Қарағанды облысының аумағындағы Қарлаг: тарихи жадыны сақтау саясаты

Карлаг басқармасы тек қана Біріккен мемлекеттік саяси басқаруға (НКВД) ГУЛАГ-қа (Түзеу-еңбек лагерлерінің бас басқармасы), яғни Мәскеуге бағынды. Республикалық және облыстық партия, кеңес органдары лагерь қызметіне ешқандай ықпал ете алмады. Бұл өзі тізгіні Мәскеудің қолында болған отарлық үлгідегі құрылым еді. Мәні бойынша ол мемлекеттің ішіндегі мемлекет болды. Оның өзіндік шынайы өкіметі, қару-жарағы, көлік-құралдары, поштасы мен телеграфы болды. Көптеген бөлімшелері – «нүктелері» бірыңғай шаруашылық тетікпен байланыстырылды, олардың өзіндік мемлекеттік жоспары болды.

• Карлаг басқармасы тек қана Біріккен мемлекеттік саяси басқаруға (НКВД) ГУЛАГ-қа (Түзеу-еңбек лагерлерінің бас басқармасы), яғни Мәскеуге бағынды. Республикалық және облыстық партия, кеңес органдары лагерь қызметіне ешқандай ықпал ете алмады. Бұл өзі тізгіні Мәскеудің қолында болған отарлық үлгідегі құрылым еді. Мәні бойынша ол мемлекеттің ішіндегі мемлекет болды. Оның өзіндік шынайы өкіметі, қару-жарағы, көлік-құралдары, поштасы мен телеграфы болды. Көптеген бөлімшелері – «нүктелері» бірыңғай шаруашылық тетікпен байланыстырылды, олардың өзіндік мемлекеттік жоспары болды.

Лагерь тұтқындары үш санатқа жіктелді. Ережеге сәйкес бірінші санатқа жұмысшылар, шаруалар мен қызметшілер қатарындағы тұтқындар және контрреволюциялық қылмыстар жасамаған, 5 жылдан аспайтын мерзімге алғаш рет сотталғандар кірді.

• Лагерь тұтқындары үш санатқа жіктелді. Ережеге сәйкес бірінші санатқа жұмысшылар, шаруалар мен қызметшілер қатарындағы тұтқындар және контрреволюциялық қылмыстар жасамаған, 5 жылдан аспайтын мерзімге алғаш рет сотталғандар кірді.
• Екінші санатқа жұмысшы табының барлық өкілдері, 5 жылдан жоғары мерзімге сотталғандар кірді.
• Үшінші санатта, контрреволюциялық қылмыстары үшін сотталған барлық еңбекке жарамсыз азаматтар болды.

Ең алдымен, діни қызметкерлер, зиялы қауым, офицерлер, шаруалар қуғын-сүргінге ұшырады. 1937 жылы үлкен террор басталды, осы кезеңде Кеңес өкіметіне жоғарғы ғалымдар, зиялы қауым өкілдері, қарапайым жұмысшылар мен шаруалар арасында да жаппай тазарту жүргізу қажет болды. Ал соғыс алдында Қазақ даласына бүкіл халықтар жер аударыла бастады, жүк вагондарымен Кеңес Одағының түкпір-түкпірінен Сарыарқаға бірнеше апта бойы келіп жатты.

• Ең алдымен, діни қызметкерлер, зиялы қауым, офицерлер, шаруалар қуғын-сүргінге ұшырады. 1937 жылы үлкен террор басталды, осы кезеңде Кеңес өкіметіне жоғарғы ғалымдар, зиялы қауым өкілдері, қарапайым жұмысшылар мен шаруалар арасында да жаппай тазарту жүргізу қажет болды. Ал соғыс алдында Қазақ даласына бүкіл халықтар жер аударыла бастады, жүк вагондарымен Кеңес Одағының түкпір-түкпірінен Сарыарқаға бірнеше апта бойы келіп жатты.