Ардананың Есенқұлы, Үргенішбай атаның ұрпақтары. Өмір дерек

Мүлкаман(тұқым жоқ)

Әзмахан

Жамила(қыз)

Күлжан(қыз)

Жаңбырбай

Зағипа(қыз)

Айша(қыз)

Кенжегүл(қыз)

Жалғас

Жеткерген

Абай

Даниел

Дархан

Жеңіс

Жанар(қыз)

Шынар(қыз)

Рамазан

Көбді

Әбдімұрат

Жұпан(қыз)

Тоқтар

Өтемұрат

Шауқар

Мұқтар

Қалымбет

Рзалы

Сойырғас

Жасұлан

Бағдат

Нарымбет

Шыңғыс

Жеткербай

Жолымбет

Самсия(қыз)

Тона

Жаңылған(қыз)

Күнқияш(қыз)

Айгерім(қыз)

Ділназ(қыз)

Бибінұр(қыз)

Гүлсім(қыз)

Құрманғазы

Күлпан(қыз)

Жеткерген

Балташ

Бауыржан

Шолпан(қыз)

Жадыра(қыз)

Дәулет

Қоянбай

Нұрлан

Айбек

Бердалы

Нұрболат

(қыз)

Шауқар

Орынбасар

Болат

(қыз)

Сойырғас

(қыз)

Бохан

Ерболат

Еркебұлан

Бақыткүл(қыз)

Үргенішбай

Кеншінбай

Жұмақ

Оспан

Байұзақ

Әділбек

Қашқын

Ахмедияр

Зиба(қыз)

Әлия(қыз)

Байжан

Қонашбай

Райса(қыз)

Нұрлан

Ғалия(қыз)

Қарабала

Дәуіржан

Амантай

Аийда(қыз)

Сәния(қыз)

Әйгерім(қыз)

Гүлсара(қыз)

Бауыржан

Жансая(қыз)

Әліби

Қайрат

Дархан

Жәнібек

Дәурен

Күләйша(қыз)

Бейбарыс

Бақытбек

Эльмира(қыз)

Жанар(қыз)

Әсет

Тұрар

Әсия(қыз)

Оспан

Наурызбай

Меңдіқара

Елубай

Аян

Нұрлыбек

Ғанибек

Аяулым(қыз)

Дүзелбай

Айгерім(қыз)

Қожабай

Шаттық(қыз)

Бақытбек

Дана(қыз)

Боранбай

Әмина(қыз)

Жұмагүл(қыз)

Тазагүл(қыз)

Жеңіскүл(қыз)

Алтынкүл(қыз)

Гүлзат(қыз)

Үргенішбай атаның ұрпақтарының қазіргі қыстауы. Сырдария өзеніне жақын шөмішке ұқсаған екі көлді ортасындағы Шөмішкөлдің жағасында тұрып жатыр. Бұрын қыс қыстауы мен жаз жайлауы қай жерде болғаны белгісіз. Үргенішбай атамыз, шамамен 1650-жылдары өмір сүрген дейміз. Әулетіміздің үлкен ақсақалы Манасов Сейілхан көкенің айтуынша Шөмішкөл жағасы ырзық –несібесі мол құтты мекен болған. Отызыншы жылғы ашаршылық нәубетінде сырттан келген ағайындар торта балықтың сорпасын езіп ішіп аштықтан аман қалды. «Арданадай ел барма? Шөмішкөлдей жер барма?» деп ел аузында аңызға айналған құтты мекен.

