жоғарғы ұшы; 6 — аталық жыныс безінің аралығы; 7 — қосалқы ұшы; 8 — аталық жыныс безінің
алдыңғы беті; 9 — аталық жыныс безінің төменгі
беті
Аталық жыныс безі мен оның қосалқысы
1 — аталық жыныс безінің шеміршегі; 2 — қосалқысы; 3 — аталық жыныс без орталығы; 4 — аталық жыныс безінің бөлшектері; 5 — аталық жыныс без бөлімдері; 6 — ақ қабықша; 7 — сыртқы қабық;
Аталық жыныс безі
(продольды кескін)
1 — шәует шығарушы өзек; 2 — шәует көпіршіктері; 3 — шәует шашушы өзек; 4 — қуық алды без негізі; 5 — қуық алды безінің медиялды беті; 6 — қуық алды безінің оң жақ бөлігі; 7 — қуық алды безінің сол жақ бөлігі; 8 — зәр шығарушы түтігі; 9 — қуық алды безінің алдыңғы беті; 10 — қуық алды безінің төменгі
Сперматозоид (грек. Sperma, spermatos – ұрық, zoon – тіршілік иесі және eіdos – түр) – адамның, жануарлар мен көптеген өсімдіктердің жетілген гаплоидты аталық жыныс клеткасы. 1677 жылы сперматозоидты сүтқоректілердің спермасынан Антони ван Левенгук тапты. Ал сперматозоид терминін ғылымға 1827 жылы К.М. Бэр енгізді. Сперматозоид сперматогенез процесінің (адам мен жануарлар аталық безінде сперматозоидтардың түзілуі) нәтижесінде пайда болып, аналық жұмыртқа клетканы ұрықтандырады. Сперматозоидпен аналық жұмыртқа қосылғаннан кейін зигота түзіледі де, ұрықтың дамуы басталады. Жануарлардағы сперматозоидтың ұзындығы әр түрлі болады. Мысалы, омыртқалы жануарларда 10 – 100 мкм, жәндіктерде бірнеше мм-дей болады. Адам сперматозоидының орталық көлемі 16 – 19 мкм3.