Музыка 4-сыныпта аптасына - 1 сағат

Қазақстан Республикасының жаңашыл даму кезеңінде, жалпы білім беретін мектептердің алдында, ұлттық және әлемдік мәдениеттің жетістіктерін білетін, ой-өрісі дамыған, қоршаған ортамен өзара жағымды, белсенді әрекетке дайын шығармашылық тұлғаны тәрбиелеудің жауапты ісі тұр.

Қазақ халқының музыкалық өнері, классикалық музыка, музыка сауаты, шығармашылық өнер музыка оқу пәнінің негізі ретінде қарастырылады. Оқушылар музыка тілі, жанрлар, аспаптар, музыка өнеріне байланысты мамандықтар жайлы біліп үйренеді. Сонымен қатар қазақ халқының дәстүрлі мәдениетімен, қазіргі таңдағы Қазақстан музыка өнерімен, республикамыздағы өзге халықтардың музыкалық мұрасымен танысады.

Бастауыш білім беру деңгейіндегі пәндер жүйесінде «Музыка» оқу пәнінің маңызы төмендегідей анықталады:

• 
  оқушылардың музыкалық мәдениетін қалыптастыруға ықпал ететін музыканың тәрбиелік, білімділік және дамытушылық мүмкіншіліктерімен;
  
• 
  балалардың санасына әлемнің біртұтас бейнесін қалыптастыруда музыканың бірден-бір ерекше құралы екендігі;
  
• 
  оқушылардың денсаулығына ықпал ететін негізгі фактор ретінде вокалды-хор орындаушылық және музыкалық аспаптарда ойнау әрекеттерімен (дұрыс тыныс алуын жолға қою, жас ерекшелігіне сай кездесетін, сөйлеу кемістігін түзеу, қозғалыс координациясы және саусақтар жүрдектігін дамыту, жүйке және дене қызметіне түскен күшті сергіту).
  

Музыкалық білім беру мазмұнының негізінде келесі ұстанымдар іріктелген:

Оқу пәні мазмұнының жалпы құрылымы, іс-әрекеттің төмендегідей негізгі түрлерінде берілген.

Мазмұнды іріктеудегі ұстанымның негізгі бағыты, музыканың халық өмірімен байланысы туралы идея болып табылады. Сабақ тақырыптары тәрбиелік-білімділік сипатқа сай және музыканың мазмұнына сәйкес жазылған.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес «Музыка» пәні аптасына 1 сағаттан оқытылады. Оқу жылындағы барлық сағат саны:

Симфониялық оркестр аспаптары. Балет және Опера әлемі. Қазақтың халық музыкасы операда: Қыз Жібек, Төлеген, Біржан, Сара. Қазақтың халық әні мен аспаптық музыка. Операдағы айтыс.

Аңыз күйлер.

Музыка - әуендер елі. Табиғи және механикалық дыбыстар. Музыкалық дыбыстар. Музыка тілі-достық тілі. Қазақстан халықтардың музыкасы: орыс халықтың музыкасы, славян халықтардың музыкасы, кавказ халықтардың музыкасы, өзбек, ұйғыр, қырғыз, татар халықтардың музыкасы.

Ш.Қалдаяков – Ж.Нажимеденов, Н.Назарбаев «Қазақстан Республикасының мемелекеттік ән ұраны», Е.Брусиловский «Қыз-Жібек (операдан үзінділер)», Н.Римский-Корсаков «Третья песня Лелья («Снегурочка»операсынан)», Абайдың әндері «Көзімнің қарасы», «Желсіз түнде жарық ай», «Сегіз аяқ»

Г.Тамендаров – М.Әлімбаев «Көкпар», Ә.Молдағайынов – А.Байғожаев «Ойлан тап», А.Жұбанов- Н.Баймұхамедов «Ақ көгершін», Қазақтың халық әндері: «Сәулем-ай», «Елім-ай», «Ақ дариға», «Гүлдер-ай», «Жаңа жылда».

Орыс халқының халық әні «Не летай,соловей», Өзбек халқының халық әні «Пахта ой», Грузин халқының халық әні «Светлячок». Татар халқының халық әні «Жауын». Беларус халқының халық әні «Бульба». Қырғыз халқының әні «Өзен жанында», Корей халқының халық әні «Көктем», Итальяндық халық ән «Санта Лючия», К.Дүйсекеев – Ш.Сариев «Солдат болам мен ертең». И.Нүсіпбаев – Е.Елубаев «Достық».

