Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі семей мемлекеттік педагогикалық институты



бет9/15
Дата02.07.2018
өлшемі1,7 Mb.
#46042
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   15

Педагогикалық процестiң сипаттамалары жанұяның тәрбие мүмкiндiктерiнде жатыр. Оларға байланысты жанұядағы педагогикалық процестiң тәрбиелiк мүмкiндiктерiнiң деңгейiн айқындауға болады (жоғары, орташа, төмен) (кесте 2 қараңыз).





Көрсеткiштер



Деңгейлер

Жоғары

Орташа

Төмен

1


Ата-ананың мақсат-мүдделерi, әлеуметтiк-құндылық бағыттары.

+

+

-

2


Ата-ананың баланың өмір әрекетiне қатынасы.

+

+

-

3


Ата-ананың адамгершілік мақсат-бағыттары.

+

+

-

4


Жанұядағы өзара қатынас мәдениетi.

+

-

-

5


Ата-ананың тәрбиенiң мақсат-тары мен мiндеттерiн түсiнуi.

+

+

-

6


Тәрбиенiң амалдарын, әдiстерiн, тәсiлдерiн педагогикалық сауат-ты пайдалану.

+

-

-


7
8

Ата-ананың баланың қызмет-әрекетiн ұйымдастырудағы бiлiк пен дағдаларының болуы.

+

-

-


8.

9


Оқушының жанұя өмiрiне араласуы.

+

-

-


9.

10


Баланың іс-әрекетiнiң мақ-саты мен себеп-салдарының адамгер-шілік негiздерi.

+

-

-


10.11

Оқушының іс-әрекетiнiң алуан түрлiлiгi.

+

-

-


11.12

Оқушының іс-әрекеттiң бiлiктерi мен тәсiлдерiн игеруi.

+

-

-



Жоғары деңгей – барлық негiзгi көрсеткiштер толығымен көрiнiс тапқан жанұялар. Ата-ананың әлеуметтiк жауапкершiлiгi мен педагогикалық мәдениетi дамыған, олардың педагогикалық ынта-ықыластары бар. Балалар белсендi, дамыған, ұйымдасқан, алдында белгiлi бiр мақсаттары бар. Жанұяда оқушының күн тәртiбi сақталады, оның өмiрi әртүрлi іс-әрекетке толы. Жанұядағы ара қатынас демократиялық тұрғыда негiзделген. Бұндай жанұяларда өзара түсiнiстiк және қамқорлық рухы басым; балалардың әкесi мен анасының қызметi жайлы хабары бар, олардың қиншылықтары мен жетiстiктерiн де бiледi; баланың мектептегi жағдайы да жанұяда еркiн талқыланады; ата-ана баланы жүйелi оқу іс-әрекетiне үйретедi, күн тәртiбiн дұрыс құруға көмектеседi, оқуда қиыншылықтар туған кезде көмек көрсетедi; әкесi мен анасы баланың сабақтан тыс уа?ытына көңiл бөледi; баланың бос уақытын ұйымдастыруына қатысып, оған мақсаттылық пен тиімділік элементтерiн енгiзедi. Жанұяларда бiрiгiп iстелiнген еңбек, табиғатқа саяхат, спорттық шаралар, кiтап оқу – күнделiктi және жиi болып тұратын құбылыстар. Ата-ана баланы дұрыс педагогикалық мәдениетке ба?ыттап оқыту мен тәрбиелеу мәселесiне әлеуметтiк-жауапкершiлiгін түсінеді. Ата-аналар жанұя айтарлықтай түзетулердi керек етпейдi. Олар оның мәнiн және өздерiнiң баланың өмірін ұйымдастырудағы алатын орнын түсiнедi.

Орташа деңгейде жанұяның педагогикалық процесi, жалпы алғанда, қанағаттанарлық күйде, алайда кейбiр элементтерi, белгiлi бiр мөлшерде, түзетудi ?ажет етедi. Ата-ана бала тәрбиесiне жауапкершiлiкпен қараса да, олардың педагогикалық мәдениетi жеткiлiксiз: олар көбiнесе тәрбиеде аз әдiстерiн қолданады (насихат әңгiмелер, т.б.), үй тапсырмасын тексеру анда-санда ғана жүргiзiледi. Балалар белсендi, бiрақ жеткiлiктi ұйымдаспаған және мақсаттары анық емес. Жанұядағы өзара қатынас демократиялық принциптерге негiзделген, алайда авторитарлық бедел қалады. Жанұя сипатындағы ортақ нәрсе – педагогикалық процестi ұйымдастыруда әртүрлi қиыншылықтардың болуы.

