Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің2017 жылғы № бұйрығына қосымша Жаңартылған мазмұн бойынша негізгі орта білім беру деңгейінің 5-7-сыныптарына арналған Өлкетану курсының оқу бағдарламасы

«Бекітемін» «Келісілген»

Мектеп директоры Директордың тәрбие іс

Ф.Б.Идрышева жөніндегі орынбасары

____________ Л.С.Доданова________
ҮЙІРМЕ ЖҰМЫСЫНЫҢ ЖУРНАЛЫ

Алматы облысы, Іле ауданы, Чапаев ауылы

2019-2020 оқу жылы

«Жер жәннаты - Жетісу» Елбасымыз тарихтың маңызы туралы «Өркениетті алға бастырар ғылым десек, соның бірден-бір саласы жас ұрпақты дәл тарихтай отаншылдыққа, ұлтжандылыққа, әділдікке тәрбиелей алмайды»-дейді.

Отансүйгіш ұрпақ тәрбиелеу үшін Отан тарихын сапалы әрі тиімді оқыту қажет. Бүгінгі орта білім беру жүйесіндегі Отан тарихын оқытуды «Жас эколог» пәні арқылы бекітетін болсақ, оқушының тарихи санасының қалыптасуы мен патриоттық сана-сезімі анағұрлым арта түсер еді. Себебі, «өзгені тану үшін, алдымен өзіңді тани біл!» деген жалпыадамзаттық қағиданы басшылыққа ала отырып, Қазақстанның мектептерінде «өлкетану» пәнін енгізіп оқыту – Отан тарихын өлке тарихы арқылы тануға негіз қалар еді. Мектепте өлкетану жұмыстарын жүргізу, жинаған материалдарды тарих сабақтарында пайдалану өте маңызды. Сабақ барысында өлкетану материалдарына көп уақыт бөле алмайсың, сондықтан Жас эколог бойынша жеке курстарда оқыту керек. 

«Жас эколог» сабағы оқушылардың өзіндік ғылыми негізді ізденістері мен шығармашылығына негізделуі қажет.

Жас эколог пәні арқылы мектепте мұражайлар ұйымдастыруға да болады. 

Білім беру жүйесіндегі бүгінгі күндегі өзгерістер Отандық тарихтан білім беруде оқытудың ғылыми және әдістемелік деңгейін көтеруді талап етеді. Туған жері мен елінің, халқының өткен өмірі мен бүгінгі тіршілігін оқытып үйрету оқушыларды азаматттық пен ұлтжандылыққа, Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиелейді, жеке тұлғаның дамуына септігін тигізеді. 

Осы мақсатта «Жас эколог» курсы бойынша орта буын оқушыларына арналған курс бағдарлама ауыл тарихына арналып жасалды. Бағдарлама оқу процесінде 5-сыныпқа, аптасына 1 сағаттан, жалпы оқу бағдарламасы 34 сағатқа арналған.

«Жас эколог» курсының мақсаты: Еліміздің елдігі, жұртымыздың теңдігі үшін үлес қосқан бабаларымыз бен күрескер азаматтарымыз , өлкеміздің ерекшеліктері туралы мағлұмат беру.  Табиғатпен үйлесім табуы, баланың бойында табиғатқа деген қамқорлығы, жауаптылығы, жанашырлығы артады.

Дамытушылық міндеті: Оқушы зердесін және рухани дамуын арттыру.

Тәрбиелік міндеті: Өлке тарихын ұғындыра отырып , туған жерге сүйіспеншілікті оқушы бойына сіңіру.

«Жас эколог» курсының міндеттері:

Жер жаннаты -Жетісу Алматы облысы аумағын білетін болады

-оқушының тарихи біліктері мен дағдыларын жетілдіру

-өзіндік ізденіс, шығармашылыққа баулу

-өлкенің өсімдікпен жануарлар әлемін, Қызыл кітапқа енген жануар,өсімдікті білетін болады

«Жас эколог» үйірмесі 5 «Г» сыныбына арналған 

Алматы облысы, Іле ауданы, Чапаев ауылы «№45 орта мектеп» МКМ Жаратылыстану пәнінің мұғалімі: Жусипбекова Айымхан Шарибековна

Тексерілді оқу ісінің меңгерушісі___________________

Тексерілді оқу ісінің меңгерушісі___________________

Тексерілді оқу ісінің меңгерушісі___________________

№45 орта мектеп мкм

Жаратылыстану пәнінің

мұғалімі Жусипбекова А.Ш ға

6 «Г» сынып оқушылары атынан
Өтініш
Өтініш жазумыздың себебі 2019-2020 оқу жылында 6 «г» сынып оқушыларын «Өлкетану» факультативне қабылдауыңызды сұраймын.

