Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Pdf көрінісі

бет	208/406
Дата	13.06.2022
өлшемі	3,22 Mb.
	#146458
түрі	Оқулық

1 ... 204 205 206 207 208 209 210 211 ... 406

Байланысты:
Қазақ тілі окулық Абуханов-лексика

3. Ауыспалы шақтық есімше. Бірде осы шақтық, бірде келер шақтық, тіпті кейде өткен шақтық та ұғым беретін есімшенің түрін а у ы с п а л ы ш а қ т ы қ е с і м ш е дейді.
–атын, -етін,-йтын, -йтін

е с і м ш е дейді
.
Келер шақтық есімше етістіктің түбіріне
–ар,-ер,-р
жұрнақтары жалғану
арқылы жасалады. Мысалы:
айтар
сөз,
көрер
көз
, барар
жер,
баса
р тау.
–ар,-ер,-р
жұрнақтары жалғанған етістіктің түрі үнемі алдағы кезде істелуге
тиісті қимыл, амалды білдіріп, зат есім сөзінің алдына ғана қолданылып
қоймайды. Етістіктің бұл тұлғасы кейде, әсіресе мақал- мәтелдерде, үнемі
болып тұратын созылыңқы қимыл, амалды білдіріп, сөйлемнің баяндауышы
қызметінде де қолданыла береді. Мысалы: 1.
Көп біріксе, ел
болар
, көп тілегі
көл
болар,
2, Ауырлықты жер
көтерер
, ауыр қазаны ер
көтерер
. 3. Жаңбыр-
мен жер
көгере
р, еңбекпен ер
көгерер
. 4. Шаруа жазда
жазылар
, қыста
қысылар
.5. Жыртық үйді жел
табар
, өтірік сөзді шын
табар.
6. Тауды,

тасты жел
бұзар
, адамзатты сөз
бұзар.
7. Адам тілі тас
жарар,
тас
жармаса бас
жарар
.(М.М.)
3. Ауыспалы шақтық есімше. Бірде осы шақтық, бірде келер шақтық,
тіпті кейде өткен шақтық та ұғым беретін есімшенің түрін а у ы с п а л ы
ш а қ т ы қ е с і м ш е дейді.
Есімшенің ауыспалы шағы етістіктің түбіріне
–атын, -етін,-йтын, -йтін
жұрнақтары жалғану арқылы жасалады. Есімшенің бұл түрінің шақтық
ұғымы сөйлемдегі өзге сөздер арқылы дәлелденеді. Мысалы:
Өткен жылы
біздің ауылға Алматыдан

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 204 205 206 207 208 209 210 211 ... 406