Ата-ана баланы? оқу іс-әрекетiне көңiл бөлгенiмен, олардың тиiстi педагогикалық мәдениетi жоқ. Оқудың маңыздылығын мойындай отырып, олар баланы күштеу және қатал бақылау арқылы оқуға мәжбүрлеуге тырысады. Баланың оқуға деген қызығушылығын дамыту, балаға көмек көрсету ата-ана үшiн қиындық туғызады. Олар, сондай-ақ, баланың сабақтан тыс іс-әрекетiн ұйымдастыруды да қиыналады. Бос уақытты бiрге өткiзу кездейсоқ болады. Онда жүйелiлiк пен педагогикалық бағыттылық жоқ. Авторитарлық, оқушыға ықпал етудiң педагогикалық негiзi жоқ тәсiлдерiн қолдану, әкесi мен анасы арасында бөлiсу жанұяда орын алады.

Төмен деңгей жанұяның іс-әрекетiнде ала ауыздықпен, ата-ананың нашар педагогикалық мәдениетi, бала тәрбиесiне деген жауапкершiлiксiздік, педагогикалық сауатсыздығымен сипатталады. Балалардың үлгерiмi т?мен, олар үшiн жанұялық өмiрдiң қызығы жоқ, балалардың әуестiктерi кездейсоқтық сипатқа ие, жасөспiрiмдер ортасының оларға кері әсерi өте үлкен. Ата-аналар өз мiндеттерiн тек қана оқушыны қаржы жағынан қамтамасыз ету және бақылаудың жалпы қызметтерiн атқару деп түсiнедi. Олар мектеппен жүйелi түрде байланыс жасамайды, педагогтар кеңесiн ескермейді. Оқушының оқудағы, тәртiбiндегi ақауларды мұғалiмдердiң жаман жұмыс iстеуiмен түсiндiредi. Мұндай ата-аналардың тиiстi педагогикалық мәдениетi жоқ және, ең бастысы, педагогикалық шаралар?а қатысуға ынтасы жоқ.

Жанұяның тәрбие жүмысын зерттеудi ұйымдастыру өте маңызды. Ол мектеп құжаттарын (оқушылар сипаттамасы, сынып журналы, медициналық карталар) зерттеу мен талдаудан басталады. Бұл әдiстi қолданғанда алдын ала жоспарланған мәселелер бойынша материалдар жинау.

Жанұя жайлы алғашқы мәлiметтердi “Менiң жанұям”, “Бiздiң жанұядағы демалыс күнi”, “Менiң үйдегi мiндеттерiм”, “Оқушының жанұядағы бiр күнi” атты шығармаларды жаздыру арқылы алуға болады. Оқушыларға сұрақтар беру солардың төңiрегiнде ақпарат алу. Шығармалар арқылы ата-аналардың азаматтық к?з?арасы, жанұяның рухани ?мірі, оның мүшелерiнiң өзара қатынасы, балаларға деген қатынасы туралы бiлуге болады.

Шығармадағы жанұя туралы мәлiметтердi ата-анадан (ата-аналар жиналысында өткiзiлген) сұрақ-жауап арқылы алынған материалдармен салыстырып, қайта тексеру керек. Бұл екi әдiстi (шығарма мен сұрақ-жауапты) оқушылар мен ата-анадан объективтi ақпарат алу үшiн бiр уақытта өткiзу керек. Жетiстiктер мен кемшiлiктердiң себептерi айқындалып, мектеп пен жанұяның бiрлескен қызмет-әрекетiнiң болжамы анықталады.