Тақырып: Менің ауылымда өсетін өсімдіктер күні: 26.11.2019ж

Жобаның бағыты: жаратылыстану
Жоба жетекшісі: Жусипбекова АШ. Биология пәнінің мұғалімі.
Чапай ауылы – 2019жыл.
Мектеп: №45 орта мектеп мкм 5 «Г» сыныбы
АННОТАЦИЯ
Зерттеу мақсаты:Жергілікті жерде өсетін өсімдіктердің қасиеттерін зерттеп, оны күнделікті тұрмыста қолдану.
Болжам:Жергілікті жерде өсетін өсімдіктерді дәрі ретінде пайдалансақбіріншіден денсаулыққа пайдалы (құрамында химиялық қоспалары жоқ), екіншіден қаржымыз үнемделуші еді.
Зерттеу кезеңдері:

 Әдебиеттерге шолу.

 Қажетті мәліметтерді іздестіру, яғни медицина қызметкерлерімен кездесу, ауыл адамдарымен жолығу.

 Бағдарламаның жобасын жасау.

 Жасалған жұмыстарға қорытынды жасау.
Жаңалық:Жергілікті жердің өсімдіктерін пайдаланып дәрі – дәрмек жасау бағдарламасы жасалды
Қорытынды және нәтиже:Жергілікті жердің өсімдіктерін пайдаланып дәрі – дәрмек жасау бағдарламасы жасалды және бағдарлама жобасын ұсындым.

Медицинада шырынды және құрғақ жемістерді пайдаланады. Одарды тек піскен кезде ғана жинаған дұрыс. Шырынды жемістерді таңертең ерте немесе кешке жинайды. Оларды жинағанда үлкен сақтықпен езіп алмай жинап, ішінде тартып-керіп қойған қалта немесе қабы бар себетке салады. Тез түсіп шашылып қалатын жемістері бар өсімдіктердің жемістерін жинағанда олардың гүлшоқтарын кесіп алып бауға (сноп) байлап көлеңкелі жерге жемістері пісіп жетілгенше іліп қою керек. Сосын сондай кептірілген бауларды өңдеп жемістерін алады. Тұқымдарды піскеннен кейін жинайды, қыста зең (плесень) пайда болмас үшін шаңнан, әртүрлі қоспалардан тазартады, таза ауада кептіреді. Тамырлар және тамырсабақтарды күзде өсімдіктің жер үсті мүшелері сола бастағанда дайындайды.

Жерден күрекпен қазып алынған тамырларды және тамырсабақтарды сілкіп-сілкіп, тазалап жуып қағазда, матаға немесе таза жерге жайып кептіру керек.

Жалпы өсімдіктерді кептірудің 4 әдісі бар:

1. Табиғи, бұл жағдайда шикізатты қағаздың немесе матаның бетіне жайып қойып жиі-жиі аударып тұрады.

2. Көлеңке кептіру, бұл жағдайда жақсы желденетін жабық ғимараттың ішінде кептіреді. Табиғи нақыштары сақталады.

3. Күн түскен жерде кептіру, бұл жағдайда өсімдіктер қабығы, тамырлары, тамырсабақтары, тұқымдары және жидектері кептіріледі.

4. Жылулықта кептіру (қолдан жылыту арқылы), бұл жағдайда температураны реттеп тұруға болады, шикізат тезірек кебеді. Дәрілік өсімдіктер түрлеріне байланысты әдебиеттерде олардың қайсысын қай мезгілде жинауға болатындығын көрсететін күнтізбесі болады (Мухитдинов Н.М. Паршина Г.Н. 2001). Сол күнтізбесіне байланысты жинау керек

