Қалыптасқан қазақстан 2050 стратегиясы

Для коллектива ВКГУ им. С. Аманжолова коммуникативная площадка G-Global стала местом для развития научного потенциала. В разных разделах G-Global по результатам научных исследований профессорско-преподавательского состава университета опубликованы более 300 научных статей и проектов, что, несомненно, внесет определенный вклад в развитие экономики страны.

Одной из проблем современности является борьба с продолжающимся вот уже пять лет глобальным системным кризисом, который представляет собой переплетение экономического, финансового, энергетического, экологического, продовольственного и социально-политического кризисов.

Выступая на VI Астанинском экономическом форуме, Президент Н. Назарбаев в очередной раз подчеркнул, что основными причинами кризиса являются «...искусственное «раздувание» финансовых пузырей и жажда «легких денег», отсутствие должной ответственности национальных финансовых институтов и слабость глобального финансового управления». Эти и другие причины глобального кризиса до сих пор не устранены. Следовательно, кризис продолжается. Он грозит болезненными взрывами локальных финансовых систем.

Благодаря своевременным мерам, предпринятым руководством страны, Казахстан не только выстоял в условиях кризиса. По итогам 2012 года в рейтинге Всемирного банка «Ведение бизнеса» республика заняла 49-е место, а по показателю «Защита инвесторов» – 10-е. В рейтинге конкурентоспособности Всемирного экономического форума республика занимает 51-е место, то есть вплотную приблизилась к достижению амбициозной цели – войти в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира. Как видно, эта задача вполне выполнима, если двигаться по курсу, обозначенному Главой государства.

По инициативе Н. Назарбаева в настоящее время в республике начата реализация Стратегии «Казахстан-2050», главной целью которой является превращение нашей страны в одну из тридцати самых развитых стран мира, прогрессирующих на основе инновационных экономических и социальных принципов. Самым важным из этих принципов является принцип «экономика – энергетика – экология». Для сохранения и приумножения завоеванных позиций Казахстану необходимо своевременно освоить технологии, характерные для пятого технологического уклада, а также занять свою нишу в формирующемся в настоящее время шестом технологическом укладе, основой которого являются нанотехнологии и новые конструкционные материалы, биотехнологии, IT-технологии, альтернативная энергетика, освоение космоса и др. У Казахстана имеются для этого все необходимые предпосылки. Осуществляемая в нашей стране модернизация представляет собой процесс ускоренного развития национальной экономики в направлении высокотехнологичной индустриализации и формирования постиндустриального базиса на основе системной трансформации народнохозяйственного комплекса в направлении устойчивого развития и инновационного преобразования производительных сил.

Необходимость подобных преобразований возрастает в условиях предстоящего вступления Казахстана во Всемирную торговую организацию, так как они способствуют обеспечению конкурентоспособности на мировом рынке продукции, производимой отечественными предприятиями. При этом речь идет не только о повышении конкурентоспособности уже освоенной продукции, но и расширении ассортимента и степени готовности к потреблению продукции с высокой добавленной стоимостью. В условиях модернизации экономическая политика Казахстана должна быть нацелена на обеспечение среднегодовых темпов роста ВВП в размере 5–7% при уровне инфляции, не превышающем 3–4% в год. При этом задачи экономической политики можно сформулировать следующим образом:

– ликвидация структурных барьеров, препятствующих развитию национальной экономики;

– поддержание бюджетного дефицита в размере менее 3% ВВП;

– снижение процентной ставки по банковским кредитам до 10% и менее;

– развитие конкуренции на основе эффективно функционирующей правовой системы и эффективного государственного администрирования;

– формирование привлекательного инвестиционного климата и поощрение инвестиций, особенно в высокотехнологичные производства;

– развитие науки и технологий в качестве важнейшего ресурса, обеспечивающего экономический рост.

Экономика XXI века – это экономика, основанная на инновациях, материализованных в виде новых, высокоэффективных, наукоемких технологий товаров и услуг. Это «экономика знаний», или «экономика, основанная на знаниях». Такая экономика представляет собой качественно новую систему использования и внедрения знаний в практическую жизнь.

Особенностью экономики знаний является сочетание духовного, информационного и материального производства при приоритете духовного производства. При этом акцент делается не на накоплении знаний, а на формировании качественно новых знаний.

В условиях экономики знаний инновации становятся наиболее существенным условием:

– создания новых рабочих мест для высококвалифицированных специалистов;

– эффективного бизнеса, создающего новые и улучшенные товары и услуги;

– применения новых технологий, снижающих негативные техногенные эффекты предшествующей технологической базы индустриальной экономики.

В свою очередь необходимыми условиями для инновационной деятельности являются:

– широкая диффузия научных знаний и информации;

– формирование инновационной инфраструктуры и инновационных кластеров;

– развитие человеческого капитала, обладающего восприимчивостью к новым знаниям, включая создание условий для обучения и профессионального совершенствования работников на протяжении их жизни;

– государственно-частное партнерство, основанное на использовании новых знаний и инноваций.

В Казахстане формирование экономики знаний еще только начинается. Новые знания, инновации пока еще не стали существенным фактором социально-экономического развития страны. Так, несмотря на тенденцию к росту, уровень инновационной активности казахстанских предприятий все еще остается на низком уровне – 5,7%, в то время как в промышленно развитых странах около 70% предприятий осуществляют инновации, связанные с расширением ассортимента производимой продукции.

