Аймақтық дәрігер-терапевттің автоматтанырылған жұмыс орнын дайындау

6 
Аймақтық дәрігер-терапевттің автоматтанырылған 
жұмыс орнын дайындау 
КІРІСПЕ 
Жаңа ақпараттық технологияларды енгізу адам ӛмірі мен қызметінде 
ғылыми-техникалық прогресті кеңінен қолданудың негізгі факторларының 
бірі болып табылады. Ақпараттық технологиялар негізгі, басым рӛл 
атқаратын орын - бҧл басқару саласы. Жаңа ақпараттық технологияларды 
енгізу басқару технологиясын тҥбегейлі ӛзгертеді, мамандардың білім 
деңгейін арттырады (бар мәселелер бойынша шешімдер қабылдау, енгізуді 
ҧйымдастыру). 
Соңғы жылдары ақпаратты жергілікті ӛңдеуді қоса алғанда, біркелкі 
бӛлінген Әлеуметтік Басқару жҥйелерінің тҧжырымдамасы алдын-ала 
қарастырылуда. Біркелкі бӛлінген басқару идеясын жҥзеге асыру ҥшін 
басқарудың әр деңгейі ҥшін және әр пән саласы ҥшін автоматтандырылған 
ақпараттық жҥйелерді жасау қажет. 
Автоматтандырылған ақпараттық жҥйелердің мәнін талдай отырып, 
мамандар оларды кәсіби мамандардың жҧмысын автоматтандыруға 
бағытталған мамандардың жҧмыс орындарындағы компьютерлік ішкі 
жҥйелер ретінде анықтайды. 
Медициналық қызмет кӛрсету, демалыс және мереке кҥндері 
амбулаториялық қызмет кӛрсету. Науқастар шҧғыл кӛмек кӛрсету 
бӛлімшесі (ЖҦЖ) арқылы жалпы практика дәрігеріне аудандық емханаға 
тҥседі. 
Қызметкер ақпаратты жинау және ӛңдеу мақсаттары туралы 
хабардар болуы керек: 
- Келіп тҥсетін аурулар туралы ақпаратты тіркеу ҥшін; 
- РЖ жҧмысының сандық бағалауын есепке алу; 
- Берілген параметр бойынша ауру туралы ақпарат жинау; 
Осы уақытқа дейін барлық тапсырыстар қолмен орындалды: кіріс 
туралы ақпарат журналдарға жіберілді, ал ПА ӛнімділігі белгілі бір 
кезеңдерде сандық тҥрде бағаланды. 
Автоматтандырылған ақпараттық жҥйеде деректерді жазуға және 
ӛңдеуге жҧмсалған уақыт пациенттермен емдеу немесе диагностикалық 
жҧмыс ҥшін пайдаланылуы мҥмкін. 

7 
1 
М
ЕДИЦИНА 
САЛАСЫНДАҒЫ 
ҚОЛДАНЫСТА 
БАР 
АҚПАРАТТЫҚ ЖҤЙЕЛЕРГЕ ШОЛУ 
1.1 Медициналық қызметтерді сапалы басқару жҥйесі 
Қазіргі қоғамның барлық проблемаларына жауап беретін денсаулық 
сақтау жҥйесін дамыту Денсаулық сақтау саласында нақты, сондай-ақ оң 
жеке және қоғамдық нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған ӛзара 
байланысты стратегиялық міндеттер кешенін шешуден пайдасымен 
ерекшеленеді. 
"Салаyатты Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасы - бҧл Қазақстан 
халқының денсаулығын жақсартуға бағытталған сектор аралық және 
ведомство аралық байланыстарды кӛрсететін денсаулық сақтау жҥйесін 
дамытудағы сапалы жаңа қадам. Халықтың денсаулығын сақтау процесіне 
кәсіпкерлік және жекелеген азаматтардың ӛз денсаулығы ҥшін 
жауапкершілігі сияқты маңызды мемлекеттік қҧрылымдар тартылған.