Өсімдік шикізатының микроскопиясын зерттеу жарық және люминесцентті микроскоп көмегін жүргізіледі. Микроскоп көзге көрінбейтін объектілердің қатты ұлғайған бейнелерін алуға мүмкіндік береді. Микроскоп көмегімен микробейнелердің мөлшерін, құрылысын, және т.б. сипаттамаларын анықтайды. Микроскоп элементтердің арасы 0,20 мкм-ге дейін болатын құрылымдарды ажыратуға мүмкіндік береді. Микроскоптың шешу қабілеттілігі жарықтың толқындық қасиеттерімен байланысты. Препараттың құрылымын ажырату оның бөлшектерінің жырықты сіңіру, шағылыстыру және сыңдыру қасиеттеріне бір-бірінен ажыратылғанда ғана мүмкін болады. Дәрілік өсімдік шикізатынан микроскопиялық препараттарды даярлау техникасы алуан түрлі және де зерттелініп отырған объектінің морфологиялық тобына, оның күйіне (бүтін, бөлшектелген, кесілген немесе ұнтақ) байланысты болады.

Бүтін және кесілген шикізат. Бүтін шикізатты зерттеу кезінде жапырақ тақтасының жүйкесі бар бөлшектерін алады. Шөптерден жапырақтарды, кейде сабақ пен гүлдің бөліктерін, гүлдерден-тостағанша мен күлтені жеке қарастырып алады. Кесілген әртүрлі бөліктерді алады. Препараттарды жиі ақшылдандыру қажет болады.

Төмендегідей тәсілдер қолданылады:

1. Шикізаттың бөлшектерін пробиркаға салып, сумен араласқан 5% натрий гидроксидін қосып (1:1), 1-2 минут қайнатады. Кейін Петри табақшаларына көшіріп, сумен мұқият шаяды. Шикізат бөліктерін заттық шыныдағы глицерин немесе хлоралгидрат ерітіндісіне салады.

2. Жапырақтардың бөліктерін 1:1 қатынаста сумен араласқан хлоралгидрат ерітіндісінде 5-10 минут қайнатады да (ақшылданғанға дейін) затты шыныдағы глицерин немесе хлоралгидрат ерітіндісіне салып, скальпель немесе инемен екі бөлікке бөледі. Оның біреуін ақырын аударады. Объектіні жабындық шынымен жауып, ауа көпіршіктері жойылғанға дейін спиртовканың жанында аздап қыздырады да, суығаннан кейін зерттейді. Жапырақтың екі жағын да микроскоп арқылы кіші және үлкен ұлғайтулармен қарастырады. Сабақтың бөлшектерін 5% натрий гидрооксидінде 5-10 минут қайнатып, сумен шаяды. Эпидермисті скальпельмен немесе инемен бөліп алып, бетін қарастырады, қалған ұлпаларынан объектіні заттық шыны бетіндегі хлоралгидрат немесе глицерин ерітіндісіне езу арқылы препарат жасалынады. 10 минут хлоралгидрат ерітіндісіне қайнатылған жапырақтардың көлденең кесіндісін шикізат бөлшектерін өзегінің ортасына қыстыру арқылы әзірлейді.

Ұнтақ. Заттық шыны бетіне 1-2 тамшы хлоралгидрат ерітіндісін тамызып, зерттелінетін ұнтақтың аздаған мөлшерін салады. Ұнтақты хлоралгидрат ерітіндісіне батырылған иненің ұшымен алып, мұқият араластырып болғаннан кейін, бетін жабындық шынымен жабады да, ауа көпіршіктері кеткенге дейін спиртовка жалынына қыздырады. Шынының үстін препараттық иненің сабымен ақырын басып, шетіне шыққан сұйықтықты сүзгіш қағаздың көмегімен сорып алады. Қатты жапырақ пен қатты сабақтан жасалынған ұнтақты 5% натрий гидроксидінде қайнату арқылы мөлдір түске енгізеді.

Тұқымдар, Жемістер.

 Бүтін шикізат. Тұқым қабықшасынан, жемісқап бетінен немесе көлденең кесіндісінен препараттар даярланады.

Тұқым қабықшасынан және жемісқаптың бетінен жасалынған препарттар. 2-3 тұқымды немесе жемісті 5% натрий гидрооксидінде 2-3 минут қайнатып, мұқият сумен шаяды. Объектіні заттық шыныға орналастырып, препараттық инелермен тұқымды қабықшасынан, жемісқапты ұлпаларынан ажыратып, хлоралгидрат немесе глицирин ерітіндісінде қарастырады.