В настоящее время в Казахстане преобладают производства, относящиеся к третьему технологическому укладу (около 65%). Доля производств четвертого технологического уклада составляет около 35%, пятого – около 1%. При этом около 60% инвестиций осуществляется в производства, относящиеся к четвертому технологическому укладу. Реализуя стратегию догоняющего индустриально-инновационного развития, Казахстан, как показывает опыт Республики Корея и Малайзии, может перешагнуть через одну ступень, отдавая предпочтение селективному развитию производств четвертого и пятого технологического уклада.

В процессе экономической модернизации необходимо адаптировать передовой опыт промышленно развитых стран в части использования наиболее совершенных технологий и «ноу-хау» к казахстанским условиям. При этом не следует пренебрегать опытом отечественных предприятий. Для осуществления экономического прорыва в республике имеются необходимый экономический и научно-технический потенциал, для эффективного использования которых требуется наличие политической воли и формирование соответствующего менталитета населения страны.

За период обретения республикой независимости Казахстан, пройдя самостоятельный и сложный путь, превратился в стабильное и динамично развивающееся государство, занимающее достойное место в мировом сообществе. В период становления республика столкнулась с серьезными общественно-политическими, экономическими проблемами, в том числе и в сфере образования и науки. Благодаря правильно выбранному Президентом Республики Казахстан Н. Назарбаевым курсу, казахстанцы преодолели трудности строительства независимого государства, осуществили демократические преобразования и рыночные реформы.

Общей целью образовательных реформ, согласно Государственной программе образования Республики Казахстан на 2011–2020 годы, являются развитие, модернизация, адаптация национальной системы образования в новой социальной среде, которые становятся возможными благодаря всесторонней поддержке, использованию современных достижений науки и техники.

Структура образования приведена в соответствие с Международной стандартной классификацией образования. Создаются условия для введения 12-летней модели обучения. Реструктурировано техническое и профессиональное образование. Введена трехуровневая подготовка специалистов: бакалавр – магистр – доктор PhD. Утвержден Классификатор специальностей высшего и послевузовского образования Республики Казахстан, содержащий укрупненные группы специальностей.В сложившейся ситуации основной целью подготовки кадров специальностей ВКГУ им. С. Аманжолова является обеспечение взаимосвязи теоретической подготовки студентов с практической деятельностью будущих специалистов. Для решения данной проблемы на базе ВКГУ им. С. Аманжолова функционируют 28 кафедр, Национальная научная лаборатория коллективного пользования (ННЛКП), УНИЦ экологии, УНИЦ гуманитарных наук, Центр подтверждения квалификации (ЦПК), реализуется более 20 научных проектов, в том числе совместно с АО «Фонд развития предпринимательства «Даму». Один из этих центров – Национальная научная лаборатория коллективного пользования – является единственным среди региональных вузов. Восточно-Казахстанская область обладает необходимыми ресурсами для социально-экономического развития не только региона, но и страны в целом. Придать уникальность уже имеющемуся потенциалу области можно путем развития промышленности, туристического, инвестиционного, инновационного, человеческого составляющих современной экономики. Это является основой для обеспечения в долгосрочной перспективе конкурентоспособности казахстанских производителей на международном рынке. Предпосылками для создания такого продукта являются благоприятные климатические условия, богатый ландшафтно-рекреационный потенциал региона, а также самобытное историко-культурное наследие, наличие инфраструктуры бизнеса и крупных промышленных предприятий.

//Казахстанская правда.-2013.-1 июня.- С. 6

Гүлімжан СҮЛЕЙМЕНОВА, Қ Республикасы Президентінің жанындағы

Мемлекеттік басқару академиясы Мемлекеттік қызметшілерге қосымша білім беру

институтының директоры. Хатира ҚҰДАЙҚҰЛОВА, Қашықтықтан оқыту және өңірлік орталықтармен жұмыс жөніндегі сектор жетекшісі.
Білім мен білік ұштасқанда ұтымды
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында мемлекеттік басқаруды одан әрі нығайтып, қазақстандық демократияны дамыту қажеттілігі туралы айта келе, былай деген болатын: «Біздің мақсатымыз – мемлекеттік басқарудың жаңа түрін қалыптастыру. Ол қоғамға қызмет ету мен мемлекеттілікті нығайтудың жаңа міндеттеріне сай болуы тиіс. Алдымызда, мен бүгін жариялаған қағидаларға сәйкес, халыққа және мемлекетке қызмет етуді барлығынан жоғары қоятын кәсіпқой мемлекеттік аппарат қалыптастыру міндеті тұр».

Президентіміз алға қойып отырған бұл міндеттерді жүзеге асыру мемлекеттік қыз­метшілердің кәсіби біліктілігін арттыру ісімен тікелей айналысатын Елбасының жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының ұжымына, соның құрылымдық бір бөлімі – Мемлекеттік қызметшілерге қосымша білім беру институтына да үлкен міндеттер жүктейді. Осы орайда, институт мынадай оқу түрлерiн ұйымдастырып отыр: мемлекеттiк қызметке алғаш келген мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау; басшы қызметке жаңа тағайындалған мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау; мемлекеттік қызметшілердің бiлiктілiгiн арттыру (күндізгі оқу түрі және қашықтықтан оқыту түрі бойынша). Мұның бәрі арнайы оқыту бағдарламалары бойынша жүзеге асырылады. Бағдарламалар мемлекеттік қызметшілердің жеке және басқарушылық құзыреттіліктер мен қабілеттерін дамытуға бағытталған.

