Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі окулық Абуханов-лексика
| -ып
жұрнағы арқылы жасалған көсемше етістік. 2) Тымырсық аяздағы тымық ауаны сіміре , Жақып күндегі әдетімен колхоз ауылын аралап келеді (Ғ. М.). Мұнда да бір бағыныңқы, бір басыңқы сөйлем өзара байланысып, бір күрделі ойды білдіріп, сабақтас құрмалас сөйлем құрап тұр. Бағыныңқы сөйлем мен басыңқы сөйлемнің синтаксистік байланысы –е жұрнағы жалғанған көсемше арқылы көрініп тұр. Бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемнің сын-қимыл пысықтауыштық қызметін атқарып тұр. 3) Мұз үстінде ығып бара жатқан ер-азаматтардың тағдыры неболарын білмей, артта қалған қатын-бала улап-шулап шаштарын жұлып жатыр ( Ә. Нұр. ). Бұл сабақтас құрмалас сөйлемдегі бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлеммен болымсыз етістікке –й жұрнағы жалғанған көсемшеден болған баяндауышы арқылы байланысып тұр. 4) Қандыағаш – Гурьев темір жолы салынғалы, Ойыл ауданының қаламен қатынасы оңайланды. Мұнда екі жай сөйлем бір-біріне бағына байланысып, бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемдегі ойдың Мезгілін көрсетіп тұр. Бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлеммен баяндауышының -ғалы жұрнағы жалғанған көсемше тұлғасында айтылуы арқылы байланысып тұр. Бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы көсемше тұлғалы етістіктен келіпбасыңқымен байланысқан сабақтас құрмалас сөйлемді көсемшеден болған бірыңғай баяндауышты не бірыңғай пысықтауышты жайылма сөйлемнен ажырата білу керек.Мысалы, Әркім өзінше қиялдап, томпиып- томпиып отыра қалыппыз (Д. Т. ). Бұл- қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем. Өйткені құрмаласқа енген жай сөйлемдердің өзіне тән дербес бастауышы мен баяндауышы бар. Бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы –ып жұрнағы жалғанған көсемше арқылы басыңқы сөйлеммен байланысқан. Бір кездерде адамша тамақ ішіп, қатарымызша киініп, күліп-ойнап, әзілдесе жұмыс істеп, тату-тәтті өмір сүген едік (Д.Т.). Бұл жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|