	Балама термин жоқ
Кекесін
Зілді кекесін	Ирония Сарказм
Зілсіз кекесін	Юмор («Сөз өнері» кітабында кекесін түрі ретінде аталмаған)

Әсерлеу(лептеу)

Өлеңдегі оралым түрлері

А) себепті оралым
Б) мақсатты оралым
В) ұқсатпалы оралым
Г) қайшы оралым
Д) шартты оралым
Е) жалғасыңқы оралым
Ж) серіппелі оралым
З) айрықты оралым
И) қорытпалы оралым

Себепті оралым

Көлденең ұшқан қалбаймын,

Жаманның тілін алмаймын

.Қақ бұйырған сапардан

Арыстаным,қалмаймын,

Асыл достым,сөкпесең,

Бұл сапарға бармаймын.

Бұл олжадан алмаймын.

Асқар тауды бел деген,

Ақ бармақпен жем жеген,

Ауырса жеммен емдеген,

Өзінен бесқа көрмеген,

Өзінен басқа білмеген,

Күтіп тұрған анасы –

Өзі әйелдің данасы,

Тұлпар туған Бурылдың

Қырық үш күні кем деген.

Айшық – өлең өлшемі

Айшық – өлең өлшемі
Айшықтың әрбір тақтасы - шумақ

Шумақтар:

екі тармақты,төрт тармақты,алты тармақты, жеті тармақты, сегіз тармақты,он тармақты

Тармақ түрлері

а) жалғыз бунақты тармақ,б) екі бунақты тармақ, в) үш бунақты тармақ, г)төрт бунақты тармақ

А.Байтұрсынұлы өлең ағынына қарай былай жіктейді:

А.Байтұрсынұлы өлең ағынына қарай былай жіктейді:
1.Бас бунағы үш буынды өлең,
2. бас бунағы төрт буынды өлең
3. бас бунағы бірыңғай емес өлең

Бір ағындағы өлеңдерді бір-біріне ауыстыруға болатындығына мысал:

Патшасы // өлең сөздің // сөз сарасы
Қиыннан //қиыстырар // ер данасы
Жүрекке,// тілге жеңіл// жылы тиіп
Теп-тегіс// жұмыр келсін // айналасы...
(Бас бунақ үш буынды,басқалары төрт буынды)

Екінші ағынға түсіргенде:
Өлең сөздің// патшасы,// сөз сарасы
Қиыстырар //қиыннан //ер данасы
Тілге жеңіл,// жүрекке жылы тиіп//
Жұмыр келсін// теп-тегіс // айналасы

(Мұнда ортадағы буын ылғи үш буынды)

А.Байтұрсынұлы «Әдебиет танытқыш»	З.Қабдолов «Сөз өнері»
Оралым	Кездеспейді
Әнді өлең,мәнді өлең	Жазылмаған
Өлең айшығы	Өлең өлшемі
Шумақ	Шумақ
Тармақ	Тармақ
Бунақ	Бунақ
Буын	Буын
Ұйқастық	Ұйқас
Ағын	Ырғақ

ӨЛЕҢ СӨЗГЕ БАЙЛАНЫСТЫ ТЕРМИНДЕР

ЖАЗБА ӘДЕБИЕТ
ДІНДАР ДӘУІР
СЫНДАР ДӘУІР

А.Байтұрсынұлы «Әдебиет танытқыш» Әдеби дәуір ретінде	З.Қабдолов «Сөз өнері» Әдеби әдіс ретінде
Діндар дәуір	Айтылмаған
Сындар дәуір	Сыншыл реализм
Айтылмаған	Романтизм

Жазбаша әдебиет

Діндар дәуір

1.Қисса

2.Хикаят

3.Насихат

4.Мінажат

5.Мақтау

6.Даттау

7.Айтыс

8.Толғау

9.Терме

Сындар дәуір

Әуезе
Толғау
Айтыс-тартыс

А.Байтұрсынұлы «Әдебиет танытқыш»	З.Қабдолов «Сөз өнері»
ӘУЕЗЕ	ЭПОС
ТОЛҒАУ	ЛИРИКА
АЙТЫС-ТАРТЫС	ДРАМА

Әуезе

ертегі жыр,тарихи жыр,әуезе жыр,ұлы әңгіме,көңілді сөз,мысал,ұсақ әңгімелер

Толғау

сап толғауы, марқайыс, налыс (мұңайыс),намыстаныс, сұқтаныс,ойламалдау

Айтыс-тартыс

айтыс сөз,тартыс сөз

Қорытынды

Кітапта қолданылған термин -327
Қазір қолданылатыны -60

З.Қабдолов: «Ахаң қалыптастырған әдеби теориялық терминдерге мұқият жауапкершілікпен қараған жөн. Ахаң терминдерін жапа-тармағай жіпке тізе бермей, таңдау керек, сөйтіп барып талдау керек»

жүктеу/скачать 141,06 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2

©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

Басты бет