Дәрістерді озық отандық және шетелдік сарапшылар өткізеді. Олардың басым бөлігі мемлекеттік басқару саласында көп жылдардан бері еңбек ететін тәжірибелі әрі білікті практик мамандар мен жоғары лауазымды мемлекеттік қызметкерлер. Олардың қатарында Сенат және Мәжіліс депутаттары А.Башмаков, О.Әбдікәрімов, А.Тасболатов, К.Бұрханов, М.Әбенов, А.Смайыл, О.Асанғазы, С.Бычкова, Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттіктің төрағасы Ә.Байменов, Экономикалық даму және сауда вице-министрі М.Әбілқасымова, Мәдениет және ақпарат министрлігінің жауапты хатшысы Ж.Құрманғалиева, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі Б.Нұрымбетов, «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясының сараптама және әлеуметтік қолдаулар орталығының лекторы Қ.Қазкенов және т.б. бар. Шетелдік сарапшылар қатарын Ұлыбританияның экс-Премьер-министрі Т.Блэр, оның кеңесшісі Дж.Пауэлл, Американың мемлекеттік басқару ассоциациясының президенті С.Кондри құрайды. Олардың дәрістерін тыңдаушылар әрдайым қызыға күтеді.

Институт жылына 60-тан астам біліктілікті арттыру семинарлары мен қайта даярлау курстарын ұйымдастырады. Онда 3 мыңға жуық мемлекеттік қызметшілер біліктіліктерін арттырады. Биылғы оқу жылында мемлекеттік қызметшілер «Мем­лекеттік қызмет сапасын басқару», «Стратегиялық жоспарлау», «Қазақстан Республикасындағы бюджеттік жоспарлау», «Мемлекеттік басқарудағы ақпараттық технологиялар», «Мемлекеттік тілде іс қағаздарын жүргізу», «Ресми жазылым», «Этикалық мәдениет – жеке имидждің негізі», «Қазақстан Республикасындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес стратегиясы», «Интеграциялық үдерістер мен көпжақты дипломатия», т.б. тақырыптарда өз біліктіліктерін көтерді. Сондай-ақ, мемлекеттік қызметшілер қашықтықтан оқыту жүйесі бойынша өткізілетін курстарда да білімдерін толықтырып жүр.

Мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру нарығында академиямен қатар ведомстволық институттар, жеке оқу орындары және облыстардағы өңірлік оқыту орталықтары жұмыс жасайды. Соның ішінде, өңірлік оқыту орталықтарының барлық жұмысы академиямен, Мемлекеттік қызмет істері агенттігімен және оның аймақтық басқармаларымен, жергілікті әкімдіктердің аппараттарымен тығыз байланыста жүргізіледі. Оның мысалы ретінде биылғы 30 сәуірде Мемлекеттік басқару академиясы өткізген «VI Астана экономикалық форумы» аясында «G-Global» Халықаралық коммуникативтік алаңындағы DBB академиясы (Германия), Чосон университеті (Оңтүстік Корея), Литва мемлекеттік әкімшілік институты, Ресей халықтар достастығы университеті және мемлекеттік қызметшілерді өңірлік оқыту орталықтары өкілдері қатысқан «Мемлекеттік қызметшілерді оқытудың жүйесін жетілдіру мәселелері» деп аталатын виртуалды конференцияны атаған жөн. Үстіміздегі жылдың 14 мамырында Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттіктің төрағасы Ә.Байменов пен мемлекеттік қызметшілерді өңірлік оқыту орталықтары өкілдерінің қатысуымен өткізілген «А» корпусының кадрлық резервін қалыптастыру мәселелері бойынша селектрлік онлайн кеңес те осы санаттағы маңызды іс-шара болды.

Заман талабына сай соңғы жылдары өмірге келген бағыт – қашықтықтан оқыту. Академияда 2012 жылдан бастап қашықтықтан оқыту жүйесі бойынша ай сайын мемлекеттік қызметшілер мен Қазақстан азаматтарының біліктілігін арттыру курстары өткізіле бастады. Жер аумағы үлкен біздің еліміздің жағдайында қазіргі заманғы ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін ұтымды пайдалана отырып, азаматтарға қашықтықтан білім берудің маңызы өзгеше екенін баса айтқымыз келеді. Бұл мемлекеттік қызметшілердің білімін толықтыру үшін жұмыстан қол үзбеуіне және бюджеттік органдардың қаржысын үнемдеуге мүмкіндік береді.

Академияда бірнеше пәндер бойынша білім беру курстары, тестік сұрақтар мен тапсырмалар орналастырылған қашықтықтан оқыту веб-портал жұмыс істейді. Онда мемлекеттік қызметшілер негізгі жұмысынан қол үзбей қашықтықтан оқыту жүйесі бойынша өткізілетін 72 сағаттық біліктілігін арттыру курстарында білімдерін толықтырса, бұл курстар 5-7 модульдерден тұрады және оқу 1 айға созылады. Олар аталған курстар бойынша теориялық материалдарды оқып, үйренеді, тапсырмалар орындап, тестілік сынақтар тапсырады. Жазба жұмыстарын академияның біліктілігі жоғары оқытушылары тексереді.

