20
Қазақ тарихы
№8 (165), қазан, 2018
саясат ұстану керек – осының бәрі батырдың Ресей
басшыларына қойған кей сауалдарынан көрініп тұ-
рады. Қазақ саясаткерлерінің көпшілігі қайткен күн-
де де қалыпты өмір соқпағын бұзбауға тырысса,
Бөгенбай сияқты батырлар өзгерістердің болмай қой-
майтынын аңдаған.
Би-батырлардың ішкі саяси қызметінің бел-
сенділігін 1734 жылғы Ұлы жүз атынан жүргі-
зілген бодандық келіссөз құжаттарынан да кө-
реміз.
Ұлыс атынан Төле, Бөлек, Сатай, Қодар би-
лер, Қангелді сияқты батырлар аты кездеседі. 1740
жылы Ор кездесуінен Орта жүздің тағдырына то-
лық қатысы бар Нияз батырдың рөлі аса маңызды
болды. Деректер бойынша ол Сәмеке хан тұсында
Түркістан алқабын меңгерген, Князь Урусовқа қазақ
хандарының шежіресін баяндап берген білімпаз
батыр әр халықтың ерекше табиғатын айыра біледі,
ол бір сөзінде:
«орыстың ақылы басы мен жүрегі
нің түбінде, қазақтікі көзінде»,–
дейді [9, 156-б.].
Көшпелілер дүниенің әр құбылысының сыртқы түріне,
әшекей, қызығы-шығына көп көңіл бөлетінін батыр
дәл айтқан.
Сонымен жоғарыда баяндалған тарихи мәлімет-
терді қортындыласақ. ХVІІІ ғасырдың алғашқы жар-
тысында батырлар институтының ішкі саяси жүйеде
айтарлықтай дәрежеге ие болғандығын аңғарамыз.
Демек, осы уақытта батырлар жай ғана қару асынған
жауынгер немесе қолбасшы ғана емес, мемлекеттік
мәселелерде сөзі бар, өзі шешім қабылдай алатын
әлеуметтік құрылым ретінде пісіліп жетілген. Бұл
дала демократиясының өзіндік құндылығы бола тын.
Г.Спасскийдің деректеріне сүйенсек, қарастырып
отырған кезеңде үш жүзге бөлінген 67 ру-тайпалық
бірлестіктің жиырма бесінің билік басында (37,3%)
батырлар болған [11, 34-б.].
Достарыңызбен бөлісу: | 
