Қазақстан білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 363,12 Kb.
|
бизнесті ұйымдастыру лекции на каз (1)
| 7 АПТА
Тақырып 7. Кәсіпкерлік құпия және оны қорғау әдістері 1 Кәсіпкерлік құпияның мәні. Кәсіпкерлік құпияның түрлері: өнеркәсіптік, ғылыми-техникалық ; технологиялық, коммерциялық. 2 Кәсіпкерлік құпияны құрайтын мәліметтердің құрамы мен көлемі. Кәсіпкерлік құпияға кірмейтін мәліметтер жиынтығы. Кәсіпкерлік құпияның шекаралары. Коммерциялық құпия жарияланған жағдайдағы кәсіпорынның шығындары. 3 Коммерциялық құпияға кіретін мәліметтерді анықтау бойынша ұсыныстар. Кәсіпкерлік құпияны қорғау бойынша шаралар жүйесі. Құпияның жариялануына әсер ету шаралары. Адамдар әр түрлі қызмет ауқымында барлық уақытта тәуекелмен кездеседі. Бірақ, «шаруашылық тәуекел», «кәсіпкерлік тәуекел» экономикалық категорияларының мәнін және мазмұнын ашатын жұмыстың негізі әлі жоқ. В.Даль «Орыс тілі сөздігінде» тәуекел бір жағынан бір нәрсенің мүмкін қауіптілігі ретінде, екінші жағынан жаңа нәтижеге үміттегі қажеттікті, табандылықты, тапқырлықты талап ететін басқа әрекет ретінде анықталады. Кәсіпкерлік қызмет – бұл инновациялық тәуекелдік қызмет. Кәсіпкер жаңа технология, жаңа техника, еңбекті ұйымдастырудың, өндірістің, инновациялық маркетингтің, менеджменттің жаңа әдістерін қолдана отырып, шығын алуға ресурстардың бір бөлігін немесе толығымен жоғалтуға тәуекелге барады. Ол бірақ жоғалтуларға емес, алдымен кәсіпкерлік табыс алуға сенеді. Экономикалық әдебиетте «шаруашылық тәуекел» мен «кәсіпкерлік тәуекел» түсініктерін қолданады. Көбінесе бұл түсініктерді ұқсас ретінде түсінеді. Шынындада бұл түсініктер өте жақын, егер кәсіпкерлік қызметтегі шаруашылық тәуекелді қарастырса. Сонымен қатар, оларды ұқсас деп санауға болмайды. Шаруашылық тәуекел кәсіпкерлік тәуекелге қарағанда кең ұғым, бірақ кәсіпкерлік тәуекел шаруашылық тәуекелдің басты құрастырушысы болып табылады. Тәуекел – бұл мүмкін болатын қауіптілік. Экономикалық теорияда тәуекел дегеніміз кәсіпорынның белгілі өндірістік және қаржылық қызметті жүзеге асыру нәтиже- сінде табыстың бір бөлігін жоғалту ықтималдығы. Осылайша, кәсіпкерлік тәуекел - өнімдерді, тауарларды, қызмет көрсетулерді өндірумен, оларды өткізумен, тауар-ақша және қаржы операцияларымен, коммерциямен байланысты кез келген қызмет түрінде пайда болатын әлеуетті мүмкін қауіптілік. «Тәуекел» түсінігін анықтағанда «жоғалтулар», «залалдар», «зиян» сияқты жалпы қолданылатын сөздер пайдаланылады. Жоғалтулар дегеніміз бізде болған, бізден кеткен ұғымды білдіреді. (Мысалы, кәсіпкер кітаптарды басып шығаруды және әрбір данасын 500 теңге бағамен сатуды болжайды. Бірақ сату нарығында қолайсыз жағдайлар қалыптасып, кітапқа сұраным күтілген деңгейден төмен болып шығады. Бір данасын 400 теңге бағамен сатуға тура келеді. Нәтижесінде кәсіпкер әрбір кітапқа табыстың 100 теңгесін жоғалтады). Залалға мақсатқа сай нәтиже, тиім әкелмеген кез келген шығындарды жатқызады. Кез келген кәсіпкерлік қызмет шығындарымен байланысты, залалдар қолайсыз жағдайлар тоғысқанда, жаңылысқанда болады және ойлағаннан жоғары қосымша шығындарды көрсетеді. Кәсіпкерлік тәуекел ресурстардың көтпеген, есептелмеген шығыны ретінде немесе ресурстарды ұтымды пайдалануға есептелген нұсқамен салыстырғандағы табысты ала алмауы ретінде сипатталады. Экономикалық әдебиетте тәуекелдің келесі функциялары көрсетіледі: Инновациялық Реттеуші Қорғаушы Талдаушы Кәсіпкерлік тәуекелдің инновациялық функциясын кәсіпкер алдында тұрған мәселелерді дәстүрлі емес шешуді іздестіруді ынталандырумен орындайды. Реттеуші функция қарама қайшы сипатта болады. Кәсіп- кер тәуекелі, әдетте, дәстүрлі емес тәсілдермен біршама нәтиже алуға бағытталған. Тәуекелдің реттеуші функцияның конструкциялық нысанының мәні тәуекелге бару қабілеті – кәсіпкердің табысты қызметінің жолдарының бірі. Тәуекелдің қорғаушы функциясы егер кәсіпкер үшін тәуекел табиғи жағдай болса, сәтсіздіктерге шыдам да қалыпты болу тиістігінен көрінеді. Басталмыш тапқыр шаруашылық иелеріне әлеуметтік қорғау, құқықтық, саяси және экономикалық кепілдеме қажет. Кәсіпкерлік тәуекелдің талдау функциясы шешімдер- дің мүмкін нұсқаларының ішінен біреуін таңдау қажеттілігінде тәуекелдің болуымен байланысты. Осыған байланысты кәсіпкер шешім қабылдау процессінде барлық мүмкін баламаларды талдап, ең рентабельді, ең тәуекелі азын таңдайды. Сондықтан кәсіпкердің негізгі міндеті тәуекелден мүлде бас тарту емес. Тәуекелге бара отырып, кәсіпкер қандай шектерге дейін әрекет ете алатын объективті белгілер негізіндегі тәуекелге байланысты шешімдер таңдау. Бұдан басқа кәсіпкерлік тәуекел әлеуметтік функция орындайды. Ұдайы өндірістің тиімділігі мен тұрақтылығына әсер ете отырып, әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін, халықтың әл-ауқатын арттыру үшін шынайы материалдық негіз жасайды. Кәсіпкерлік тәуекелді жіктеу күрделілігі олардың көп түрлі лігінде. Тәуекелдің түрлері өте үлкен - өрт пен табиғи апаттардан, ұлтаралық шиеленіске, кәсіпкерлік қызметті реттейтін заңдағы өзгерістерге және инфляциялық ауытқуға дейін. Тәуекелді жіктеу әртүрлі белгілері бойынша жүзеге асады: пайда болу себебі, атқарымдық түрі, кәсіпкерлік сала, сақтандыру мүмкіндігі, жіберілетін деңгейі бойынша және т.б. Әрбір нақты жағдайда қойылған мақсатқа байланысты осы және басқа жіктеу қолданылады. Кәсіпкерлік қызмет түрлері бойынша келесі тәуекелдерді бөледі: жүктеу/скачать 363,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|