Қашықтықтан оқыту жүйесі бойынша тыңдаушылар өз бетінше білім алып, электронды пошта мен академияның қашықтықтан оқыту жүйесінің құралдарын пайдалану арқылы оқытушылармен әрдайым байланыста жұмыс істеуге мүмкіндіктері бар. Сондай-ақ білім алушылар өздері таңдаған курстары бойынша топтық шараларға, форумдарға, чаттарға (интернет арқылы сөйлесудің бір түрі) және т.б. іс-шараларға қатысады.

Осы күндері жүргізіліп жатқан мемлекеттік қызметтегі реформаға сәйкес академия мемлекеттік қызметшілердің кәсіби біліктілігін арттырудың бағыттары мен мазмұнын қайта қарастыруда. Ол үшін біздің ұжым ГФР-дың ДВВ академиясының, Францияның Мемлекеттік басқару ұлттық мектебінің, АҚШ-тың Федералды мемлекеттік қызметшілерді оқыту институтының, Оңтүстік Кореяның мемлекеттік қызметшілерді оқыту институтының және де басқа оқу орындарының тәжірибесін жан-жақты зерттеп, жаңа бағдарламалар үлгісін дайындап отыр.

Жаңа оқу жылында академияның орталық және жергілікті мемлекеттік орган­дардың қызметшілеріне арналған кәсіби біліктілігін арттыру бағдарламалары А және Б корпустары үшін екіге бөлінетінін де айта кеткен жөн.

А корпусындағы оқыту бағдарламалары мемлекеттік саясат пен басқару, көшбасшылық, өзгерістерді басқару, жобаларды басқару атты бағыттарды қамтитын болады. Ал Б корпусындағы оқыту бағдарламалары жеке және басқару компетенцияларын дамытуға бағытталады.

Мемлекеттік органдарда Персоналды басқару қызметтері ашуына байланысты академия осы сала мамандарының біліктілігін арттыру курстарын ұйымдастыруды қолға алуда. Алғашқы курс маусым айында Еуроодақтың қолдауымен өткізілетінін атап өткіміз келеді.

Міне, осы ауқымды жұмыстар білімді және білікті мемлекеттік қызметшілерді дайындауға бағытталып отыр.
//Егемен Қазақстан.-2013.-7 маусым.- 2 б.


Оңалбай АЯШЕВ, Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор.

Кітап – ғасырларға сыр шертетін

ақыл ескерткіші.

Дэвенант.

М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің ректоры, академик В.А.Садовничий мен Кембридждік Орталық Азия форумының төрағасы профессор Сидхард Саксенаның алғы сөздерінен-ақ кітапқа барар жол айқындалып, оқырман қызығушылығы артады. Автордың әлемдік саясаткер ретінде дүниежүзіндегі беделді қайраткер, алысты болжай алар көрегендік қасиетке ие жаңашыл мемлекет басшысы екендігіне тоқталған В.А.Садовничий бұл еңбек Нұрсұлтан Әбішұлының табиғатын бұрынғыдан да артық тани түсіп, адами және саяси мақсатын тереңірек түсінуге ықпал етеді деп біледі.

Автордың «Инновация – адамзаттың жасампаздыққа деген ұмтылысы» деген пікірін қуаттаған әлемге танымал ғалым-саясаткер профессор Сидхард Саксена Нұрсұлтан Әбішұлының Жер шарына белгілі Кембридж университетінің құрметті профессоры атануын заңды құбылыс санайды. Жас тәуелсіз мемлекеттің әлемдік аренада түрлі саяси маңызы бар бастамаларды көтеріп қана қоймай, іргелі істердің ұйытқысы әрі ұйымдастырушысы болуы оның ізденімпаз басшысына тікелей байланысты деп таниды. «Сырт көз – сыншы» деп Елбасымыздың 800 жылдық тарихы бар, ұлылар ұстаханасы атанған Кембридж университетінде Еуразиядағы және бұрынғы Кеңестер Одағындағы басшылардың арасында тұңғыш дәріс оқыған алғашқы көшбасшы екені бәріміз үшін үлкен мақтаныш және жауапкершілік.

Құрастырушылар кітапты үш тарауға бөліп, мазмұнына байланысты тақырыптар қойған. Әр тарауға айтылар мәселелерге қатысты қысқа әрі нұсқа түсініктеме берілген. Және ол тараулардағы дәрістер мен баяндамалар хронологиялық тізбекпен өрілген. Алғашқы тарау «Тәуелсіз Қазақстан жаһандық әлемде» («Независимый Казахстан в глобальном мире») деп аталады. Берілген түсініктемемен танысқан оқырман бұл тарауда мемлекетаралық достық, шекаралас елдермен арадағы ынтымақтастық мәселелері кеңінен сөз болатынын аңғарады. Егемендігіміздің төртінші жылына аяқ басқан тарихи тұста (1994 ж.) Нью-Йорктегі Колумбия университетінде оқыған «Татулық. Өркендеу. Демократия» атты дәрісінде Елбасы Қазақ елінің кешегісі мен бүгінін, рухани өмірі мен мәдениетін, тәуелсіздікке қол жеткізген жас мемлекеттің ертеңін, келешектегі алдына қойған міндеттерін, сондай-ақ адамзатқа ортақ тез арада шешілуі тиіс мәселелерді кеңінен толғап, тереңінен баяндайды. Шаңырағы шайқалған бұрынғы Одақтан еншісін алған әрбір жас мемлекет секілді Қазақстан да өз егемендігінің сақталып, тәуелсіздігінің мәңгілік болуын қалайтынын, сол мақсатпен болашаққа ұмтылатынын шетелдік оқырмандарға әсерлі жеткізеді. Қазақ елінің барлық мемлекетпен ынтымақта, татулықпен қарым-қатынас жасауды көздейтінін, әлемнің тажалына айналған ядролық қарудан бас тарту – мемлекеттің бейбітшілік пен келісімді қалайтынын білдіреді. Америкалықтармен саясат пен экономика, мәдениет пен білім, ғылым мен технология, денсаулық сақтау мен экология салаларында іскерлік байланыстар орнатылуы қос мемлекет үшін де қол жеткізген жетістіктер екенін атап өтеді. Келелі пікір халықтың қолдауы мен сеніміне ие болған жағдайда ғана елде тыныштық пен татулық орнап, экономика өркендеп, демократия қанат жаяды деген оймен қорытындыланады. «Елдіктің жолында өзіңнен зорды құрметтей білу – биік адамгершілік, өзіңмен теңге құлақ асып, қызмет етіп, тілек тілесе білу – ұлы адамгершілік» (Ә.Кекілбаев) дегенге Елбасының бейнесі сай келеді.

