ауқымындағы Жібек жолы саудасы
5.Азия мен Еуропаны байланыстырған ауқымды көлік дәлізі: Ұлы Жібек
жолы
Мәнмәтін сұрақтар
«Жетісу өңіріндегі аттары кеңінен мәлім ортағасырлық екі қала әрі жібек
жолындағы асаіріекі орталықболыпсаналатын Суябпен Баласағұн қашаннан-
ақ зерттеушілердің назарын аударып келеді. Суяб Батыс Түркі және Түргеш
қағанаттарының астанасы, ал Баласағұн қараханидтер мен қарақытайлардың
саяси орталығы болды. Суяб жайында ең көне, сонау VII ғасырдың бірінші
жартысы мен VIII ғасырдан қалған деректер қытай мәліметтерінде сақталған.
Будда тәуапшысы Сюань Цзянь 629 жылы Үндістанға бара жатқан сапарында
Жетісуды басып өтеді. Сүйе өзенінің маңында ол бір қалаға кез болады. VIII
ғасырдың алғашқы жартысына дейінгі деректер ұсынатын беймәлім автордың
«Худуд аль-Алем» атты еңбегінде, сондай ак Гардиздің «Зайн әл-ахбар»
(Баяндау көркі) шығармасында Суяб туралы мынадай сипаттама келтіріледі:
«бұл 20 мын адам тұратын үлкен мекен. Шаһардың әміршісі Ялан шах есімді
джабгудың бауыры екен. Баласағұнды басып алған түркілер (қараханидтер)
ислам дінін қабылдап, бірте-бірте Орта Азияны жаулап алады».
1.Мәтіндегі екі қала орналасқан аймақ:Онтүстік Қазақстан
2.Мәтінде сипатталған тарихи кезең:Орта ғасыр
3.Мәтіндегі қалалар бағынған мемлекет:Қарахан
4.Орта ғасырлық түрік империялары мемлекеттерінің астанасы болған
қала:Суяб
5. Мәліметтерді дұрыс сәйкестендірініз:
I.Суяб; 2.Баласағүн; 3.Сюань Цзянь
А)Қарахан; В) Қытай; С) Түргеш.
Жауабы I-С;2-A;3-В
«…Шу өзені бойында болған, тарихта белгілі түркі тілдес қарлұктар,
карақытайлар(кидандар)астанасы. Мәдениет пенөнердіңкөптеген оқымысты
өкілдерін өрбіткен жер. Баласағұнда «Диуани лұғат-ат-түрк» авторы Махмуд
Қашғари еңбекеткен. Ұлы Омар һайям тұстасы, ХІ ғасырдың ғажайып ақыны,
дүние жүзіне белгілі «Құдатғу білік» авторы Хас Хажип Жүсіп Баласағұнда
туған. Ақтөбе-археологиялық зерттеулерде жиі кездесетін атау. Жамбыл
облысының өзінде ғана археологияға қатысты жиырмадан астам Ақтөбе бар.
Ескеретін бір жағдай, оның барлығы әрине, әу бастан Ақтөбе емес, Баласағұн
орнын да ең бастан Ақтөбе атады ма, әлде топырақ үйінділері алыстан ағарып
көрінетіндіктен солай атап кетті ме, әзірше белгісіз. Мұсылман калаларында
қоныстанудың қалыптасқан ғылыми тұжырымдарына сүйенсек, орталыкпен
коса оның ең жақын төңірегінде 675 мыңға жуық адам мекендегенге ұқсайды.
Шахристандағы бір бөлмеде қылыш, VII-VIII ғасырлардағы Пенжикент,
Отырар, Құсан, Соқұлық заттарына ұқсас тұтқалы таба, майшам тұғыры,
археологияда сирек ұшырасатын олжа- арыстан бейнелі мөр, тостаған, қазан,
какпак, қыш құмыралар, сыры кетпеген ыдыс сынықтары табылды. Осы
заттар мен керуен жолдары бұл қаланың ірі сауда орталығы болғандығын
көрсетеді».
1.Мәтіннен Шу өзені бойында орналасқан қаланы анықтаңыз:Баласағүн
2.Ежелгі атауы Ақтөбе болған қала:Баласағұн
3.Мәтіндегі қала астанасы болған Қарлұқ қағанатының құрылған жылы:756 жылы
4.Мәтіндегі каланыңжойылуына әсереткеноқиға:Монғол шапқыншылығы
5.Мәтіндегі айтылған қалада дүниеге келіп, атақты еңбегін Сүлеймен
Арсланханға сыйға тартқан ақын: Ж.Баласағұн
«Бізге VI- IX ғасырлардағы түрік тайпаларының қалалары мен қыстақ
кенттері жер болып кеткен қиранды төбелер түрінде жеткен. Археологиялык
қазба жұмыстары ғана олардың құрылыс жүйесінен айқын хабар береді.
Қалалардың сырты дуалмен қоршалып, тұрғын үйлері бір немесе бірнеше
бөлмеден тұрған. Үйге жылу беретін, тамақ жасайтын қазан-ошақтары
болған. Қалалардың құрылыс жүйесі үш бөліктен жасалған»: Мәтін
Достарыңызбен бөлісу: |