Жанұя – iштей тұрақты, тұйық ұжым. Сондықтан оны зерттеуде белгiлi бiр қиыншылықтар негізделеді. Жанұяның сипаттамасы туралы мәлiметтер алу мақсатында жанұяға барған уақыттағы бақылаулар мен әңгiме жүргiзу әдiстерi қолданылады. Әңгiме кезiнде мақсатты түрде белгiлi бiр жоспарды ұстану керек. Ата-анамен әңгiме өнерi мұғалiмнен өте жақсы дайындықты талап етедi. Педагогтiң өте маңызды қасиетi – бақылағышты?ы. Әңгiмелесiп отырған адамның бет әлпетiнен, қойылған сұрақтарға қатынасынан оның психологиялық жай-күйiн бiлуге болады.

Жанұя мүшелерiнiң ара қатынасы мәселелерiн анықтаудың аталған әдiстерден басқа тағы бiр жолы “Менiң жанұямның суретi” әдісін сәби және жасөспiрiм жаста өткiзу тиiмдi. Оқушыларға “Өз жанұяңның суретiн сал”, “Өз арманыңдағы жанұяның суретiн сал” деген тапсырмалар берiледi. Бұл әдiстiң артықшылығы сонда – балалар өз суреттерiнде жанұя мүшелерiнiң ара қатынасы туралы ақпаратты өз бетiнше, өз қалауымен бейнелей алады. Алайда оның объективтiлiгi күмән келтiруi мүмкiн, оған бiрнеше себеп бар: көзбен көру-моторлық сипаттың жетiспеуi (бала адамдардың суретiн сала алмайды, сондықтан өз жанұясын салудан бас тартады), кейде бала өзiнiң қалауларын, тiлектерiн шындық, ақиқат ретiнде беруге тырысады (жанұяда жоқ мүшенiң суретiн салады – оның ата-анасы ажырасқан). Сондықтан “Жанұя суретi” арқылы алынған ақпаратты басқа да әдiстермен толықтыру қажет.

Осы ұсынылып отырған жанұяның диагностикасының әдiстерi мұғалiмге объективтi ақпарат алуға және бөлек алынған немесе тұтас сынып жанұяларының ұжымы ретiндегi жанұяның тәрбиелiк сипатын қарастыруға, оқушылардың жанұяларымен жұмысында әдетте кездесетiн мәселелердi табуға, ата-аналарға бала тәрбиесiн жетiлдiрудiң белгiлi бiр жақтарын түзетуге көмектесуге мүмкiндiк бередi.

Мектеп пен жанұяның әрекеттестiк формалары. Қазiргi уақытта мектеп пен жанұя ынтымақтастық әрекетiнiң келесi бағыттары айқындалған: ата-аналармен ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыс; ата-аналардың педагогикалық сауаттылығын дамыту; ата-аналармен баланы? оқу үлгерiмi мен тәрбиесiн жақсарту үшiн жүйелi жеке дара жұмыстарын жүргiзу.

Ата-аналармен ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыс ата-аналар комитетi (жалпы мектептiк, сыныптық), ата-аналар жиналысы және конференциялары сияқты формалар арқылы жүзеге асады. Ата-аналар комитетi – ең белсендi, ықыласты деген ата-аналардан тұратын қоғамдық орган, ол жалпы мектептiк (жалпы мектептiк ата-аналар комитетi) немесе сыныптық жиналыстарда (сыныптық ата-аналар комитетi) сайланады. Ол 5-6 адамнан (өзара негiзгi мiндеттердi бөлiп алатын председательден және 4-5 мүшесiнен) тұрады. Керек болған жағдайда ата-аналар комитетiнiң жанында кеңестер, комиссияның ынталы топтары құрылуы мүмкiн.



Дұрыс және тұрақты қызмет ететiн ата-аналар комитетi – сынып жетекшiсiнiң оң қолы. Сыныптың барлық күнделiктi жұмысы (ұйымдастырушылық, орындаушылық, бастамалық, тәрбиелiк, бақылаушылық, үгiттеушiлiк) сынып жетекшiсiнiң шебер әрi бағыттаушылық ықпалымен ата-аналар комитетiнiң көмегiмен жүзеге асырылады. Ата-аналар комитетiнiң мүшелерi сынып жетекшiсiне мектеп пен оқушылардың жанұялары арасындағы байланысты орнатуға, сыныптан тыс тәрбие жұмыстарын (мерекелердi, кештердi, саяхаттарды, театрға саяхатты, т.б.) өткiзуге көмектеседi. Олар педагогикалық жағынан кемшiлiгi бар балалардың ата-аналарымен арнайы жұмыс жүргiзе алады.

