Қазақ тарихында ислам дініне дейін қазақ халқының сенімі шаманизмдік болса, ислам дінінен кейін де оның сарқыншақтары дәстүрмен біте қайнасып кетті

Қазақ тарихында ислам дініне дейін қазақ халқының сенімі шаманизмдік болса, ислам дінінен кейін де оның сарқыншақтары дәстүрмен біте қайнасып кетті. (Мысалы, келін түскенде отқа маю тамызу (отқа табыну), аруаққа сыйыну, малдың киесі бар деп ұғу т.б.) Сонымен қатар, қазақ әдебиетінде де шаманизмнің әсері зор болды. Оған бақсы сарыны, бәдік айтыс, аруақпен сөйлесу, жылан арбау т.б. жатқыза аламыз.

С.Мұқанов «бәдік» ұғымы туралы : «Шаман дініні қолданып жүрген кезіндегі қазақ халқының ұғымында «бәдік» - малға, адамға тиетін індет ауруының иесі - құдайы», - деп көрсетеді. 

Бәдік» те осы шаман дінінің салдарынан пайда болған. Айтыстың бұл түрі – айтыс жырларының көне түрі. Ол адамның табиғаттың жұмбақ сырына түсінбеген кезінде, шаманизм дін нанымына байланысты туған. Адам өзі танып-білмеген күштердің бәріне табынған, солардың бәрінің өз иесі бар деп білген, жақсылық, жамандық атаулының бәрінің өз тәңірісі бар деп ұққан. Соларға құлшылық етіп жалбарынған, солардан медет тілеген. Атам заманғы ертегілер, мифтер, аңыздар туралы айта келіп, М.Горькийдің: "Бұлардың (ертегілердің) мағынасы ертедегі жұмыс адамының еңбегін оңайлатуға, оның өнімділігін арттыруға, төрт аяқты және екі аяқты жауларға қарсы құралдануға талпынуында және де сөз күші арқылы, "үшкіру", "аруақты шақыру" әдісі арқылы жаратылыстың стихиялық, адамға жау құбылыстарына әсер етуде болып отыр", – деген сөздерінің "бәдік" жырына тікелей қатысы бар. Сонау ерте-ерте заманда адам мал ауруының да, адам дертінің де иесі бар деп ойлаған. Сол дерттерден арылу жолын іздеген. "Үшкіру", "шақыру" арқылы сол іңдеттерден құтылуға болады деп білген. Малмен күн көріп, тіршілік еткен халыққа ең бір ауыр індет айналшық (айналма) деген мал ауруы болған. Сол аурудан құтылу амалы оның иесі – бәдікті үркітіп, көшіру керек. Ол үшін кешқұрым ауыл жастары жиналып, кеш өткізетін болған. Бәдікті сөзбен арбап, қорқытып, үркітіп, қашыру керек. Жастар екі жақ боп "бәдік" айтатын болған.

Айт дегенде айтамын-ау бәдікті,

Әй, бәдік, көшер болсаң, сайларға көш

Халық елге пәлелі бәдікті сөзбен алдап-арбап, басқа қонысжайға ауыстырмақты, көшірмекті ойлайды. Оған жақсы жайлы қоныс ұсынады. Бәдікке ұсынған қоныстарының бәрі сайлы, қызығарлық. Бертін келе адамның ойсанасы, білім-танымы есейе, жетіле келе бәдік айтысы діни нанымнан арылып, жаңа сипат алады, мазмұны жаңғыра бастайды. Ол енді жастардың әзіл-қалжың ойын айтысына айналады, онда әзіл-оспақ басым.

Жігіт:
Жемір бәдік дегенге, жемір бәдік,

Қыз:
Бәдік кетіп барады мекесіне,

Жігіт:
Қаратауым дегенде, Қаратауым,

Қыз:
Бәдік кетіп қалыпты таудан асып,