Қазақ тілі бойынша 4 «А» класс оқушыларына арналған Мұғалімі: Мусаев Азамат Айбекұлы 2016-2017 оқу жылы

-Маржан қандай қыз?

-Әдептілікті қалай түсінесің?

-Әдепті деп қандай адамды айтады?

1)Оқушыларға жаңа сөздерді меңгерту және оларды сөйлеу әрекетінде дұрыс пайдалана білуге үйрету.Сан есімдер ережесін білу

2) Сөздік қорын молайту,оқу,жазу,есте сақтау,ойлау, тындап қайталау қабілетін дамыту.

3) Пән сүйгіштікке,әдептілікке тәрбиелеу

Ұйымдастыру кезеңі:

Қазақ тілінде сан есімдер 6 топқа бөлінеді:

Мысалы: бір оқушы, екі әйел, үш кітап.

Мысалы: Менде кітап үшеу. Асанда дәптер жетеу.

Мысалы: Үйде ондаған адам отыр. Жиналысқа елудей адам келді.

Тілді қадірлеу дұрыс сөйлеуден басталады. Адам мәдениетінің алғышарты - дұрыс сөйлей білу. Түсіне білгенге сейлей білу де өнер. Тілін білмеген - түбін білмейді. Ондай адам күлдірем деп күйдіреді, сүйсіндірем деп сүріндіреді, білдірем деп бүлдіреді, куантам деп қуар-тады, келтірем деп кетіреді, жұбатам деп жылатады. Біздщ қазақ: «Аталы сөз - баталы сөз» дегенде, осы дүрыс сөйлей білуді айтқан.

Cергіту сәті. Қара жорға

ІV.Бекіту:

Сұрақтар:

1. 
   Тілді кадірлеу неден басталады?
   
2. 
   Адам медениетінің алғышарты не болып табылады?
   
3. 
   Тілін білмеген нені білмейді?
   
4. 
   Қазақта дұрыс сөйлей білу мөдениеті деп нені атаған?
   
5. 
   «Тілін білмеген - түбін білмейді» дегенді қалай түсінесіңдер?
   

• 
  Төмендегі сөздерді қатыстырып,сөйлем құрап жазыңдар.
  
  1. 
     Астық, айлық, айдын,
     
  2. 
     Әйгілі, әдемі, әңгіме.
     
  3. 
     Күләш,Кәрім.
     

Сөз бен қосымшаның жігінде немесе сөз бен сөздің аралығында дауыссыз дыбыстардың бірін – бірі өзіне ұқсата әсер етуі дыбыс үндестігі деп аталады. Мысалы: қаздар (қазтар емес), есептер (есепдер емес), әкеге (әкеке емес), мектебі (мектепі емес), қасығы (қасықы емес).

Дыбыс үндестігі екіге бөлінеді: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал.

Көрші дыбыстардың алғашқысы соңғысын өзіне ұқсата әсер етуін ілгерінді ықпал дейміз: тас-тан, жаз-ға, адам-нан. Ілгерінді ықпал бойынша сөздің соңғы дыбысы қатаң болса, оған жалғанатын қосымша қатаңнан басталады. Сөздің соңғы дыбысы ұяң болса, қосымша ұяңнан, ал соңғы дыбыс дауысты немесе үнді дауыссыз болса, қосымша ұяң не үнді дауыссыздан басталады.

Сөз бен қосымшаның жігінде немесе сөз бен сөздің аралығында кейінгі дыбыстың алғашқы дыбысқа әсер етуін кейінді ықпал дейміз. Мысалы: теп-теуіп; жап-жабады, жауып; сабақ- сабағы; кітап-кітабы; жазса (айтылуы жазсса); көнбейді ( айтылуы көмбейді).
VІ. Жаңа тақырып бойынша түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1. 
   Дыбыс үндестігі дегеніміз не?
   
2. 
   Дыбыс үндестігі нешеге бөлінеді?
   
3. 
   Ілгерінді ықпал деген не? Мысалмен дәлелде.
   
4. 
   Кейінді ықпал деген не? Мысалмен дәлелде.
   

• 
  Мәтіндегі басқа тілден енген сөздерге қосымшалардың жалғану ерекшелігін түсіндіріңдер.
  

1. 
   Төмендегі сөйлемнен ілгерінді және кейінді ықпалды тап.
   