Ата-аналар комитетi жұмысының жемiстi болу шарттары – оның мүшелерiнiң ата-аналар ұжымының алдында есеп беруi, оның іс-әрекетiне дем беру (алғыстар, грамоталар, жұмыс тәжiрибесiн талдап қорыту және арнайы бюллетендер шығару арқылы), сынып жетекшiсiмен үздiксiз ынтымақтастық әрекет.

Мектептiң жанұялармен ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыстар жүйесiнде мектеп кеңестерiнiң қызмет-әрекетi ерекше орын алады, олардың қызметтерi сан түрлi болып келедi. Олар ата-аналардың мектеппен байланысын нығайтуға, олардың педагогикалық сауаттылығын ұйымдастыруға ықпал етiп, кейбiр жанұяларға т?рбиеден көмек көрсетедi (көп балалы отбасыларға, жағдайы нашар жанұяларға).

Кей мектептерде құрамына жергiлiктi әкiмшiлiк өкiлдерi, кәсiпорын, фирма, мәдени-ағартушылық ұйымдар, мәдени ұлттық орталықтар басшылары кiретiн қамқорлық кеңестерi қызмет етедi. Қамқорлық кеңестер мектепке жөндеу және жабдықтау жұмыстарында, компьютерлеуде, тiлек-қалаулары бойынша клубтарды ұйымдастыруға, кәсiби бағыттарында, еңбекке орналасуда, мектеп бiтiрушiлердiң одан әрi бiлiмiн жалғастыруда демеушiлiк көмек көрсетедi.

Мектеп пен жанұялардың ынтымақтастық әрекеттерiнiң ұйымдастырушылық-педагогикалық формаларына, сондай-ақ, ата-аналар жиналыстары мен конференциялары жатады. Олар жалпы мектеп бойынша да, жеке сыныптар бойынша да өткiзiледi. Жалпы мектептiк ата-аналар жиналысы немесе конференцияларда жанұя мен мектептiң оқыту-тәрбие жұмыстарын жетiлдiрудiң өзектi мәселелерi талқыланады. Мектептегі ата-аналар жиналысы, әдетте, жылына 2-3 рет өткiзiледi.

Жанұямен ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыстың ең тiкелей формасы жеке сынып оқушылары ата-аналарының жиналыстары. Мұндай жиналыстарда сынып жетекшiлерi оқушылардың үлгерiмi мен тәртiбiнiң сынып өмiрi жайлы, ұжым мiндеттерi туралы, т.б. ақпарат бередi. Жиналыстар жанұя мен мектептiң тәрбие жұмысында ортақ мақсаттарды анықтау үшiн өте маңызды. Жиналыстарды оқушылармен бiрiгiп өткiзген тиiмдi. Ата-аналар жиналысы әртүлi болуы мүмкiн: тақырыптық, жиналыс-практикумдар, қорытынды, тоқсандық, жылдық, топтық, әңгiмелесу-жиналыстар, т.б. Жылына бiр рет болса да сынып немесе мектеп деңгейiнде диагностикалық негiзде ата-аналар жиналысын (немесе конференцияларды) өткiзiп тұру керек, яғни бұл процестiң жетекшi (өзгермелi) сипаттары арқылы мектептегi және жанұядағы шынайы жайды анықтау үшiн керек.

Жанұяға бала тәрбиесiнде көмек көрсетудiң ықпалды тәсiлi – ата-аналардың педагогикалық сауатын дамытуды ұйымдастыру. Мектеп ата-аналардың педагогикалық сауатын дамытуды ата-аналар жиналысын, консультациялар, сұрақ-жауап кештерiн, әкелер конференцияларын, т.б. өткiзу арқылы ұйымдастыруға тырысады. Бұл орайда, әрбiр мектеп өз жағдайына, “жанұя суретi” ерекшелiктерiне, оқушылар тәрбиелiлiгiне сәйкес ата-аналардың педагогикалық сауатын дамытудың нақты жүйесiн жасайды. Көбiнесе оқушылар ата-анасымен бала тәрбиесiн жақсартудағы педагогикалық консультациялар және практикалық кеңестер сипатындағы жеке дара жұмыс жиi қолданылады.

