2.Өздік етіс. Іс, қимыл, амал әрекеттің сол істі істеушінің өзіне жұм- салуын білдіретін етістіктің түрін ө з д і к е т і с дейді. Өздік етіс сабақты етістіктің түбіріне
- ын, - ін жұрнақтары жалғану
арқылы жасалады. Бұл жұрнақтар дауысты дыбыстан кейін
- н түрінде
жалғанады да, дауыссыз дыбыстардан соң
-ын, - ін түрінде жалғанады.
Мысалы:
Мен тарандым . Сен жуындың. Ол киінді . Болат шешінді деген
сөйлемдерде
тарау, жуу, кию, шешу қимылын бірінші, екінші, үшінші жақ-
тағы адамдардың өздеріне жұмсағандығы айтылады.
117-жаттығу. Төмендегі берілген етістіктерден өздік етіс жасап, сөйлем құрап
жазыңдар.
Ора, қымта, сұра, ойла, жақ, сүрт.
3.
Өзгелік етіс. Қимыл, амалды істі істеушінің өзі істемей, басқа біреу арқылы істететіндігін білдіретін етістіктің түрін ө з г е л і к е т і с дейді. Мысалы:
Біржан ән айтты. Біржан Айгерімге ән айтқызды. Біз шығарма жаздық. Біз жоғарғы сынып оқушыларына шығарма жазғыздық. Бұл төрт сөйлемнің бастауыштары біріншіі және екінші сөйлемдерде
Біржан, үшінші және төртінші сөйлемдерде
біз. Бірінші және үшінші сөйлемдерде
айту, жазу қимылдарын бірінші, үшінші жақтағы адамдардың өздері
істейтіндігі көрсетіледі. Екінші және төртінші сөйлемдерде
айту, оқу қимылдарын өздері істемей, өзге біреулер арқылы істеткендіктері көрсеті-леді.
Өзгелік етістер етістіктің түбіріне
-дыр, -дір, -тыр, -тір, -ғыз, -гіз, -қыз, - кіз, -т, -ыр, -ір жұрнақтары жалғану арқылы жасалады.
Бұл жұрнақтар сөздің соңғы буынының жуан не жіңішке болуына және
сөздің соңғы дыбысына қарай төмендегіше құбылып жалғанады:
