Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Әрінов Қ. К., Мұсынов Қ. М., Апушев А.Қ
Танаптық (екпе) дақылдар егістіктерінің ылғалмен
жүктеу/скачать 12,59 Mb. Pdf көрінісі
|
index (15)
- Бұл бет үшін навигация:
- Өнім түрлерінің жіктеуі.
| 2.4 Танаптық (екпе) дақылдар егістіктерінің ылғалмен
қамтамасыз етілуі және нақты мүмкін өнім (НМӨ) деңгейін анықтау Өнім түрлерінің жіктеуі. Бағдарламалауда үш өнім түрін ажыратады – потенциалды, нақты мүмкін және өндіріс жағдайында алынатын шын өнім. Потенциалды өнім (ПӨ) - дақылдардың, сорттардың биологиялық ерекшеліктерін, агротехника деңгейін, ФБР кірісін және т.б. ескере отырып өте жақсы метеорологиялық жағдайларында егістіктерді кажетті мөлшерде жылу және ылғалмен қамтамасыз етілуінде алынатын өнім. Бұл тұрақты көрсеткіш емес – ол дақылдардың өсіру технологиясын жетілдіруде, жақсы сорттар мен будандарды қолданғанда, ФБР пайдалану коэфициентіне (ПӘК ФБР) және т.б сәйкес қоректік заттар және ылғалдану балансімен толық қамтамасыз етілуінде өсуі мүмкін.
сорттың немесе будандың генетикалық потенциалымен және шектелген реттелмейтін факторлармен теориялық қалыптасатын өнім. Шектелген реттелмейтін факторлар – егіншіліктің минимум заңының негізінде егістіктің фотосинтез процесіне қажетті ылғалмен, 113
көмір қышқылдармен қамтамасыз етілуін, топырақ құнарлылығы, топырақ қышқылдылығы (рН), ауа және су режімі, ФБР кірісі, агротехника деңгейі және тағы да бірқатар шектелген факторларды есепке алып әртүрлі топырақ-климат аймақтарында өнім деңгейіне шек қояды. Қазақстан жағдайында НМӨ-ге шек қоятын бірінші минимумда турған реттелмейтін (шектелген) фактор - ылғал (егістіктердің ылғалмен қамтамасыз етілуі). Өндіріс жағдайында алынатын шын өнім (нақты өнім НӨ) –
вегетациялық кезеңінде өсімдіктердің қоршаған орта факторлармен қажетсінуі қандай мөлшерде қамтамасыз етілгенін және ғылыми дәлелденген агротехника деңгейі жүргізілгенін сипаттайтын өндірістің шаруашылық әрекетінің маңызды көрсеткіші. Ақмола облыс жағдайында тіпті ФБР пайдалы әсер ету коэффициенті (ПӘК) 2% болғанда потенциалды өнім (ПӨ) 90-110 ц/га дейін құрғақ зат (пішен) немесе 45-55 ц/га дейін астық өнімі қалыптасады; НМӨ шектелген фактор ылғал бойынша тиісінше 30-40 және 15-20 ц/га; дақылдың өсіру технология деңгейіне байланысты ПӨ 10-20 ц/га дейін құрғақ зат және 5-12 ц/га дейін астық төмендеуі мүмкін, ал кейбір жағдайларда одан да төмен. Осыған орай агроном-технологтың негізгі мақсаты егістіктерді реттелетін факторлармен толық қамтамасыз ететін және ПӨ деңгейін НМӨ деңгейіне жақындататын өсіру технологиясын қолдану. Ылғалмен қамтамасыз етілу жағдайына, Ақмола облысының шаруашылықтарында қолданатын технологияларына байланысты өнім (ПӨ, НМӨ, НӨ) мөлшерлерінің шамалап алынған арақатынасы кескін ретінде 3-суретте келтірілген.
жүктеу/скачать 12,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|