Ата-аналарға жанұя тәрбиесiн жақсарту мақсатында жеке дара көмек көрсетiп, ықпал жасай отырып, мұғалiм педагогикалық әдептiлiк сақтау керек. Мұғалiмдердiң ата-аналарға оқушылардың мектептегi “жаман” тәртiбiне шағымдануы әрқашанда терiс бағаға ие болады. Мұндай шағымданулардың еш нәтижесi болмайды, керiсiнше олардың тигiзер зияны өте зор. А.С. Макаренко мұғалiмдердi ата-аналарды мектепке шақыртудан, балалар тәртiбiне шағымданудан сақтандырған: “Кей ата-ана мұндай әңгiмеден кейiн қолына қамшы алады, ал кейбiреуi болса еш нәрсе iстемейдi де, нәтижесiнде барлығы бұрыңғы қалпында қалады”, – дейдi А.С. Макаренко.

Ата-аналар оқушылардың оқу еңбегiнiң әртүрлi шараларын өткiзуге қатыстырылады (пәндiк тақырыптық кештер, танымдық-ойын-сауық

ойындар, үйiрмелiк сабақтар, т.б.). Көптеген мектептерде “Ашық есiк күндерi” дәстүрге айналған, бұл күнi ата-аналар сабақтарға қатысып, сабақтағы өз балаларын бақылауға, олардың белсендiлiк деңгейiн және оқу материалын игеру тереңдiгiн бағалауға мүмкiндiк берiледi. Олар бұл күнi: пәннiң ерекшелiгiн ескере отырып үй жұмысын қалай орындау керек, оқушы пән бойынша оқу жұмысының қандай тәсiлдерiн игеру тиiс, осы пәндi игеруде қандай қиыншылықтар туындайды және оқушыға оларды жеңу үшiн қалай көмектесу керек, т.б. өзектi мәселелердi шешуде бiлiктi көмек ала алады. Ата-аналарға жанұя тәрбиесiнiң тәжiрибесiмен алмасудың әртүрлi формалары ұсынылады.

Жанұяны мектеп жұмысына тартудың нәтижелi формасының бiрi “кiшi педагогикалық кеңестер”, ата-аналардың белсендi мүшелерiмен бiрiгiп мұғалiмдердiң нақты бiр сыныптың оқыту-тәрбие процесiнiң әртүрлi мәселелерi бойынша ерекше кеңестер өткiзуi (3 суретті қараңыз).





Жанұя мен мектептің педагогикалық процесіндегі өзара байланысының формасы

Ата-анамен ұйымдастырлған педагогикалық жұмыс

Ата-ананы педагогикалық ағарту

Мектептің және сыныптың ата-аналар көмитеті.

Мектеп кеңесі.

Ақыл кеңесі.

Педагогикалық процестің өзара байланысының негізгі бағыты





Тақырыптық ата-аналар жиналысы.

Жиналыс – тәжірибе. Педагогикалық консультация (жекелік, топтық, ұжымдық). Жауап және сұрақтар конференция кештері





Оқушылардың оқу іс-әрекетін жақсарту жолындағы ата-аналармен жұмыс



Ашық есік күндері.

Пән - мұғалімдерімен әңгімесу, кездесулер, консультация. Жанұядағы оқушының оқу іс-әрекетін ұйымдастыру тәжірибесімен пікір алмасу.





Оқушылардың әрекетін мектептен тыс іс-ұйымдастырудағы мектеп пен жанұяның педагогикалық процесінің өзара байланысы



Диспуттар, этикалық әңгімелер, сынып сағаттарын өткізу және қатысу.Кәсіби бағдарлық жұмыстар. Киноға, театрға ұжыммен бару, экскурсияны ұйымдастыру және өткізу. Мектептің мейрамдары, спроттық кештер т.б.