Есенқұл атамыздың ұрпақтары жайында таратып айтар болсақ олар жайындағы тарихи аңыз әңгімелер мен тарихи атаулар мен белгілер көптеп айтылады. Солардың бірі Сатыбалды қызы, Есенқұл атамыздың апасы Мән апамыз. Ол жайында Қызылжарлық шежіреші Талапбай Ұзақбаев пен Сайлау Абабүкіровтің жазған Сырлыбай би Қожасұлының ұрпақтары туралы шежіресі бойынша, Сырлыбайдың үшінші әйелі Мән- Өріс аталығының Арданасы Сатыбалды есімді байының қызы екенін дәлелдеп жазады. Сырлыбайдың Зеріпбике есімді екінші әйелі Жылқыайдар батырды босану бойына қайтыс болады. Баланы бірінші әйелі Көшкіншінің бауырына салады.Сырлыбай жорықта жүргенде екі баланы жарытпаған Көшкінші өзінен туған қызды көшкен жұрттың құдығына тастап кеткенін білген Сырлыбай бірінші әйеліне көңілі қалып өзіне серік болатын әйел іздеп Мән апамызды «айттыра» барыпты. Сатыбалды әйелі өлген, оның үстіне әйелі бар Сырлыбайға қызын бергісі келмей «қонақ асы»беріп қайтарады. Қыз жабықтан сығалап қараса Сырлыбайдың екі иығында екі шамшырақ жанып тұрғанын көріп, жеңгесін әкесіне жұмсайды. «Мені Сырлыбайға берсін қалың малына өзім келісемін» дейді.

Келген қонақты қайта түсіріп қыздың «мені ана әйелінің үстіне тоқал дегізбей, өз алдыма бөлек ауыл етіп қондырып «Мән бәйбішенің ауылы» атандырса жұпты боламын, әкемнің өз малы өзіне жетеді» деген тілегін білдіріпті.Сырлыбай қыздың тілегін орындапты. Әлі күнге дейін Мән апамыздың ұрпақтары ру сұрасқанда өздерін Сырлыбайдың Мәніміз дейді.

Мән апамыздан - Есіркеп, Мыса, Естемес, Батырсары, Ерсары және Жібек есімді қыз туады. Мән апамыздың балалары ел арасында қадірлі, айтқан сөзін тыңдатқан би, батыр, беделді адамдар болады. Бір баласы Мыса қайтыс болғасын қазіргі Бекарыстан би атындағы ауылдың солтүстік-батыс бетіндегі Қотанкөлдің жиегіндегі төбе басына жерленеді де кейін «Мыса төбе» аталып кетеді. Ал, қызына келетін болсақ тарихта «Қыз Жібек» дастанымен белгілі.Оны Шалқарлық журналист М.Есмағамбетов Қазақ әдебиеті газетінде 2 мамыр 1995 жылғы № 29 санында «Қыз Жібек оқиғасы қай жерде болған?» және осы газеттің 9 шілде 1996 жылғы №28 санында «Сырлыбай кім болған?» деген тақырыппен жазған танымдық мақаласында Қыз Жібектің Сырлыбайдың қызы екенін дәлелдейді.

Тарихта Домалақ ана, Бөрте ана, Томирис патшайым сияқты атын қалдыруы апамыздың көрегенділігі мен тектілігі шығар.

Бірде әкем «Балам биыл мүшелі жастасын аталарыңның басына апарып аунатып қайтайын, әуелі өз атаңа содан соң үлкен аталарға барамыз» деп Дәумет атада өткеннен кейін Саққожа ата жатқан үлкен қорымға алып келді. Әншейінде шешіліп әңгімесін айта бермейтің әкем құраның бағыштап болғасың. Осы жерден сәл алыстау Әулие төбе деген мекен бар. Сол жерде ел-жұрт әулие атаған қасиетті кісілер бас қосып кеңес құрға екен. Сол кеңестің ұстазы (парыс тілінде пірі) осы кісі болған. Әулиенің мүрдесінен 40 қадамға деиін сұрау болмайды деген, Үргенішбайдан тараған үлкен аталармен - әжелер осы қорымда жатыр. Қасиетті - АЛЛА сүйген құлына береді, ал сүйегіне нұрын себеді демекші осы жерден адам рухани тазарып тілек тілегені абзал. Күнделікті көріп жүрген мен ескере бермейтін бір мысал осы қорымды қоршауға пайдаланған жұмырлығы бала басындай ағаштар 7-8 жылда шіріп түбінен қиылып кеткен, ал бұл кісінің басыңдағы жұмырлығы жұдырықтай шаншылған сырық менің бала кезімнен тұр. Осыдан-ақ біраз нәрсені аңғаруға болады. Кейінрек бұл кісінің бойындағы қасиетің өте жоғарғы дәрежеде екендігің және бұл төніректегі зиратты осы кісіден бастаған дұрыс екендігін ұқтым.