Кесінділер. Кесінділерді әзірлеу үшін құрғақ тұқымдар мен жемістерді тәулікке ылғалды камераға салу арқылы алдын-ала жұмсартады. Ылғалды камера ретінде бірнеше тамшы хлороформ қосылған суы бар эксикатор алынады. Сонымен қатар жұмсартуды объект қаттылығына байланысты су буымен 15-30 минут өңдеу арқылы іске асырады. Ұсақ жемістер мен тұқымдарды 0,5х0,5х1,5 см парафинді блоққа ендіреді. Балқыту төмендегідей жүргізіледі: отқа қыздырылған препараттық иненің ұшымен ойық жасап, дереу арада сол жерге объектіні орналастырады (объектінің беті құрғақ болуы керек). Кесінділер парафинмен бірге жасалынып, парафиннен сұйықтыққа матырылған иненің ұшымен тазартылады. Микропрепараттар глицерин немесе хлоралгидрат ерітіндісінде жасалынады.

Қабық.

Бүтін және бөлшектенген шикізат. Қабықтың тігінен және көлденеңінен кесінділерін төмендегідей тәсілмен дайындайды: 2-3х0,5-1 см мөлшеріндегі шикізат бөлшектерін суы бар пробиркада 5 минут қайнатып, бөлшектердің нақты тігінен және көлденең кесіндісі кесілуі үшін скальпельмен тегістейді. Жасалған кесінділердің микропрепараттарын хлоралгидрат немесе глицерин ерітіндісінде даярлайды. Әртүрлі құрылымдар мен заттарды айқындап қажет болған жағдайда цитохимиялық реакцияларды жүргізеді. Сүректенген (лигнификацияланған) элементтерді флороглюцин ерітіндісінің бірнеше тамшысы мен 25%-дық тұз қышқылының 1 тамшы қоспасымен айқындайды. Бір минуттан кейін сұйықтықты сүзгіш қағазбен сорып алады да, хлоралгидрат ерітіндісі немесе глицеринге салынған кесіндіні жабындық шынымен жауап қыздырусыз қарастырады. Сүректенген арқаулық элементтер алқызыл түске боялады. Сүректенген элементтерді бояу үшін сафранин ерітіндісін де қолдануға болады. Кесінділерді 50% спирттегі 1% сафранин ерітіндісіне 30 минут ұстаған соң (жабық бюкс немесе сағаттық шыныға), алдымен 50% спиртпен, одан кейін қышқылданған спиртпен (100мл спиртке 2 тамшы концентрлі хлорсутекті қышқылды қосады) шайып, заттық шыныдағы глицеринге енгізеді. Сүректенген клетка қабықшалары қызыл түске боялады.

Бөлшектенген шикізат. Жерасты мүшелерін бөлшектерін 5% натрий гидрооксиді ерітіндісінде 3-5 минут қайнатады. Суға мұқият шайған соң бөлшектерді глицерин немесе хлоралгидрат ерітіндісінде езе отырып микропрепараттарды дайындайды. Жерасты мүшелерін қырындысы және ұнтағымен жүргізілетін микрохимиялық реакциялар «Қабық» бөлімінде көрсетілгендей іске асады.

.

• 
  оптикалық, механикалық, жарық қабылдайтын бөліктерден тұрады.
  
• 
  Оптикалық бөліміне окуляр және объектив жатады. Бұлар микроскоптың ең басты бөлімі болып табылады және күрделі линзалар жүйелерінен құралған. Окуляр дегеніміз зерттеушінің көзіне бағытталған үлкейтіп көрсететін бірнеше линза. Окуляр 5,7,10,15 есе үлкейтіп көрсетеді. Объектив дегеніміз объектіге немесе зерттейтін затқа бағытталған линзалар жүйесі. Объектив 8,20,40,90 есе үлкейтіп көрсетеді. Микроскоптың жалпы неше есе үлкейтіп көрсеткен көрсеткіштерін өзара көбейту қажет.
  
• 
  Микроскоптың механикалық бөлімі оптикалық және жарық бөлімдерін байланыстырып тұрады. Механикалық бөлімдеріне штатив, тубус, макровинт, препарат қоятын орындық, револьвер, конденсор винті жатады.
  
• 
  Микроскоптың жарық қабылдайтын бөлімдеріне айна мен конденсор жатады. Айна микроскоп штативінің төменгі тұсындла орналасқан. Ол жарық сәулелерін зерттейтін объектіге бағыттайды. Айна бір жағы ойыс, екінші жағы тегіс болады. Конденсор айнадан түсетін жарықты шоғырландырып, зерттейтін затқа түсіреді.