Сурет 14.3 Жанұя мен мектептің педагогикалық процестерінің өзара іс-әрекеттесу формалары
Осылайша, мектеп пен жанұяның сынып жетекшiсi арқылы реттелетiн педагогикалық процестерiнiң ара қатынасы мұғалiм қызметiнiң диагностикасы негiзiнде қойылған мiндеттерiмен анықталады. Сынып жетекшiсi қалыптастырған мақсат пен мiндеттер оның оқушылар мен олардың жанұяларымен ?рі қарай жұмысының бағыттарын да анықтайды.
Өзiн өзi бақылауға арналған сұрақтар
1) Жанұяның педагогикалық процесiнiң құрылымын ашыңыз. “Жанұяның педагогикалық процесiнiң компоненттерi және олардың ара қатынасы” сызбасын жасаңыз.

  1. Педагогикалық процестiң заңдылықтары мен принциптерiнiң жанұядағы бала тәрбиесiнiң нәтижелiлiгiне ықпал-әсерiн көрсетiңiз.

  2. Жанұяның педагогикалық процесi дамуының қозғаушы күшi неде?

  3. Жанұяның педагогикалық процесiнiң дұрыс ұйымдасқаны туралы қандай көрсеткiштер арқылы бiлуге болады?

  4. Жанұяның педагогикалық процесiнiң негiзгi сипаттарын (өзгермелi) зерттеу үшiн диагностикалық әдiстер жиынтығы керек екенiн дәлелдеңiз.

  5. Әңгiме әдiсiн қолданғанда қандай талаптарды орындау керек?

  6. Сынып жетекшiсiне тәрбиелiк жұмыс жоспарын құруда жанұяның педагогикалық процесiнiң қандай көрсеткiштерiн ескеру керек?

  7. Мектеп пен жанұяның ынтымақтастық әрекетiнiң негiзгi формаларын атаңыз.


Әдебиеттер

  1. Азаров Ю.П. Семейная педагогика: Педагогика Любви и Свободы. М.,1993.

  2. Арнаутова Е.П., Иванова В.М. Общение с родителями.- М., 1993.

  3. Байдельдинова Г.К. Методика изучения семьи. Алма-Ата, 1983.

  4. Байдельдинова Г.К. Школа и семья формируют человека. Алма-Ата, 1984.

  5. Куликова Т.А. Семейная педагогика и домашнее воспитание. М., 1999.

  6. Макаренко А.С. Книга для родителей. М.,1983.

  7. Международная Конвенция ООН о правах ребенка. М., 1989.

  8. Прихожан Л.М., Толстых Н.Н. Дети без семьи М., 1990.

  9. Семья глазами психолога. М., 1995.

  10. Семейный кодекс Республики Казахстан. Алматы, 2000

  11. Сухомлинский В.А. Родительская педагогика. Соч. в 3-х томах Т. 3. М., 1981.

  12. Хмель Н.Д., Байдельдинова Г.К., Жукенова К.А., Илларионова Л.П., Тригубова Н.Н. Влияние единства содержания и формы работы на профессиональную подготовку учителя (аспект: работа учителя с семьями школьников). Методическое пособие. Алматы, 1995.



Тақырып 15 Тұтас педагогикалық процестегі оқыту-жеке

тұлғаны қалыптастыру құралы (1 сағат)