Арыстан Бап сахаба арқылы аманат қылған, Қожа Ахмет Йссауи «Әзрет Сұлтан» негізін қалаған, Суфизім ілімін Нұрлыбай атада

33 жасынан өмірінің ақырына дейін 36 жыл ұстаған, насихаттаған, дамытқан кісі. Сопы жолы ауыр жол. Суфизім - ілімнін шырқау шегінен, шынырау шегіне дейінгі аралықтағы ақиқатты менгеру, тазалыққа жету, оны өз бойынан өткізу яғни әулиелік дәрежеге жету деген ұғұым. Әзрет Сұлтан пайғамбар жасына келген сон «қылуетке» жер астына түсіп күніне бір құрманы қорек етіп қалған өмін тазалықпен өткізген болса, Нұрлыбай атамызда пайғамбар жасынан кейін, келген кісілермен масахана ішінде дидарласып, тек қана кемпірі дайындайтын талқаннан сығылып жасалған көлемі құрт тәріздес бір түйір дәмді қорек еткен деседі.

Сопылықтың байыбына бармаған сол кездегі ауылдастар қайдан білсін Нұрлыбай атамызды «шақырған жерге келмейді апарған асымыз- ды жемейді, барсақ масаханада тілдеседі» дейді екен.

Жолбарыс жарақаттаған Дәумет атамызды өзі емдеп жазғанын, сырқаттанып келген адамдарға қара суға дем салып беретіндігін,

алдағы болатын жәттарды айтып отыратын, дүниеден озғасын

ақ түйемен ақ киімді үш кісі келіп суға еңгізіп, кебіндеп кеткен деген әңгімелерді әкемнен және Сейілхан ағадан естігенмін.

Бірде әкемнің « бұл атанның басындағы ақ шеңгел жоғарыдан көктесе бізге қарасты әулетке жәйлы жыл болады» дегені әлі күнге дейін құлағымда. Бұл кісіге бір АЛЛА деп ниет қойып, шын көңілімен, дәретімен, құран бағыштап, үш күн түнеген таза адамның тілегі қабыл деседі.

Дүниеден озар алдында «Менің сүйегімді Шөмішкөлге жеткі-

зіңдер, жеткізе алмасандар жалғыз жатпаймын жетеу болып

жатамын»- деген екен. Шөмішкөлге алып бара жатқанда мұз

кетіп әрі қарай қайық жүре алмай Қаратереннен екі шақырымдай

Терістүбектің басыңдағы бейітке қойылған. Қазір солжерде атамыз, Білім әжеміз, Бекнияз, Ернияз әкеміз, Сағира, Әниша апамыз, Сағидулла жиен ағамызбен жетеуі бірге жатыр ал, Сұлупан апамыз-дан туған Алмат жиен ағамыз сәл әрі бөлектеу тұр. Соған қарағанда

атамызда алдын болжау, көру қасиеті болған-ау.

Бұл кісіні жолбарыс талаған, жолбарысты буындыры өлтірген,

денесінен аударылып қалған ет-терілерін Нұрлыбай атамыз емдеп жазған, дарияға су ішемін деп алдынғы аяғы ұйыққа батқан түиенің астына кіріп иығымен көтеріп шығарған, «Бір кісіге әлің келмесе беліңе жуан қамышы бума»-деген өсиеттер мен әңгімелерді ел аузынан талай есіттік.

«Әкем бізді иығына мінгізіп құранды төбесіне қойып оқытып,

жаттататың қате оқып, қате айтсақ иығымен қағып жіберіп «ба-

лам оқы оқу жарты милыны бүтін, бүтін милыны дана қылады»-

дейтін. Әкемнен Шернияз, Бекнияз әкелерін көп оқыдығой мен

жастау қалдым, оның үстіне Совет үкіметі келіп алай-түлей қылды күнелту керек намаз сабағымнан басқасын ұмытып қалдымғой»-деп өкінетің. Осыған қарағанда Дәумет атамыз сопының баласығой тек қайратты ғана емес арқалы, әруақты, білімді көзі ашық адам болған.