1994 жылдың наурыз айында М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінде жасаған «Біздің халқымыз ғасырлар бойы бірге өмір сүрді және тату көршілестігіміздің беріктігі қандас миллиондаған адамдардың сұрағына жауап береді» атты дәрісінде автор алғаш рет Еуразиялық одақ құру туралы идеясымен бөліседі. Сонымен қатар, жаңа Ресей Федерациясымен де достық қарым-қатынас орнатып, қалыптасқан дәстүрлі ынтымақтастықты сақтап қалу қажет деген өз ойын өрнекті жеткізеді.

Осыдан екі ғасыр бұрын айтылса да маңызын жоймаған Л.Н.Толстойдың «Жақсы кітап оқу – ақылды адаммен сырласқанмен бірдей» деген қанатты сөзі кітап бетін парақтаған сайын біздің санамызда жаңғыра берді. Тәуелсіз еліміздің бүгінгі күнге дейін жүріп өткен жолы айшықты әрі анық жазылған бұл еңбек тарихи құжат деп тануға лайықты бағалы туынды. Олай дейтін себебіміз, артта қалған 22 жыл – Елбасының жарқын идеялары мен жасампаздығының, ұшқыр қиялдарының жеңісті жемісі. Аталған еңбекті құныға әрі қызыға оқығанда Қазақстан мемлекеті мен Нұрсұлтан Назарбаев есімі әлдеқашан айрылмас егіз ұғымға айналғандығына тағы да көз жеткізу қиын емес. Қандай да бір мемлекетте, қайсы да бір жиында болмасын, Елбасы сөзін ең алдымен жас тәуелсіз мемлекетіміздің тарихынан, оның бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктерін жіктеп, талдаудан бастайды. Және бір ерекшелігі, автордың дәрістері теориялық қағидалардан ғана емес, тәжірибелік талдамаларға құрылған. Тыңдарманды өзінің шешендігі мен сөздік қорының молдығымен, тақырыпты аша алуымен қызықтыра алатын кітап авторы өзінің терең білімі мен ізденімпаздығының жемісін қалың оқырманға сыйға тартып отыр. Бұл – барлығымыз үшін баға жетпес байлық деп есептеймін. Атақты Цицеронның «Қысқа қайырып, күшті айтылған ойлар өмірді жақсартуға көп септігін тигізеді» деген нақылының нақты дәлелі болып табылатыны бұл кітаптан айқын аңғарылады.

Бұрынғы Кеңес Одағындағы мемлекеттерден құралған Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы ХХІ ғасыр талап етіп отырған қоғамдық, жалпы адамзаттық мәселелерді шешуге қауқары жетпейтінін ерте аңғарған Елбасы тоқсаныншы жылдардың басында-ақ Еуразиялық Одақ құруды ұсынып, жұртшылықтың талқысына салды. Бұл ұсынысы әлемдік алпауыт саясаткерлердің өзінен қолдау тауып, Еуразиялық экономикалық қауымдастық қалыптасты. Ондаған жыл бойы бір мемлекет саналып келген 15 мемлекет өз тәуелсіздігін алған тарихи тұста татулықтың тыныштығын бұзып, арандатуды мақсат еткен кейбір теріс пиғылды жандардың арандатуына адаспады, тентектерше таласпады. Нұрсұлтан Әбішұлындай білгір де өрісі кең саясаткердің ұсынысының дұрыстығына көз жеткізіп, қабыл алды. Кеден одағы мен Біртұтас экономикалық кеңістікті құруды жоба ретінде ұсынған сәтте де Елбасының көздегені татулық пен тыныштықта өркениетті елге айналу еді. Осы еңбекті оқыған әрбір оқырман мемлекет басшысының болашақты болжай алар қасиетіне тағы да бір куә боларына сеніміміз кәміл. Нұрсұлтан Әбішұлының кез келген жарқын идеясы кемелді келешегіміздің көкжиегін кеңейтіп қана қоймай, өркениеттің терезесін сәулелендіре түседі.

