Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ministry of education and science of republic of kazakhstan
жүктеу/скачать 2,16 Mb.
|
| Maral Yakubova
Bakü/Azerbaycan GERİYE DÖNÜMÜN ANLATIM TEKNİĞİ FARKLI EDEBİ AKIMLARDA Geriye dönüm (retrospektif - ingilisce retrospection – “geçmişi görürüm”, “geçmişe dayalı düşünürüm”), hazırki yaşanılan zamana dayalı olarak geçmişi düşünme yöntemidir. Sunulan bildirinin irdelediği konu retrospektifin, başka bir deyimle geriye dönümün realist, modernist ve postmodernist görüşler açısından değişe bilmesi problemidir. Realizmde konu gerçek hayattır, olağanüstü olaylara bir o kadar da yer verilemez. Realist romanda üslup çıplaklığına, sağlam, yapmacıksız, söz oyunlarından uzak dile önem verilmesi, eserlerde yaşam gerçeklerinin sunulmasının önde gelişi retrospektif tekniğin kendisinin gerçekçi olmasını sağlar. Realist birey geçmişe o zaman döner ki, ya cocukluk ve genclik yıllarını bilinçli olaraq hatırlaması gerekir, veya gerçekçi yazar kendi hikayesinde bireyin heyatının farklı dönemlerini anlatmayı amac edinmektedir. Realist nesirde retrospektif daha artık teknik açıdan kullanıla bilir. Metinlerden oluşan bir dünya kurmak zorunluğu yaşayan modernist romancının öncelikli sorunu zaman kurgusudur. Oluşturacagı yeni kurmaca metinde bilincin veya bilincaltının zamanını nasıl kurgulayacagını düsüner. Bireyin geçmişle ilgili anıları, düşleri, fantezileri oldugu gibi gelecege dönük hayalleri, beklentileri, özlemleri de vardır. İç konuşma, bilinç akımı, kollaj, montaj (kurgu), edebi alıntı, leyitmotif gibi modernist romancının en sık uyguladıgı anlatı tekniklerinden biri de geriye dönüm ve ya retrospektifdir. Modernist estetiğin ilkelerine göre zaman insanın bilincine yerleşmiş görüntüde alqılanır. Bireyin karmaşık ruh hali ve bilinçaltı dünyasında geçmişe, zamana ve geleceye ait olayların iç-içe örgülenmiş halde yerleşimi roman içinde zaman süresinin kısaltılması bazen bir gün döneminde bireyin tüm hayatı boyunca yaşamış olduğu önemli anları yerleştirme çabasından ileri gele bilir. Azerbaycan edebiyatinda Yusuf Semedoğlu’nun Katl Günü romanının esas tipi olarak ele alınan hasta aydın kendi odasında şu ana kadar olup-geçen yaşantılarını, okuduklarını, duyduklarını farklı zaman kesimlerinde anlatır. Onun bilinçaltında Azerbaycan’ın yakın ve uzak tarihlerinin alıntıları, aynı zamanda bireyin kendi hayat hikayesi, modernist anlatımın alqılanması kolay olmayan anlatı tekniğine rağmen kendine özgü gerçeklikleri ile okurun göz önüne sergilenmektedir. Postmodern dönemin edebiyatı biçimsel özelliklerini modernizmden almaktadır. Üstkurmaca düzeyine çıkardıgı kurmaca oyunculuk, biçim denemeleri ve anlatı tekniğinin çesitliligi modernist romanın belirleyici olgu ve öğeleridir. Çoğulçuluk, ayrıntılık, kopukluk, modernist elitizmi populizmle barışdırma, oyunculuk, kurmacanın kurmacası, metinlerarası ilişkilik, tarihi yorumlamanın deyişmesi (tarihin ölümü) ve postmodernizmin kapsama alanına aldığı diger farklı öğeler bireyin geçmişine dönümüne de yeni renk kazandırmış oluyor. Postmodern estetiğin temel ilkelerinden olan metin anlamı retrospektifi gerçekleçdiren esas ögelerdendir. Tarihin, kültürün, dinin, felsefenin bildiğimiz metinlerine geri dönüş, postmodern bireyin, postmodern yazarın və postmodern okurun farklı zaman kesimlerinde düşünmelerinin sonucudur. Bildiride retrospektiv Türk dünyası edebiyyatlarında farklı edebi akımlara aid eser ve metinler üzerinde araşdırma konusunu oluşturmaktadır. жүктеу/скачать 2,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|