Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Әрінов Қ. К., Мұсынов Қ. М., Апушев А.Қ

 Күздік қара бидай ұзақ күннің өсімдігі. Күзгі 

шынығуды өткенде ол жарыққа жоғары талап қояды. Күннің пәрменділі 

жарығы күзгі түптену кезеңінде күздік бидай жапырақтары мен түптену 

түйінінде  көп  мөлшерде  пластикалық  заттарды,  әсіресе  қантты, 

жинақтауды  қамтамасыз  етеді.  Бұл  уақытта  органикалық  заттарды 

белсенді  синтездейді,  нәтижесінде  күздік  қара  бидайдың  аязға 

төзімділігін  арттыруға  мүмкіндік  жасайды.  Көктемгі  ұзақ  ашық  күн 

оның  шапшаң  өсуі  мен  дамуын  қамтамасыз  етеді  және  ауаның 

температурасы  15

0

С-дан  жоғары  болғанда  масақтануы  және  кейінгі 

кезеңдерде де жарық күннің жеткілікті болғаны абзал. 

Топыраққа  және  қоректік  элементтерге  қажетсінуі.  Күздік  қара 

бидай басқа дәнді дақылдарға қарағанда топыраққа азырақ талап қояды. 

Оның  тамыр  жүйесі  жоғары  сіңіру  қабілетімен  ерекшеленеді,  әсіресе 

қиын  еритін  фосфор  қосылыстарынан  қоректік  фосфорды  жақсы 

сіңіреді.  Оған  жақсысы  қара,  күңгірт-қоңыр  топырақтар,  бірақ  ауыр  саз 

және  батпақтанған  топырақтардың  жарамдылығы  шамалы.  Әрбір 

центнер астық пен соған сәйкес сабанды қалыптастыру үшін күздік қара 

бидай  топырақтан  3  кг  азот,  1,5  кг  фосфор  және  2,5  кг  калий 

шығындайды.  Күздік  қара  бидай    өсімдіктері  фосфор  қоректік  затын 

бүкіл тіршілік үрдісінде біркелкі пайдаланса, азот пен калийдің барынша 

жоғары мөлшерін күзде және ерте көктемде талап етеді. 

Күздік  қара  бидайдың  пісуі  күздік  бидайдан  8-10  тәулік,  ал  жаздық 

бидайдан  13-16  тәулік  бұрын  болады.  Ал  бұл  егін  жинаудағы 

қарбаластықты  бәсеңдетіп,  техника  мен  жұмыс  қолын  тиімді 

пайдалануға септігін тигізеді. Жалпы оның вегетация кезеңінің ұзақтығы 

270-тен 350 тәулікке дейін созылады.  

Қазақстанда өсіруге рұқсат етілген сорттары:  

Саратовская 5 - Ресейдің Оңтүстік-Шығыс АШҒЗИ-да шығарылған. 

Түршесі  –  вульгаре,  орташа  мерзімде  пісетін  сорт,  қысқа, 

құрғақшылыққа, шашылып қалмауға төзімді (Қостанай, Павлодар, СҚО, 

Ақмола, Ақтөбе, ШҚО, Батыс Қазақстан облыстарында). 

Саратовская 4 - Ақтөбе, ШҚО, Батыс Қазақстан облыстарында.   

Чулпан 

– 

Солтүстік 

облысы 

Павлодар 

облыстарында.