Өркениет дегеннен еске түседі, Эдисонның «Өркениеттің басты міндеті – адамды ойлай білуге үйрету» деген қанатты сөзі бар. Еншімізді алған алғашқы қиын-қыстау сәттердің өзі бізге үлкен сын болды. Ақ пен қара алмасқан алмағайып заманда досқа күлкі, дұшпанға таба болмаудың қамын жеген Елбасы өркениетті елдердің озық тәжірибесіне сүйеніп қана қойған жоқ, олардың жақсысы мен жаманын салыстыра қарастырып, өзі соныдан тың соқпақ салуды мақсат етті. Ол мақсатына тынымсыз еңбек пен ізденімпаздықтың арқасында қол жеткізді. Бүгінгі сөз болып отырған кітапта сол ойлар бірнеше лекция тақырыптарына арқау болған. Мемлекетіміздің болашағы жастармен кездескен әрбір сәтінде Нұрсұлтан Әбішұлы осы жайды ескертіп отырады. Үйрене жүріп, үйретуді, көре жүріп өмір сүруге, жаңаша ойлап, жаңаша қадамдар жасауға бейімделуді, креативті идеялармен жасампаздыққа жол ашуды үнемі ғибрат етіп келеді.

Егемен еліміздің қарышты дамып, қарқынды қанат жаюы ішкі саяси әлеуметтік жағдайларға ғана емес, сыртқы саяси жағдайларға, көршілес мемлекеттермен арадағы қарым-қатынасқа тікелей байланысты екенін әркез назарда ұстайтын Елбасы мемлекетаралық татулық пен шекара тыныштығына баса көңіл бөледі. Ел алдына шығып сөйлеген қайсыбір сөзінде болмасын достық, татулық, ынтымақ пен береке-бірлік, өзара ауызбіршілік сынды бүгінгі күннің мінберінде тұрған алдыңғы мәселелерді қаперінен шығарған емес. Көршілес Ресей мен Қытай елдеріндегі жоғары элита қауымының алдында сөйлеген сөздерінде Абайдың қанатты сөздерін қағида етіп ұстанады. Әрдайым Қазақстан халқының ерекше ұлттық қасиеттерін атап өтіп, бабалар мұра етіп қалдырған жердің иесі халық дегенді баса айтады. Бірінші тарауда сөз болған мәселелердің түйіні «алдымен экономика, сосын саясат» деген ойға тіреледі. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы елдегі жоқшылық пен тапшылықты жоюдың негізгі көзі – экономиканы ілгері дамытуды дұрыс жолға қою болатын.

Ғалымдардың Еуразиялық клубы Елбасы бастамасымен құрылып, көптеген игі шараларды атқарғаны белгілі. Еуразиялық университеттер қауымдастығының ХІ съезіне жасаған «Интеграция – саясаткерлерге ғана сеніп тапсырылар маңызды іс» деп аталатын баяндамасында Еуразиялық мәдени-гуманитарлық интеграцияның негізгі бағыттарын атап көрсетеді. Олар: бірлестікте инновацияны дамыту, білім сапасын арттырып, бірыңғай еуразиялық білім кеңістігін құру, жастармен жүйелі түрде жұмыс жүргізу, мәдени құндылықтар мен тілдік ерекшеліктер негізінде еуразиялық ұқсастықтарды жинақтау (фестиваль, шебер сыныптар, көрмелер мен конференциялар ұйымдастыру), еліміздегі азаматтардың еркін қозғалысын қамтамасыз ету.

Кембридж университетінде оқыған дәрісінде Ауғанстандағы қиын жағдайға бейжай қарай алмаған мемлекетіміз ауғандық мың студентті еліміздегі жоғары оқу орындарында оқытуға 50 миллион доллар жұмсап, игілікті іс жасап отырғанын тілге тиек етеді. Қазақстан Республикасының бастамасымен, БҰҰ бекітуімен 29 тамыз – Ядролық сынақтарға қарсы халықаралық іс-қимыл күні болып белгіленді. Себебі, сол күні Елбасының Жарлығымен Семей полигоны жабылған болатын. Ынтымақтастық пен дипломатиялық қарым-қатынас орнататын мемлекеттердің барлығына ядролық қарудан бас тартуды Нұрсұлтан Әбішұлы осы Кембридж университетінің мінберінен сөйлегенде үндеген еді.

Мәскеу қаласындағы мемлекеттік Халықаралық қатынастар институтында жасаған лекциясында: «Заманауи елдегі ұлттық бәсекелестіктің кілті оның зияткерлік әлеуеті болып табылады», дейді автор. Осы ой «ХХІ ғасырдағы еліміздің басты стратегиялық қоры – ғылым мен инновация» деп аталатын келесі тарауда жалғасады.

Ғылым академиясының жарты ғасырлық, 55, 60 жылдық мерейтойлық сессиясында жасаған баяндамалары мен қазақстандық жас ғалымдар тобымен кездесуінде, сондай-ақ Қазақстан ғалымдарының форумында сөйлеген сөздері топтастырылған бұл тараудың негізі өзегі – білім, ғылым, инновация деген үштікке құрылған. «Ел болудың алғашқы тірегі – білім» деген Алаш ұлдарының аманатын арқалаған Елбасы «білім – бақтың жібермейтін қазығы» екенін әуел баста көкейіне түйе білген үлкен ақыл, сарабдал сана иесі.