Жаңа бағдарламаның міндеттерінің бірі бастапқы және қайталама 
медициналық кӛмекті дамытуға ерекше назар аудара отырып, бірыңғай 
ҧлттық денсаулық сақтау жҥйесін одан әрі дамыту және жетілдіру 
жолымен медициналық кӛмектің қолжетімділігі мен сапасын арттыру 
болып табылады. 
Жалпы денсаулық сақтау жҥйесін және атап айтқанда медициналық-
экономикалық ақпаратты дамытуға байланысты міндеттерді сәтті орындау 
медициналық-экономикалық ақпараттың қол жетімділігіне, жиілігіне, 
жылдамдығына және сапасына байланысты, ол тиімді басқару шешімдерін 
қабылдау ҥшін ақпараттық ағындарды басқаруды жеңілдететін жҥйелерден 
тҧрады. Бҧл тҧрғыда денсаулық сақтауды ақпараттандыру мәселесі 
мемлекеттік бағдарламаның жаңа жобасындағы негізгі мәселелердің бірі 
болып табылады. 
"Қазақстан Республикасында бірыңғай ҧлттық денсаулық сақтау 
жҥйесін қҧру" ҧлттық жобасын (бҧдан әрі - ДСБҦК) іске асыру 
қолданыстағы денсаулық сақтауды реформалау мен дамытудың 2005-2010 
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде басталды. 
ҚР NHSAS-бірыңғай идеологияны, бағыттарды, жіктеуіштерді және 
басқаларды біріктіретін, ақпаратты жинау, ӛңдеу, агрегаттау және талдау 
жӛніндегі бірыңғай шаралар негізінде денсаулық сақтауды басқарудың 
нысаналы қҧрылымын қамтамасыз ететін, деректерді беру режимдерімен 
байланысты бағдарламалық-техникалық қҧралдар мен технологиялар 
кешені.
Бҥгінгі кҥні республикада МТҦС енгізу ҥшін берік алғышарттар 
жасалды. Еліміздің барлық ӛңірлерінде оқытылған мамандар бар. SPSS 
компоненттерімен байланысты он сегіз ҧлттық бағдарламалық жасақтама 
әзірленді және қолданылады. Қаржыландыру блогы бар бірыңғай тӛлем 

8 
жҥйесін енгізу ҥшін негіз ретінде "стационарлық статистикалық 
карталарды" автоматты тҥрде енгізуге және ӛңдеуге, медициналық 
ҧйымдардан есепке алу-есеп беру қҧжаттамасын сақтауға және қабылдауға 
арналған "Стационар ААЖ" бағдарламалық кешенін ерекше атап ӛткен 
жӛн. Бҧл барлық емделіп шығу жағдайлары бойынша ҧлттық және 
жергілікті деңгейде стационарлық және алмастырушы кӛмектің шот-
фактураларын ӛңдеуге арналған қолжетімді және толық автономды база. 
Бағдарламалық пакет стационарлық кӛмектің ашықтығын ғана емес, 
сонымен қатар медициналық қызмет кӛрсетудің сапасын, дәрілік заттар 
мен медициналық бҧйымдарды бақылауды, диагностикалық зерттеулердің 
уақтылығы мен толықтығын қамтамасыз етеді. 
2010 жылдың 1 маусымынан бастап "Hospital Office Portal" 
бағдарламалық жасақтама пакеті пайдаланушыларды оқытқаннан кейін 
елдің орталық аймақтарында іске қосылды. Дербес компьютердің 
деректері ӛңірлік аурухананың қабылдау бӛлімшесінің жҧмысын 
жеңілдетеді және барлық азаматтардың елдегі барлық денсаулық сақтау 
ҧйымдары арасында еркін таңдау мҥмкіндігіне ие болуы, ал ауруханалар 
бҥкіл халық ҥшін қолжетімді болуы ҥшін қолайлы жағдай жасайды. 