Мақсаты:
Тұтас педагогикалық процестi оқыту процесiн жеке тұлғаны қалыптастырудың құралы ретiнде негiздеу.
Міндеттерi:
а) тұтас педагогикалық процестiң құрамдас бөлiгi ретiнде оқытудың және “дидактика”, “оқыту процесi”, “оқытудың қызметi”, “оқытудың бөлшектерi”, “оқыту процесiнiң қозғаушы куштерi” “оқытудың зандылықтары”, “оқытудың ұстанымдары” ұғымдарының мәнiн сипаттау;
ә) тұтас педагогикалық процесс құрылымында оқытудың мақсатын, мiндеттерiн, қызметтерiн ашып көрсету;
б) дидактиканы педагогика ғылымында бiлiм беру мен оқытудың теориясы ретiнде негiздеу.
Жоспар:
1. Оқытудың мәнi, мақсаты, мiндеттерi, қызметi, заңдылықтары, қозғаушы күштерi мен ұстанымдары.
2.Оқытудың әдiснамалық негiзi.
З.Оқытудың психологиялық негiзi.
4.Дидактика оқытудың және бiлiм берудiң теориясы.
5.Оқыту үрдiсiнің моделi.
Оқытудың мәні, мақсаты, мiндеттерi, қызметтерi, заңдылықтары, қозғаушы күштерi мен ұстанымдары
Оқыту үрдiсi — оқушыға бiлiм, тәрбие берудiң және оны дамытудың мақсаттары шешiлетiн мақсатты бағытталған, бiрiздi өзгерiп отыратын мұғалiм мен оқушылардың өзара әрекеттестiгi.
Оқыту – кәзiргi заманның талаптарын ескере отырып, оқушылар тұлғасын, бiлiм, iскерлiк және дағдыларды меңгерте отырып, мақсатты қалыптастыру мен дамыту процесi. Оқыту - қоғамдық құбылыс түрiндегi ересектердiң мақсатты бағдарланған жүйелi ұйымдастырылған қоғамдық қатынастар тәжiрибесi, қоғамдық сананың даму нәтижесi, еңбек өндiрiсiнiң мәдениетi, қоршаған ортаны қорғау мен оны белсендi қайта өзгерту туралы,бiлiмдердi аға ұрпактың өскелең ұрпаққа үйретiп, оны олардың меңгеруi. Оқыту ұрпақ сабактастығын, қоғамның толық құндылықты қызмет атқаруын және тұлғаның соған сәйкес дамуына мүмкiндiк жасайды. Оның қоғамдағы объективтi міндеттерiнiң мәнi осында. Оқыту процесiндегi негiзгi мазмұнды игеру тетiгi - өзара әрекеттестiктiң арнайы формасындағы мақсатты ұйымдастырылған балалар меп ересектердiң бiрлескен iс-әрекетi, олардың мазмұнды танымдық әңгiмелерi
Түрлi деңгейлерде iске асырыла отырып, оқыту процесi циклдiк сипататка ие болды. Оқыту процесiнiң циклдерi дамуының ең негiзгi көрсеткiштерi, басты екi мақсатка негiзделiп топталған, педагогикалық еңбектердiң ең жақын дидактикалык мақсаттары:
- бiлiм беру — бұл мақсат оқушылардың танымдық iс-әрекетi тәсiлiн меңгерiп, олар арқылы ғылым негiздерiн игерулерiн, белгiлi бiр бiлiмдердiң, дағдылар мен iскерлiктi үйренулерiн, өздерiнiң рухани, физикалык жене еңбек қабiлеттерiн жетiлдiрулерiн, еңбск және кәсiби дағдыларды игеруiн көздейдi:
- тәрбиелеу - әрбiр оқушының ғылыми көзқарасын, адамгершiлiгiн, белсендi шығармашылығын және әлеуметтi кемелденген жоғары адамгершiлiктегi үйлесiмдi дамыған тұлғасын дамытуды мақсат етедi.
Оқытудың мақсаты — дамытудың қоғамдық — тарих тәжiрибесiнiң жан — жақтарын: бiлiмдер мен iскерлiктерi, ғылыми, мораль, еңбек, әдебиет, өнер, жалпы және дене тәбиесiн меңгеруге бағытталған мұғалiмнiң педагогикалық әрекетi мен окушының оқутанымдық өзара бiрлескен әрекетiнен ойша күтiлетiн түпкi нәтиже. Жалпы мақсатта қоғам ғылымының, техникалық, сондай-ақ өндiргiш күштер мен өндiрiстiк қатынастардың дамуына сәйкес кетедi.
Оқыту педагогика ғылымының категориясы ретiнде және
оқыту процесi немесе дидактикалық процесс бiрдей мағынадағы
ұғымдар емес. Процесс оқыту жағдайларының толық
педегогикалық құбылыс ретiнде педагогигкалық iс-әректтің
үзіндісі, актiсi ретiнде ауысып отыруы. Іс-әрекет ретiнде оқыту
ұғымымен iс-әрекеттердiң шеңберiн, мiндетiн бiлдiретiн “қызмет”
ұғымы тығыз байланысты. Оқытудың қызметi оқыту процесiнiң
мәнін сипаттайдыОкытудың әлеуметтiк, педагогикалык психологиялык мәнi оның қызметтерiнен бiршама анык айқындалады. Солардың iшiндегi, бiрiншi кезектегi бiршама мәндiсi — оқушыларда білiмдiлердi, дағдыларды және шығармашылык iс—әрекет тәжiрибесiнiң iскерлiгiн қалыптастыруы (бiлiм беру қызметi). Оқытудың екiншi қызметi — оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру (тәрбиелеу қызметi). Ол балалар мен ересектерде объективтi турде қоршаған орта жөнiнде ой толғауға мүмкiндiк жасайтын бiлiмдерiнiң толығуына қарай бiртiндеп қалыптасады. Алдыңғы екi қызметiмен тiкелей байланыстағы түлғасын және оның өз бетiнше ойлауын дамыту қызметi атқарылады (дамыту қызметi).