Ел назарын Елбасының «ғылым баршаға қолжетімді және жалпыға ортақ, жасырынбауы қажет» деген сөзі аударды. Кеңес кезіндегі ғылымның түбіне жеткен де осы құпиялық болғанын айтады. Іргелі зерттеу жұмыстарын жаратылыстану, технология салаларында жүйелі жүргізу қажеттігін баса алға тартқан Мемлекет басшысы ғалымдардың шетелдік ғылыми басылымдарда өз жаңалықтарын жариялап тұруды дағдыға айналдыруын, жастармен кездесіп, өз тәжірибелерімен бөлісу қажеттігін ескертеді.

Мемлекет басшысы жастардан үлкен үміт күтіп, оларға қолдау көрсетіп келеді. Мұны болашағымыздың баянды болуына бағытталған оңды іс деп танитын Президент осыдан 20 жыл бұрын «Болашақ» бағдарламасын жасады. Еліміздегі білімнің сапасын көтеріп, деңгейін арттыру – әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық прогресті дамытудың негізгі алғышарттары болып табылатындығын естерінен шығармауды тапсырған Елбасы ғалымдарға сенім артып, жауапкершілік жүктеді. Саны бар, сапасы жоқ ғылым кандидаттары мен докторларды жоспарлы түрде дайындап шығаруды әдетке айналдырған диссертациялық кеңестерді жауып, «Ғылым туралы» Заңға өзгеріс енгізуді ұсынған да Елбасы болатын. Осындай маңызды мәселелерді көтерген баяндамада уақыт туындатқан көкейкесті сұрақтардың жауабын беруге еліміздегі ғылым саласы дайын ба, заман талабына сай кадрлар дайындау жағы қалай, шетелден мамандар шақырып, олардың жағдайын жасай аламыз ба, шетелдерге ғылыми мақалалар жариялау жайы мен патент алу мәселесі қай дәрежеде деген өзекті сұрақтар қояды.

Өркениетті елдердің тәжірибесін көшіріп қана қоюмен біз алысқа бармаймыз, өзіндік креативті идеялармен, жасампаз жаңалықтармен, уақыт талабына сай ұсыныстар мен жобаларды жарыққа шығарғанда ғана межелеген елу елдің қатарына енуді еңсереміз дейді. Финляндия, АҚШ, Оңтүстік Корея сынды дамыған мемлекеттердің жинаған тәжірибелері мен әдіс-тәсілдерін өзімізге оңтайландыра пайдалану бізге табыс әкелетінін қадап айтады.

Еліміздегі ғылымды дамыту үшін тәжірибе жасайтын лабораториялар салу қажеттілігінен Елбасы бастамасымен ашылған Назарбаев Университетінде, сондай-ақ Алматы мен Қарағандыда түрлі ғылыми орталықтар құрылды. Сингапурдың қысқа мерзімде қалайша мол табысқа кенелгенін білгісі келгенге осы елдің көшбасшысы Ли Куан Ю: «Табыс – жұмысқа жауап беруші адамдардың сапасына негізделді», деп жауап беруін мысалға келтіре отырып, автор бізге дәл қазір осындай формула қажет деп таниды. Біздің есімізге Ахмет Байтұрсыновтың: «Ұлт жұмысы – үлкен жұмыс, үлкен жұмысқа – көп жұмыскер керек», дегені түсті. Күш, білім, шеберлік істеген істен танылады. Әрбір қазақстандық жан құмарын істеген ісі мен алған білімінен алса, нұр үстіне нұр болар еді!

2020 жылға дейін «100 қазақстандық инновация» жобасын ұсына отырып, ең болмағанда соның 10-ы іске жараса, бұл үлкен жетістік деп санайтынын айтады. ІЖӨ-ден ғылымға бөлінетін қаржыны жыл сайын арттырып отырудағы негізгі мақсат та елімізді жоғары деңгейде дамыту болып табылады. Магистрлер мен PhD-докторларын дайындауға мемлекеттік грант тағайындау арқылы еліміздің талантты ұл-қыздарының лайықты біліміне жағдай жасалып отыр. Қазақстандық ғылымды жаһандық сұраныстарға жауап бере алатындай дәрежеде дамытуға жоғары оқу орындары мен ғылыми орталықтар түгел атсалысуы қажеттігін де назардан тыс қалдырмаған. Мұның барлығы Қазақстан ғалымдарының форумында айтылып, нақты тапсырмалар берілген.

Тәуелсіздігімізге қол жеткізген кезеңдегі үлкен тарихи құбылыс – мемлекетіміздің шекарасын бекітіп, төл картасын жасауы, әлемдік сахнадан ойып өз орнын алуы. Ішкі және сыртқы жағдайлар мен шекара тыныштығын сақтау басты парыздары екенін баса айтқан Елбасы дәрісі Қазақстан Республикасының Қарулы Күштер Әскери академиясының курсанттарына арналған. Мемлекетіміздің Қарулы Күштерін келешекте қалай елестетемін деген сұрақ қоя отырып, Президент арнайы жасақталған, соңғы әскери техникамен жабдықталған, ұтқыр әскерді көретініме сенімдімін дейді.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне 70 жыл толуына орай сөйлеген сөзінде білім стандарттарын жаңа заманға лайықты, бүгінгі күннің сұранысына жауап беретін стандарт жасау керек деген тапсырма берген еді. Білім және ғылым министрлігі мұны дер кезінде қолға алып, жаңа стандарттарды еліміздегі барлық жоғары оқу орындарына таратты.