1.2 Медико-статистикалық ақпараттық жҥйесі 
Медициналық-статистикалық 
ақпарат 
жҥйесі 
(STAGE) 
ҚР 
Денсаулық сақтаудың интеграцияланған ақпараттық жҥйесінің негізгі 
компоненттерінің бірі болып табылады. STAGE медициналық ҧйымға 
жҥгінген пациент туралы бастапқы консультациялық ақпаратты, 
анықталған 
ауру 
бойынша 
мәселелерді, 
пациентке 
кӛрсетілген 
медициналық қызметтерді, медициналық ҧйымдарда пациентті емдеу 
процесінде тікелей тағайындалған және тҧтынылған емдік-диагностикалық 
іс-шараларды жинау, сақтау және ӛңдеу міндеттерін шешеді; емдеу-алдын 
алу іс-шараларын жоспарлауды және орындалуын бақылауды қолдайды.
Жҧмыс ӛтілі сәйкестендіру деректерінің жиынтығына негізделеді:
- Халықтың денсаулық сақтау ҧйымдарына байлануы;
- Пациенттер;
- Оларды денсаулық сақтау ҧйымдарына жіберу;
- Науқас анықталды;
- Медициналық қызмет кӛрсету;
- Емдеу және диагностикалық іс-шараларды орындау;
- Медициналық қызметтер кӛрсету кезінде дәрі-дәрмектерді жазып 
беру және тҧтыну және т. б. 
Сәйкестендіру туралы есеп келесі есепте жҥзеге асырылады:
- "Заңды тҧлғалар"Мемлекеттік Деректер базасын пайдалана отырып 
қҧрылған медициналық ҧйымдардың тізімі;
- Медициналық ҧйымдардың бірлескен тізімін пайдалана отырып 
қҧрылған "жеке тҧлғалар" Мемлекеттік Деректер қоры мен медициналық 
ҧйымдардың бірлескен тізімі. 

9 
STAGE ақпараттық алабы Қазақстан Республикасының EHIF Жалпы 
деректер базасының қҧрамдас бӛлігі болып табылады. Осы жалпы 
дерекқордағы ақпарат тік ӛкілдіктің орнынан, яғни жҥйенің әр 
пайдаланушысының жҧмыс орнынан алынады: дәрігер, Бекет медбикесі, 
диагностикалық бӛлім мамандары және т.б. әр тҥрлі деңгейдегі 
пайдаланушылар жҥйеде анықталған қол жеткізу қҧқықтарына сәйкес 
жалпы дерекқордағы ақпаратқа қол жеткізе алады. Бір деңгейлі жҥйенің 
субъектілері арасында тік байланыс - "жоғарыдан тӛменге" және кӛлденең 
байланыс - "тӛменнен жоғарыға"болады. Емдеу процесінің барлық 
қатысушыларына деректер базасында жиналған ақпаратты ҧсыну бастапқы 
кӛмек, емханалар мен ауруханалар деңгейінде медициналық кӛмектің 
келісілуін, 
медициналық-демографиялық 
кӛрсеткіштердің 
тиімді 
мониторингін және азаматтар пайдаланатын медициналық кӛмек кӛлемінің 
іске асырылуын қамтамасыз етеді. 
Дәрігерлер статистикасы жҥйесінің алдында бірқатар міндеттер тҧр:
- Қосылған халықты тіркеу;
- Амбулаториялық қызметтер туралы дербес медициналық және 
статистикалық ақпаратты жинау;
- Стационарлық қызметтер туралы дербес медициналық және 
статистикалық ақпаратты жинау;
- Жедел медициналық кӛмек туралы дербестендірілген Медициналық 
және статистикалық ақпаратты жинау;
- Профилактикалық іс-шаралардың орындалуын жоспарлау және 
бақылау; 
1.3 автоматтандырылған жҥйелердің негізгі тҥсініктері 
Ақпараттық технологияларды тиімді пайдаланудың қажетті 
шарттарының бірі кәсіпорын стандарттарын енгізу болып табылады. 
Кәсіпорын стандарттары-бҧл технологиялық ҧйымдастырудың немесе 
басқарудың жалпы ережелері. Кәсіпорын стандарттары салалық, ҧлттық 
немесе тіпті халықаралық стандарттарға негізделуі мҥмкін.