Адамның дамуы — бұл оның денесiнің физиологиялық және психологиялық сипаттамаларының олардың iшiндегi ең бiрiнші ақыл-ойының сапалы дамуын бiлдiредi. Сонымен қатар, оқытудың кәсіби бағдарлау қызметiнiң де мәнi зор.


Үздiксiз бiлiм беруде дайындау қызметi, адамды өндiрiске және қоғамдық қарым-қатынастарға белсендi араласуға бағыттайды, практикалык іс-әрекетке дайындайды, өзiнің политехникалық, кәсiби, жалпы бiлiмi, толық дайындығын үнемi жетiлдiрiп отыруға бағыттайды. Креативтiлiк қызметi тұлғаның жан-жақтылығын үздiксiз дамытуды көздейдi. Өзiттiң мәнi жағынан оқыту процесi — түрлi реттегi және деңгейдегi заңдар мен заңдылықтар арнайы айқындалатын заңдылықты түрде дамитын процесс. Заңдылықтар объективтi, мәндi қажеттi, жалпы, тұрақты және белгiлi бiр жағдайларда қайталанып отыратын өзара байланыстарды бейнелейдi. Феномен мәнiнiң қатаң түрде айкындалған ерекшелiктер—заңдарды құрайды.


Оқыту процесiнiң заңдылықтары:
1.
Оқушының бiлiмге деген ынтасына оқытушы әсерiнiң сәйкестiгi;

Бұл заңдылық баланың қоршаған дүниенi тануға деген ықыласын жүзеге асыруға жағдай жасайды, мұғалiмнiң балаға өмiрде қажет болатын, оларды қызықтыратын бiлiмдi берудегi белсендi ықыласын қажет етедi.


2. Оқушылардың жеке және ұжымдық iс-әрекеттерiне оқытушының әсерiнiң сәйкес болу заңдылығы.

Бұл заңдылық мұғалiмнiң, оқыту процесiнде баланың айналысатын iс-әрекеттерiң әрбiр түрiнiң оның қандай қасиетiн талап етiп,сонымен бiрге оны дамытып отыратынын түсiнуiне мүмкіндік жасайды.



Жалпы заңдылықтар:

  • оқыту талаптарына сәйкес оқыту процесін сәйкестендіру;

  • ол білім беру,тәрбие және дамыту процестерімен байланысы;

  • оқыту процесі оқушыны нақты оқу мүмкіндігін және сыртқы жағдайына тәуелді;


Білім мазмұнын таңдау мен оқушының жеке тәжірибесі арасындағы



Сана мен тәртіп, сана мен сезімдер арасындағы

Парыз бен мінез-құлық арасында

Қызығулар мен мүмкіндіктер арасындағы

Үлкендерге ұмтылу мен жаңа қажеттіліктер арасындағы

Жаңа мәдени жағдаятқа сай жаңа мінез – талапкер құлық нормалары арасындағы

Бұрынғы мүмкіндіктер мен жаңа қажеттіліктер арасындағы

Танымның жаңа міндеттері мен ойлаудың бұрынғы тәсілдері арасындағы





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   15




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет