Гидролиз процесін сапалық талдауда қолдану, мысалдар
Заттың суға ерiгенде айырылып алмасу реакциясына ұшырауын гидролиз дейдi. Тұздар гидролизi қайтымды процесс. Химиялық тепе- теңдiктiң жеке бiр бөлiгi ретiнде әрекеттесушi массалар заңына бағынады, осы қайтымды () процестi бейтараптану реакциясы деп атайды.
CH3COONa + HOH ⇄ CH3COOH + NaOH
CH3COO- + HOH ⇄ CH3COOH + OH-
Тұздардың құрамына қарай гидролиз 3 түрге бөлiнедi:
Тұздар гидролизi - - ерiтiндiде катиондар түзетiн, поляризацияланбаған жән еакцепторлы қасиетi жоқ, және донорлы қасиетi бар аниондар немесе тұздар гидролизi (ескi терминология б-ша) күштi сiлтi катионымен әлсiз қышқыл анионынан түзiледi.
2. Күшті қышқыл аниондарымен және әлсіз негіздерден түзілетін тұздар гидролизі катион бойынша жүреді немесе ерітіндіде катионды комплекс түзгіштер және аниондар, олардың аниондарының электрон жұптары - әлсіз донорлар. АІСІ3 немесе СuSO4 суда ерігенде гидролиз катион бойынша жүреді, ерітіндіде гидроксоионымен қатар катионның гидроксо және аквокомплексі және оның негізі түзіледі.
3. Әлсіз негіз катиондарымен және әлсіз қышқыл аниондарынан түзілген тұздар гидролизі, катион және анион бойынша жүреді. Ерітіндіде күшті поляризацияланған комплекс түзгіш катиондар және аниондар – оның электрон жұптары донорлар, бұл кезде гидролиз катионның да және анионның да әсерімен жүреді. Нәтижесінде әлсіз негіз бен әлсіз қышқыл түзіледі.
Активтілік және активтілік коэффициенті. Ерітіндінің иондық күші
Активтілік дегеніміз - иондардың ерітіндідегі эффективті (әсерлесуші) концентрациясы.
Активтілік концентрациясы – иондардың шартты концентрациясы, ол күшті электролиттің нағыз концентрациясына С тура пропорционал
α = f ∙ C, f = а/С
С → 0 болса, а → 1, яғни шекті сұйытылған ерітінділер үшін активтілік сан мәні бойынша концентрация мәніне тең болады, ал активтілік коэффициенті 1-ге тең f = 1 болады. Егер, f < 1 болса, онда а > с болады; f = 1 болса, а = с болады. Ерітіндінің иондық күші ондағы әр ион зарядының квадраты мен моляльдығы концентрацияларының көбейтінділерінің қосындысының жартысына тең болады. J =
Ерітіндінің иондық күші деп () ерітіндідегі электр өрісінің шамасын айтады, ерітіндідегі барлық иондардың өз ара электростатикалық әрекеттесу шамасы. Бұл Г.Н.Льюис пен М.Рендельдің 1921 ж ұсынылған формуласымен сипатталады:
μ = ½ (С1 Z12 + C2 Z22 + … + Cn Zn2)
Тотығу-тотықсыздану реакциясының бағытын анықтауды көрсетіңіз.
Әрекеттесушi заттар құрамына кiретiн атомдар немесе иондардың реакция нәтижесiнде тотығу дәрежелерi өзгере жүретiн реакцияларды тотығу-тотықсыздану реакциялары деп атайды.
△Е = (EOx – ERed) < 0 болса, онда реакция кері бағытта жүреді.
Егер △Е = (EOx – ERed) = 0 болса, яғни EOx = ERed реакцияға қатысқан редокс-жұптың потенциалдары тең болса, онда жүйе химиялық тепе-теңдікте болады.
Реакциялардың талғағыштығын жоғарылату тәсілдері: ерітінді рН өзгертуді есептеу жолдары
1887 жылы швеция ғалымы С. Аррениус электролитік диссоцияция теориясын ұсынды, оның қағидалары төмендегідей:
1) негіз, қышқыл, тұзды суға еріткенде молекулалары оң және теріс зарядты иондарға ыдырайды;
2) электр өрісі әсерінен оң зарядты бөлшектер катодқа, ал теріс зарядты иондар анодқа тартылады (катион, анион);
3) барлық заттардың иондарға ыдырау дәрежесі бірдей емес, оның сан шамасы ерітуге алынған заттың табиғатына байланысты.
Ерітіндідегі электролиттің сандық иондануы (иондарға диссоцияциялануы) иондану дәрежесімен - α сипатталады. Иондану дәрежесі электролиттің тепе-теңдік күйін сипаттайды. Иондану дәрежесі ионданған малекулалар санының жалпы малекулалар санына қатынасымен анықталады. α = ni / nж. Иондану дәрежесі - α бірлікпен немесе пайызбен өрнектеледі. Мысалы, α = 1 (немесе 100 %), бұл барлық бөлшектердің иондарға ыдырағанын көрсетеді (ni = nж), егер α < 1 (немесе 100 %-дан кіші), бұл барлық бөлшектердің қандай да бір бөлігі иондарға ыдырағанын көрсетеді (ni < nж). Бейэлектролит ерітінділерінде α–ның мәні нольге тең.
Комплекс түзілу реакцияларының аналитикалық химияда қолданылуы
Гидролиз. Гидролиз константасы және дәрежесін есептеу формуласы