№
|
БИОЛОГИЯ ҒАЛЫМДАРЫ
|
АШҚАН ЖАҢАЛЫҚТАРЫ
|
1
|
1892 ж. Д.И.Ивановский
|
«темекі теңбілі» вирусын ашты
|
2
|
1899 ж. М.Бейерник
|
«вирус» терминін ғылымға енгізді
|
3
|
Э.Дженнер
|
Шешекке қарсы емдік сарысуды алды
|
4
|
1915 ж. Ф.Туорт
|
Бактерияларды ерітіп зақымдайтын вирустарды, бактериофагты ашты
|
5
|
1898 ж. Н.Ф.Гамалея
|
Топалаңды қоздыратын бактерияларды ерітіп жіберетін бактериофагты анықтады
|
6
|
1917ж. Д’Эрелль
|
Іш сүзегі бактериясын ерітіп жіберетін бактериофагтарды ашты
|
7
|
Антони ван Левенгук
|
Бактерияларды ашты;
Бактерия туралы алғашқы дерек 1683 ж. Лондондағы Король қоғамына бактерияның көлемін, пішінін, қозғалысын сипаттап жазып жіберген;
Қарапайымдыларды ашты;
Эритроциттер мен сүтқоректілердің сперматозоидардың 1683 ж. зерттеген;
Өзі жасаған микроскоппен аталық жыныс жасушасын зерттегеннен кейін қарапайымдылардың жаңа түрлерін ашты;
1676 ж. пластидтер мен хроматофорларды сипаттаған;
«Анимакульдар» деген болжамды айтқан
|
8
|
1882 ж. Р.Кох
|
Туберкулез таяқшасын анықтады
|
9
|
1929 ж. А.Флеминг
| |
10
|
А.С.Фаминцын, О.В.Баранецкий
|
Қынаның құрылысын анықтады
|
11
|
1831 ж. Р.Броун
| |
12
|
1943 ж. А.Клод
| |
13
|
1978 ж. М.А.Айтқожин
| |
14
|
1945 ж. К.Портер
|
Эндоплазмалық торды тауық балапанының ұлпасынан ашты
|
15
|
1898 ж. К.Гольджи
|
Гольджи жиынтығын анықтады
|
16
|
1850 ж. Р.Келликер,
1894 ж. Р.Альтман,
1897 ж. К.Бенда
|
Митохондрияны жан – жақты зерттеді
|
17
|
1955 ж. Де Дюв
| |
18
|
1630 ж. Ван Гельмонт
|
Өсімдіктер органикалық заттарды топырақтан алмай, өздері түзетінін дәлелдеген.
|
19
|
1903 ж. К.А.Тимирязев
|
Фотосинтез құбылысын ашты
«Күн, тіршілік және хлорофилл» авторы
Фотосинтездегі хлорофиллдің ролін алғаш сипаттаған ғалым
|
20
|
1898 ж. С.Г.Навашин
|
Гүлді өсімдіктердің қосарынан ұрықтануын ашты
|
21
|
1915 ж. М.С.Навашин
|
Эндоспермнің триплоидты табиғатын ашты
|
22
|
Н.И.Вавилов
|
7 мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарын анықтады; «Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар» заңын ашты;
Селекцияның генетикалық негіздерін қалаған;
|
23
|
ХІ ғ. М.Қашқари
|
Республикамызда мекендейтін жануарлар туралы жазба деректер қалдырды
|
24
|
Аристотель
|
Жануарларды тіршілік ортасына байланысты жіктеген ғалым;
Бақалар мен бунақденелілер ылғалды топырақтан пайда болады деп жазды;
Құрттар – топырақтан, шыбындар – шіріген еттен пайда болады деп есептеді;
Жануарларды аңдар, құстар, балықтар, киттер, бунақденелілер деп негізгі топтарға жүйеледі;
|
25
|
П.С.Паллас
|
Құс пен аңның 45 түрін жүйелеген ғалым
1775 ж. ең алғаш Байкал маңындағы жабайы жылқы – құланды сипаттап жазды
|
26
|
1875 ж. Ф.А.Леш
|
Қантышқақ (дизентерия) амебасын ашты
|
27
|
1880 ж. А.Лаверан
| |
28
|
1842 ж. Ч.Дарвин
|
Риф түзілу теориясын жариялады;
Органикалық дүние эволюциясының негізін қалаушы;
Өзі шығарған қолдан сұрыптаудың формасы – методикалық (әдістемелік)
Эволюцияның негізін қалаушы;
Тұқымқуалаушылық, өзгергіштік, сұрыптау эволюцияның қозғаушы күштері екенін ашты;
Тіршілік үшін күрестің негізін қалаған;
1859 ж. «Табиғи сұрыпталу жолымен түрлердің пайда болуы» авторы;
1868 ж. «Үй хайуанаттары мен мәдени өсімдіктердің өзгеруі» авторы;
1871 ж. «Адамның шығу тегі және жыныстық сұрыпталу» авторы
|
29
|
А.О.Ковалевский
|
Қандауыршаның көбеюі мен дамуын зерттеген ғалым
Тұяқтылардың қаңқасын, тістерін, аяқтарын зерттеді
Жылқының тарихи дамуын (филогенезін) қалпына келтірді
|
30
|
Н.П.Павлов
|
Рефлекс туралы ілімді дамытты;
«Жоғары дәрежелі жүйке қызметі» ұғымын алғаш енгізді;
Тітіркенуді қабылдап, талдайтын сезімтал жүйкелер жиынтығын анализаторлар деп атады;
Анализатор ұғымын енгізді;
Жоғары дәрежелі жүйке қызметінің негізін қалаушы;
1 – ші, 2 – ші сигналдық жүйе туралы ілімді жасады;
Шартты, шартсыз рефлекстер туралы ілімді ашты;
Сілекей безін және қарындағы астың қорытылуын зерттеген;
Итке тәжірибе жасау арқылы шартты рефлекстерді зерттеумен шұғылданды;
Таза асқазан сөлін алған;
Ұйқы рефлекстерін ашқан;
Асқорыту процестерін зерттеген, Нобель сыйлығының иеленушісі;
«Жануарлар мен адамның шартты рефлекстер туралы» авторы;
Жануардағы жоғары дәрежелі жүйке жүйесінің мінез – құлық физиологиясының негізін қалаушы;
Қарын сөлі бөлінуінің гуморальдық жолмен реттелуін көрсетті;
- Жүрек бұлшықеттерінің жиырылуын тездететін, екіншісі – бәсеңдететін, үшіншісі – жиырылу күшін өзгертетін арнайы жүйкелердің болатындығын дәлелдеді.
|
|