Алайда, ат дамуының жылдам қарқыны компьютерлік жҥйелерді 
қҧру стандарттары мен әдістерінің тез ескіруіне әкеледі. Мысалы, 
бағдарламалық жасақтама мен компьютерлік техниканың жетістіктерінің 
арқасында компьютерлік жҥйелер барған сайын кҥрделене тҥсуде. Мҧнда 
жҥйенің негізгі функциялары мен функционалдығына қойылатын 
талаптардан басқа, функциялар динамикасына қойылатын талаптар да 
ӛзгереді. Бҧл жағдайда компьютерлік жҥйелерді жобалаудың және сапаны 
қамтамасыз етудің классикалық әдістерін қолдану тиімсіз болады және 
белгілі бір талаптарға сәйкес келетін сапа деңгейіне жетуге мҥмкіндік 
бермейді.
Мҧнда ашық жҥйелердің стандарттары пайдалы (атап айтқанда, 
әртҥрлі интерфейстерге арналған стандарттар, соның ішінде тілдік 

10 
интерфейстер және байланыс хаттамалары). Алайда, жҥйелерді жаңа 
ортада іске асыру жобалаудың жаңа әдістерін және жобалау жҧмыстарын 
жаңа ҧйымдастыруды қажет етеді. Компьютерлік жҥйелерді дамытуды 
ҧйымдастырудың жобалық-әдістемелік қолдауы бірқатар стандарттар мен 
ӛзіндік әдістерге негізделген. Сондай-ақ, енгізу процесінің динамикасын 
қамтитын бейімделу дизайны қажет екені белгілі. Бейімделгіш дизайнға 
қол жеткізудің бір әдісі-компьютерлік жҥйелер мен бағдарламалық 
жасақтаманың ӛмірлік циклінің профильдерін жасау және қолдану. 
Кәсіпорын стандарттары ҥш типтегі кешенді жҥйені қҧрайды: 
* ӛнім және қызмет стандарттары; 
* процестер мен технологиялар стандарттары; 
* ҧжымдық іс-қимыл формасының стандарттары немесе Басқару 
стандарттары. 
Компьютерлік 
жҥйеде 
әдетте 
қолданбалы 
бағдарламалық 
жасақтаманың ішкі жҥйесі бар, оның мақсаты мәтінді немесе нақты 
деректерді жинау, сақтау, шығару және ӛңдеу болып табылады. 
Компьютерлік жҥйелердің (КС) басым кӛпшілігі пайдаланушымен диалог 
режимінде жҧмыс істейді. 
Жалпы, компоненттер-бҧл компьютерлік жҥйелерді қҧрайтын 
бағдарламалар: 
* сҧхбатқа кіру / шығу; 
* сҧхбат; 
* берілетін деректерді ӛңдеуге арналған қолданбалы логика; 
* берілетін деректерді ӛңдеу логикасы; 
* файлдарды басқару және Қор операциялары. 
Корпоративті 
компьютерлік 
жҥйелер-бҧл 
орнатылған 
және 
кіріктірілген бағдарламалық жасақтамасы бар мамандандырылған 
бағдарламалық жасақтама және есептеу аппараттық платформаларының 
жиынтығы. 
Кәсіпорынның компьютерлік жҥйесіне әсер ететін факторларды 
қарастырыңыз. 
Жақында 
барлық 
менеджерлер 
кәсіпорынның 
компьютерлік жҥйелерін ӛндіріске заманауи талаптарға сәйкес бизнесті 
тиімді басқарудың қажетті қҧралы ретінде енгізудің маңыздылығын тҥсіне 
бастады. 
Кәсіпорындардың компьютерлік жҥйелерінің дамуына әсер ететін 
ҥш маңызды факторды қарастыруға болады: 
* ӛндірісті басқару әдістерін дамыту; 
* компьютерлік жҥйенің ӛнімділігі мен жалпы мҥмкіндіктерін 
жақсарту; 
* бағдарламалық жасақтама элементтеріне сәйкес техникалық және 
компьютерлік жҥйелерді дамыту. 
Енді осы ҥш факторға жеке-жеке тоқталайық. 
Ӛндірісті басқару әлемдік нарықта ҥнемі ӛзгеріп отыратын кең 
спектрді қамтамасыз ететіндей етіп жҥзеге асырылады. Ҥнемі ӛсіп келе 

11 
жатқан компаниялардың менеджерлері нарықтағы орнын сақтап, 
тиімділігін жоғалтпау ҥшін жаңа әдеттер табуы керек. Мҧндай әдеттерге 
әртараптандыру, орталықсыздандыру, сапаны басқару және т.б. қазіргі 
заманғы тәжірибе мен KS басқару теориясындағы барлық жаңалықтарға 
жауап беру керек. Бҧл, әрине, ӛте маңызды фактор, ӛйткені 
функционалдылық талаптарына сәйкес келмейтін мобильді техникалық 
жҥйені қҧру маңызды емес. 
1.4 Автоматтандырылған жҥйелердің қҧрастылымы және жіктеулі 
Кәсіпорынның КС қҧрамында екі тәуелсіз компонентті бӛлуге 
болады: 
* Ҧйымның компьютерлік инфрақҧрылымы. Бҧл ҧйымның бҥкіл 
желісін, телекоммуникацияны, Компьютерлік бағдарламалық жасақтаманы 
және инфрақҧрылымды кӛрсетеді. Олар әдетте корпоративтік желі деп 
аталады. 
* Ҧйымның мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуді қамтамасыз 
ететін ӛзара байланысты функционалды ішкі жҥйелер. 
Бастапқы компонент кез келген МО жҥйелік-техникалық, 
қҧрылымдық аспектілерін кӛрсетеді. Ол ең алдымен МО қасиеттерін толық 
анықтайтын және оның тиімді жҧмыс істеуіне мҥмкіндік беретін 
функционалды ішкі жҥйелерді біріктіруге мҥмкіндік береді. Екіншісі 
толығымен ӛндірістің нақты міндеттері мен мақсаттарына байланысты. 
Бҧл компоненттер ӛндірістің компьютерлік инфрақҧрылымын толығымен 
негіздейді және CW қолданбалы қызметін анықтайды. КС мен осы екі 
сипаттаманың арасындағы байланыс ӛте кҥрделі; бір жағынан, бҧл екі 
компонент белгілі жағдайларда бір-біріне тәуелді емес. Екінші жағынан, 
олар белгілі бір идеяларда бір-біріне бағынады. Функционалды Ішкі жҥйе 
компьютерлік 
инфрақҧрылымсыз 
ӛмір 
сҥре 
алмайды. 
Алайда, 
компьютерлік ақпараттың кӛлемі қажетті тәуелділіктердің болмауымен 
шектеледі. Желілік инфрақҧрылымның болмауына байланысты арнайы 
ақпараттық 
жҥйе 
маңызды 
қҧрылым 
ретінде 
компьютерлік 
инфрақҧрылымды орнатудан басталуы керек. Корпоративтік желі кӛптеген 
жылдар бойы әлемде жетекші орынға ие болды. Толық ӛңдеу және орнату 
қҧны ӛте жоғары, сондықтан оны толық немесе ішінара ӛңдеу ҥшін 
қолданыстағы 
желіге 
сирек 
жібереді. 
Компьютерлік 
желімен 
салыстырғанда, оның функционалды ішкі жҥйесі бір-бірін алмастырады, 
яғни.әрдайым аз ӛзгереді, КС функционалдығы ҧйымдастырушылық және 
басқарушылық қҧрылымға, функционалдылыққа, жҧмыс процесінің 
технологиясына және ҧйымның кӛптеген басқа факторларына байланысты. 

12 
1.5 Компьютерлік жҥйелерді жасау принциптері 
Компьютерлік жҥйелері жасау барысына келесі принциптер кіреді: 
1.
Kомпьютерлік 
жҥйені 
жобалаудағы, 
функционализациялаудағы және дамытудағы ең маңызды қағида жҥйелілік 
принципі болып табылады. Бҧл қарастырылып отырған объектіні біртҧтас 
ретінде қарастыруға мҥмкіндік береді; осы негізде жҥйенің тҧтастығын 
қамтамасыз ететін қҧрылымдық элементтер арасындағы қатынастардың 
әртҥрлі тҥрлері сипатталады; жҥйенің ӛндірістік-экономикалық бағыты 
және ол орындайтын нақты функциялар анықталады. Жҥйелік талдау 
макро - және микроанализ деп аталатын талдаудың екі тҥрін қажет етеді. 
2.
Макроанализде жҥйе мен оның компоненттері жоғары деңгейлі 
жҥйенің бӛлігі ретінде қарастырылады. Ақпараттық байланыстарға ерекше 
мән беріледі: олардың саны анықталады, жҥйені зерттеуге арналған 
байланыстар алынады және талданады, содан кейін берілген объективті 
функцияны орындайтын ең ықтимал байланыстар таңдалады.Микроанализ 
кезінде объектінің қҧрылымы зерттеледі, осы қҧрайтын элементтер басқа 
элементтермен және сыртқы ортамен байланысы арқылы кӛрінетін 
функционалдық сипаттамалары жағынан талданады. 
3.
компьютерлік жҥйенің функциялары мен қолдау тҥрлерін 
ҥнемі толықтыру және жаңарту мҥмкіндіктерін ескере отырып қҧрылған 
принципі даму принципі деп аталады. Компьютерлік жҥйе ӛзінің есептеу 
мҥмкіндіктерін кеңейтіп, жаңа техникалық және бағдарламалық 
қҧралдарды қолдануы керек, сонымен қатар әр тҥрлі тапсырмалар мен 
мәліметтер базасы тҥрінде ӛзі жасаған ақпараттық базаны ҥнемі кеңейтіп, 
жаңартып отыруы керек. 
4.
ҥйлесімділік принципі әртҥрлі деңгейдегі компьютерлік 
жҥйелердің әртҥрлі тҥрлерінің олардың жалпы функционалдылығында 
ӛзара байланысын қамтамасыз ету қажеттілігіне негізделген. 
5.
стандарттау және нормалау принципі компьютерлік жҥйенің 
стандартталған, стандартталған және стандартталған элементтерін 
пайдалану қажеттілігіне негізделген. Бҧл қағидатты іске асыру 
жинақталған тәжірибені барынша пайдалану есебінен компьютерлік 
жҥйені қҧруға кететін уақытты, шығындар мен еңбек шығындарын 
қысқартуға мҥмкіндік береді. 
6.
тиімділік принципі компьютерлік жҥйені қҧру шығындары мен 
оның жҧмыс істеуінің пайдасы арасындағы ақылға қонымды тепе-теңдікке 
қол жеткізуге негізделген. 
Тиімді басқару ҥшін, әдетте, негізгі принциптерге қосымша жалпы 
принциптерді бӛліп кӛрсете отырып, бірнеше бӛлек принциптер 
қарастырылады.

13 
Әр принципті орындау белгілі бір экономикалық әсерге әкеледі: 
1. ыдырау принципі элементтердің және тҧтастай жҥйенің қасиеттері 
мен сипаттамаларын зерттеу ҥшін қолданылады. Ол жҥйені бӛліктерге 
бӛлуге негізделген, жеке жҧмыс кешендерін жасайды және жҥйені тиімді 
талдау мен жобалауға жағдай жасайды. 
2. жҥйені қҧру ҥшін жауапкершілік, Пионер принципіне сәйкес, 
мекеменің немесе кәсіпорынның клиент - басшысына, яғни компьютерлік 
жҥйені іске қосуға және пайдалануға жауап беретін болжамды 
пайдаланушыға жҥктеледі.
3. жаңа міндеттің принципі-жҥйенің мҥмкіндіктерін ҥнемі кеңейту, 
басқару процесін жақсарту, басқару шешімдерін оңтайландыру ҥшін 
қосымша тиімділік кӛрсеткіштерін алу. 
4. ақпараттық ағындар мен қҧжаттарды автоматтандыру принципі 
ақпаратты ӛңдеудің барлық кезеңдерінде, ақпаратты жазудан бастап 
тиімділік кӛрсеткіштерін алуға және басқару шешімдерін қабылдауға дейін 
техникалық қҧралдарды жан-жақты пайдалануды талап етеді. 