1. 
   Сөз тіркесінің аралығындағы ілгерінді кейінді ықпалды тап.
   

1. 
   Түбір мен қосымша, біріккен сөз, сөз тіркестері аралығындағы кейінді ықпалға мысалдар жаз.
   

2. Оқушылардың тілдік қорын, сөйлеу қабілеттерін дамыту; әдемі, көркем жазу қабілеттерін, жазу дағдыларын қалыптастыра түсу;

3. Сауатты, білімді болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: фонемалардың артикуляциялық кескіні, таблица, әріптер жазылған пирамидалар, шар;

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Өткен сабақты қайталап, еске түсіру.

«Кел, балалар, ойнайық!

Тектен-текке тұрмайық.

Жемістерді жинайық,

Жолдастарға сыйлайық» - деп «Алма теру» ойынын бастайық. Алма жемісі бар ағаштың суретін тақтаға іліп, әр алмадағы сұрақтарға жауап алу.

1. Дыбыс туралы не білесің?

2. Көп нүктенің орнына тиісті әріпті қойып, сөз жаса.

Жүре ..., күре ..., көбеле ..., түлі ... .

3. Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді? Үнді дауыссыздарды ата.

4. Қатаң дауыссыздарды ата? «Тақ» сөзіне дыбыстық талдау жаса.

5. Ұяң дауыссыздарды ата. «Бота» сөзіне дыбыстық талдау жаса.

ІІІ. Ал, балалар! Енді көркем жазу ретінде мына сөздерді әдемі етіп, дәптерімізге жазып шығайық.

Лақ, лай, рай, рахмет.

• 
  Осы сөздер қандай дыбыстан басталып тұр?
  
• 
  Л, р.
  
• 
  Ендеше келесі жолдың жартысына дейін Лл, жартысынан соңына дейін Рр әріптерін әдемілеп жазып шығамыз.
  

- Біз қандай әріптерді әдемілеп жаздық?

- Л, р.

- Олай болса, біздің бүгінгі тақырыбымыз осы л және р әрпі мен дыбысы туралы тереңірек білу.

Жаңа сабақты бастамас бұрын балалар, бірінші тыныс алу жаттығуларын жасап алайық. Ол үшін алдымызда жатқан шарды үрлейміз – деп мұғалім өзі үрлеп көрсетеді және оқушылардың да солай үрлеуін талап етеді.

• 
  Балалар Л және р дыбысы туралы не білеміз?
  
• 
  Л-да, р-да дауыссыз дыбыстар. Үнді дауыссыз дыбыстар қатарына жатады.
  
• 
  Бұл дыбыстар сөздің басында да, ортасында да, соңында да келе береді екен.
  

-л-

• 
  Тілдің ұшы қызыл иекке қарай жоғары көтеріледі, тілдің өзі қатыңқы, арқа тұсы көтеріңкі;
  
• 
  Тіл мен таңдай арасында ауа толқыны еркін өтеді;
  
• 
  Тілдің шет жақтары азу тістерге жабысып тұрады;
  
• 
  Жұмсақ таңдай көтеріңкі жұтқыншақтың артқы қабырғасына жабысып, ауаның мұрын қуысына өту жолын жауып тұрады.
  
• 
  Дауыс шымылдықтары қатайып, бір-біріне жақындап, діріл арқылы дыбыс шығарады;
  
• 
  Ауа ағысы дем шығару сәтте ауыз қуысына толып, қатайып тұрған тіл ұшын қозғалтып, дірілдетеді.
  

-р-

• 
  Тілдің ұшы жоғарғы күрек тістерге қарай көтеріңкі;
  
• 
  Тілдің екі жақ шетімен азу тістердің арасында ауа жолы шығатындай саңылау бар, тілдің түбір жағы көтеріңкі, л дыбысын айтқанда түсіңкі;
  
• 
  Дауыс желбезегі біріккен және желбіреп тұрады;
  
• 
  Жұмсақ таңдай көтеріліп, мұрынға баратын ауа жолын жабады;
  
• 
  Еріннің қалпы келесі дауысты дыбысқа тәуелді;
  
• 
  Жоғарғы, төменгі тістер арасы алшақ келеді.
  

Сөздердің айтылуы мен жазылу ерекшеліктеріне тоқталу, ережені оқу және жаттау;

6) Оқулықпен жұмыс.

Сөздерді әр оқушыға жаздырта отырып, сөз мағынасын түсіндіру.