| 10. Мән және мағына
Ресей психолингвистикасында тілді қабылдаудың субъективті сипатымен байланысты ерекшеліктер «мән» және «мағына» деген психологиялық ұғымдардың көмегімен суреттейді. А.Н.Леонтьевтің пікірінше, мән – бұл заттар мен құбылыстарда объективті түрде ашылатын нәрсе: объективті байланыс, қатынас, өзара әрекеттер жүйесінде. Мән тілде бейнеленеді, белгіленеді және осыған орай тұрақтылыққа ие болады. Адам өзі үшін әрбір сөзде басқа адамдар арқылы ашылатын «мәндер» әлемінде өмір сүреді. Бірақ ол өзі барлық сөздің барлық мәнін немесе тіпті кейбір мәндерді толық көлемде меңгере алмайды.
Мән өзінің дамыған формасы – түсінудің алдында болады және жекелік мағынамен көрініс табады.
Жекелік мағына – бұл жетекші мотивтің әрекеті алаңында болған зат, әрекет немесе оқиғаның субъективті мәнді маңыздылығын бастан кешіреді. Бұл «маған арналған мән» ретінде ұғынылатын басты құрушы сананың бірі.
№ 6 тақырып. Мәтін психолингвистиканың объектісі ретінде
Негізгі сөздер: сөз, айтылған пікір, мәтін, контекст, мәтіннен тыс (затекст),
мәтін астары (подтекст), семантика, байланыстылық, тұтастылық, тілдік сана,
ғаламның тілдік бейнесі, мәтін проекциясы, продуциент, реципиент.
Мәтін сөзде, сөз тіркесінде және фразаларда кездеспейтін бірқатар психолингвистикалық сипаттарға ие күрделі семантикалық құрылым. Олардың қатарына тұтастылық, байланыстылық, эмоциялылық, шығармашылық (креолизованность), преценденттілік, саңылаулық (скважность). Сонымен қатар, мәтінде коммуникация иелерінің вербальды емес мінез-қылықтың іздері сақталады және ол интерпретациялылықтың (реципиенттер одан көптеген мағына таба алады) үлкен дәрежесіне ие.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