5. жобалауды автоматтандыру принципі халық шаруашылығының 
барлық деңгейлерінде компьютерлік жҥйелерді жобалау және жобалау 
процесінің тиімділігін арттыруға, индустриялық әдістерді енгізу арқылы 
уақытты, шығындар мен еңбек шығындарын азайтуға бағытталған. 
Назарға алынған қағидаттар ӛте маңызды ҧйымдастырушылық және 
технологиялық қағидаттармен толықтырылады; оларды іске асырмай, жаңа 
ақпараттық технологияны қҧру мҥмкін емес: 
1. абстракционизм принципі жҥйенің маңызды аспектілерін 
басқалардан бӛліп алу принципіне негізделген, сондықтан оны ыңғайлы 
тҥрде талдап, жобалауға болады. 
2. формализм принципі зерттелетін процестерді сипаттау және 
модельдеу ҥшін формальды әдістерді қолдана отырып, мәселені қатаң 
әдіснамалық жолмен шешуге негізделген. 
Тҧжырымдамалық біріктіру принципі компьютерлік жҥйені және 
оның компоненттерін жобалаудың барлық кезеңдерінде бірыңғай 
әдіснаманы қатаң қолдануға негізделген. 
4.Жақындық пен ҥйлесімділік принципі қалыптасқан жҥйеде барлық 
қажетті элементтердің болуы мен ҥйлесімді қатынасына негізделген. 
5.Деректердің тәуелсіздігі қағидаты деректер модельдерін олардың 
ӛңделуіне, физикалық қҧрылымына және техникалық ортада таралуына 
қарамастан талдау және дамыту керек дейді. 
Деректерді қҧрылымдау принципі жҥйенің ақпараттық базасының 
элементтерін қҧрылымдау және иерархиялық ҧйымдастыру қажеттілігін 
кӛрсетеді. 
7. пайдаланушы ҥшін қол жетімділік принципі пайдаланушының 
тікелей (бағдарламалаусыз) пайдалана алатын дерекқорға кіру қҧралы бар 
екендігіне негізделген. 

14 
Жоғарыда келтірілген принциптер компьютер залын жобалау мен 
функционализациялаудың барлық кезеңдерінде сақталуы керек.
Ақпараттық технологияларды тиімді пайдаланудың қажетті 
шарттарының бірі компания стандарттарын енгізу болып табылады. 
Кәсіпорын стандарттары-бҧл технологияны ҧйымдастырудың немесе 
басқарудың жалпы ережелері. Корпоративтік стандарттар салалық, ҧлттық 
немесе тіпті халықаралық стандарттарға негізделуі мҥмкін.
Алайда, 
ақпараттық 
технологиялардың 
қарқынды 
дамуы 
компьютерлік жҥйелерді қҧру стандарттары мен әдістерінің тез ескіруіне 
әкеледі. Мысалы, бағдарламалық жасақтама мен компьютерлік 
техниканың жетістіктерінің арқасында компьютерлік жҥйелер барған 
сайын кҥрделене тҥсуде. Мҧнда жҥйенің негізгі функциялары мен 
функционалдығына қойылатын талаптардан басқа, осы функциялардың 
ӛзгеру динамикасына қойылатын талаптар да ӛзгереді. Бҧл жағдайда 
компьютерлік жҥйелерді жасау мен олардың сапасын қамтамасыз етудің 
классикалық әдістерін қолдану тиімсіз болып, нақты талаптарға сай сапа 
деңгейіне жеткізбейді.
Мҧнда ашық жҥйелік стандарттар пайдалы (әсіресе әртҥрлі 
интерфейстерге арналған стандарттар, соның ішінде тілдік интерфейстер 
мен байланыс протоколдары). Алайда жҥйелерді жаңа жағдайларда іске 
асыру жобалаудың жаңа әдістерін және жобалау жҧмыстарын жаңа 
ҧйымдастыруды талап етеді. Компьютерлік жҥйелерді дамытуды 
ҧйымдастырудың жобалық-әдістемелік қолдауы бірқатар стандарттар мен 
ӛзіндік әдістерге негізделген. Сондай-ақ, енгізу процесінің динамикасын 
қамтитын бейімделу дизайны қажет екені белгілі. Бейімделгіш дизайнға 
қол жеткізудің бір әдісі-компьютерлік жҥйелер мен бағдарламалық 
жасақтаманың ӛмірлік циклінің профильдерін жасау және қолдану. 