Елбасы еңбегіндегі аса айрықша атап өтуді қалайтыны – зияткерлік ұлтты қалыптастырудың алғышарттары мен негізгі жолдары. Оның алғашқы баспалдағы мектепке дейінгі білім мен мектеп, жоғары мектептердегі білімнің сапасын арттыру, заманауи үрдістегі соңғы технологиямен жабдықтау. Екіншісі – ғылымды жоғары деңгейде дамыту.

Биотехнология мен биохимия, экоэнергетика, экология және антиэйджинг (антистарение) сынды төрт бағыт қазіргі таңда әлемнің ғылыми-техникалық келбетін айшықтап тұр. Сондықтан да бар күшті осы бағыттарға арнау керек дейді. Жаһандық дағдарыс жақындаған сайын барлығымыз жұмыла қарсы тұруымыз керек, ол үшін әрине, халықтар достығы мен ынтамағы, көпұлтты еліміздің ауызбіршілігі мен татулығы басты орында тұрғанын ешқашан естен шығармауды Қазақстан жастарына тапсырады.

Дүние жүзіне белгілі ойшылдар мен даналардың қанатты сөздері еңбектің құндылығын арттырып, мазмұнын байытқан. Ұлы Абайдың, Конфуцийдің, Исаак Ньютонның, М.В. Ломоносовтың, Луи Пастердің, Камның, Элвин Тофлердің, футуролог Брюс Стерлингтің сөздері мен халық мақалдарынан алынған үзінділер кітапқа поэтикалық образ беріп қана қоймай, автордың ел танитын шешендігі мен ділмарлығының тағы бір дәлелі.

Елбасы өзінің «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында атап көрсеткеніндей, Мәңгілік Ел болу идеясы аясында түрлі іс-шаралар өтуде. Осы Жолдауда айтылған мәселелердің барлығы да мемлекет басшысының ой елегінен өтіп, пісіп-жетілген. Жолдаудың қолдауға ие болуының нақты көрінісі деп 5 маусым күні Астанадағы Еуразия ұлттық университетінде болған Қазақстан Республикасының ұлттық тарихын зерделеу жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобының кеңейтілген алқа отырысын айта аламыз.

Нұрсұлтан Әбішұлының ғылымға аса үлкен көңіл бөлуіне, сонымен қатар, уақыт талабына сай бүгінгі тарих өзінің тар пәндік шеңберінен шығып, пәнаралық ғылымға айналып отырғаны аян. Себебі, мұнда бір ғана тарихтың ғана емес, төркіндес пәндердің әдістері біріккен. Ғалымдардың жұмысы үлкен жауапкершілікке құрылып, терең зерттеуді талап етіп отыр. Бұл, әсіресе, тарихшы ғалымдарға тікелей қатысты. Осы жиында жасаған баяндамасында Мемлекеттік хатшы Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың тарихты жаңаша зерттеп, зерделеу мақсатында «Тарих толқынындағы халық» деген атпен тарихи зерттеулердің арнаулы бағдарламасын жасауды ұсынғанын жеткізді.

«Қазақстанның тарих ғылымының алдыңғы қатарлы әдіснама мен әдістеме арқауында сапалық секірісті жүзеге асыруына жағдай жасау; қазақтардың ұлттық тарихының көкжиегін кеңейту, ұлттың жаңа тарихи дүниетанымын қалыптастыру; Қазақстанның жаңа тарихының жиырма жылының мәнін пайымдау» сынды мақсаттарды алдына қойған бұл бағдарлама аясында жұмыстар жүргізу бүгінгі таңда басталып та кетті. Баспасөз бетіне жарияланған күннен соң-ақ оңтүстіктегі ұстаздар ұстаханасы атанған білім қарашаңырағы – Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институтының кезектен тыс болған ғылыми кеңесінің мәжілісінде тарихшы мамандармен кеңесе отырып, нақты тапсырмалар төңірегінде жұмыстар жүргізу қолға алынды. Оңтүстік өлкесі – тарихы көне, шежірелі, құпиясын ішіне бүккен тауы мен тасы, жазық даласы көп киелі мекен. Сондықтан да біздің тарихшы мамандарымыз бен болашақ тарихшыларымыз баяндама мәтінімен толық танысып, асқан қызығушылық танытты.

Ұлттық тарихты қоғамдық ғылымдардың арасында орталық буынға айналдыруға үн қатысып, жаңа деңгейдегі Қазақстан тарихының ортақ тұжырымдамасын жасауға, Қазақстан туралы біздегі және шетелдердегі тарихи материалдардың барлығын жинауға, жүйелеуге және жіктеуге баса көңіл бөлу ісіне ұжым болып атсалысуды ОҚМПИ оқытушы-профессорлар құрамы азаматтық парыз санайды.

Сана сандығындағы ой сарапталып, салмақтана берілген Елбасының «Когда мысль – материальна» еңбегінде терең білім, жан-жақты ізденіс, айқын анықтамалық нақты көрініс тапқан. Оқыған жанның ой-өрісін дамытып қана қоймай, көңіл көкжиегін кеңіте алар бұл еңбек ғасырдан-ғасырға, ұрпақтан-ұрпаққа қызмет етеріне сенімдіміз.Күрделі де шешімі терең ой мен аса білімпаздықты талап ететін салиқалы пікірлер білім саласының майталмандарына үлкен жауапкершілік жүктейді, оны біз толық сезінеміз.

//Егемен Қазақстан.-2013.-12 маусым.-3б.