Кәсіпорын стандарттары ҥш типтегі кешенді жҥйені қҧрайды: 
* ӛнім және қызмет стандарттары; 
* процестер мен технологиялар стандарттары; 
* ҧжымдық іс-қимыл стандарттары немесе Басқару стандарттары. 
2 «СЕНІМ» ЕМХАНАСЫНЫҢ – ТЕРАПЕВТТІҢ АВТОМАТТАН-
ДЫРЫЛҒАН ЖҦМЫС ОРНЫН ДАЙЫНДАУ 
2.1 Мәліметтер қорының моделдері 
Ақпарат саны кҥн сайын артып келеді. Бҧл адамның мҥмкіндіктерінен 
тыс. Сондықтан дербес компьютерлер деректерді жылдам ӛңдеу ҥшін 
қолданылады. Компьютердегі ақпарат әдетте электрондық кестеде 
сақталады. Деректер базасына кестелік деректер (біріктірілген). 
Қазіргі заманғы ақпараттық жҥйелер (АЖ) - бҧл мәліметтер базасы. 
Оларға мыналар жатады: 

15 
- компьютерлік жҥйе; 
- бір немесе бірнеше МУ; 
- деректер базасын басқару жҥйесі (ДҚБЖ); 
- қолданбалы бағдарламалар жиынтығы. 
Дерекқор дегеніміз-ӛзара байланысты ақпараттың ҥлкен кӛлемін 
сақтауға, ӛзгертуге және ӛңдеуге арналған бір немесе бірнеше деректер 
файлдары. 
Дерекқорды басқару жҥйесі-бҧл дерекқорды қҧруға, жҥргізуге және 
пайдалануға арналған тілдік және бағдарламалық қҧралдар жиынтығы. 
Қолдану сипатына байланысты дерекқорды басқару жҥйелерін автономды 
(жеке) және кӛп салалы жҥйелерге бӛлуге болады. 
Автономды ДҚБЖ бір компьютерде жҧмыс істейтін жергілікті 
операциялық жҥйені қҧруды қамтамасыз етеді. Автономды ДҚБЖ-ға 
Parafox, dBase, FoxPro, Access және т. б. кіреді. 
Кӛпфункционалды ДҚБЖ клиент-сервер архитектурасы бойынша 
жҧмыс істейтін ақпараттық жҥйені қҧруға мҥмкіндік береді. Оларға 
Oracle, Inter Base, SyBase, Microsoft SQL Server, Informix және т. б. 
жатады. 
Деректер 
базасында 
деректерді 
ӛңдеу 
ҥшін 
қолданбалы 
бағдарламалар 
немесе 
қосымшалар 
қолданылады. Пайдаланушы 
дерекқорды осы қосымшалар арқылы басқарады. 
МО объектілердің белгілі бір жиынтығы туралы ақпаратқа 
негізделген. Әдетте МО мекемеге (ҧйымға) жатады; ақпаратты мекеменің 
әртҥрлі бӛлімдері пайдаланады. Осы мекеменің департаменттерінде ГД 
қҧруға негізделген тҧжырымдамалық талаптар бар. Тҧжырымдамалық 
модельді ҧсынудың нәтижесі-деректердің логикалық моделі. 
1) иерархиялық ағаш моделі қҧрылымға ие. Модельдегі нысандар бір-
бірімен тығыз байланысты. Бір басты нысан болады. Екінші деңгей оған 
бағынады. Ал екінші деңгей оның негізінде 3 деңгейіне бағынады. 1-
деңгей 3-деңгейді тікелей басқара алмайды. Сондықтан олар бір деңгейде 
сӛйлесе алмайды. 
Сурет 2.1. Иерархиялық модель 
2) Желілік модель графиктер тҥрінде ҧйымдастырылған. Негізгі 
субъект және бағынышты субъект жоқ. Бҧл модельдің кемшілігі-
ҧйымдастырудың кҥрделілігі.