Г.Гусейнли - Т.Муталибов «Шөжелерім», И.Нүсіпбаев - Х.Талғаров «Дос болайық бәріміз», Б.Дәлденбаев - Н.Жанаев «Балдырғандар әні», А.Қоразбаев - Т.Қажыбаев «Әгугай, домбыра», Ыбырай «Гәкку», Е.Брусиловский - Ә. Тәжібаев «Қос қарлығаш», Біржан сал «Біржан», А.Жұбанов - Н.Баймұхамедов «Қарлығаш азат құспын».

Музыка тыңдау. Қазақтың халық әндері, күйлері. Абай, Мұхит, Ыбырай, Біржан әндері. Тоқсандық тақырыптарға сай басқа халықтардың әндері. Халық музыкасының композитор шығармаларында алатын орны жөнінде мағлұмат. Симфония, симфониялық шығармалар: опера, балет, хор музыкасы. Аспаптық шығармалар туралы мағлұмат. А.Жұбанов, Ғ.Жұбанова, М.Төлебаева, К.Мусин, К.Құжамьяров, Л.Бетхов, П.Чайковский, С. Рахманинов, А.Хачатурян және т.б. шығармаларымен танысу. Симфониялық оркестрлердің әуені. Хордың құрамы: сопрано, альт, тенор, бас, олардың темблері. Біртекті және аралас хор, олардың ерекшелігі.

Тыңдауға ұсынылатын репертуар

Аңыз күй «Жетім бала». Жетім бала мен Қошан сері. Жетім баланың қызбен кездесуі. Отанына оралуы, «Аңдар айтысы». (музыкалық ертегі). Үй жануарларының айтысы. Достыққа шақыру. Тауықтың, иттің, доңыздың және қоянның айтысы. Тапқыр тышқан. Наурыз құтты болсын!, С. Мұхамеджанов «Ғасырлар үні ораториясы.- жыраудың балладасы, шабуыл, ақтабан шұбырынды, октябрь әні», Қыз Жібек операсынан үзінділер: Жібектің әні мен ариясы, Төлеген, Бекежанның партиялары, Шегеннің термесі, Біран Сара операсынан: Біржан, Сара партиялары, Естайдың термесі, хор мен би.Н. Меңдіғалиев «Елім-ай» тақырыбына арналған фортепианолық вариациялар, Күй аңыз «Ақсақ құлан», «Нар идірген», Е.Брусиловский «Сарыарқа» симфониясынан үзінділер, Ғ.Жұбанова «Ақсақ құлан» симфониялық поэмасы, М.Маңғытаев «Ақсақ құлан» Хор-поэма, Б.Байқадамов Құрманғазының күйі «Ақбай» тақырыбына хор, Абай «Қараңғы түнде тау қалғып», Ғ.Жұбанова «.Хиросима» балетінен үзінділер, Грузин халқының биі «Лезгинка», Өзбек халқының биі «Мавриги», Орыс халқының халық әні «Камаринская», Эстон хылқының халық әні «Взял волынку наш сосед», Украин халқының халық әні «Щедрик, щедрик». П.Чайковский «Подснежник».

Сабақтың тақырыбы бойынша сурет салу. Өзінің түсінігі бойынша музыкалық шығармалардағы бейнелерді өз бетінше қағазға түсіру. Шағын фразаларға музыкалық қысқа қайырымдар ойлап табу. Тыңдаған музыкаға ертегі, әңгіме құрау. Берілген тақырыпқа сай суырып салып айту. Кроссвордтар, ребустар шешу.

(Алматыкітап 2015)

Мектептің бастауыш білім беру деңгейінде оқытылатын «Бейнелеу өнері» оқу пәні Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептердің типтік оқу жоспарының инвариантты бөлімінде аптасына 1 сағаттық оқу жүктемесі беріліп, «Өнер» білімдік аймағына кіреді.

– салынған суреттегі форма, тепе-теңдік, көлем, перспектива, жарық пен көлеңке, композицияға ерекше назар аударуға үйрету;

– отандық және әлемдік өнер және мәдени мұралар құндылықтарды бағалай білу біліктіліктеріне баулу.

Бағдарламаны құрудың негізгі ұстанымына пәндік интеграциялау ұстанымы, тәрбиелей отырып үйрету ұстанымы, оқытып, үйретудің көрнекілік әдістері мен тәсілдері және шығармашылық-әрекеттік ұстанымдар жатады.

Пәнаралық байланыс, кіріктіре оқыту ұстанымы – бейнелеу өнеріндегі сурет салу, еңбекке баулудағы құрастыру, безендіру элементтерін кіріктіру арқылы көркемдік білім мазмұны мен шығармашылық іс-әрекеттерді тұтастықта құруды қамтамасыз етеді. Бұл ұстанымның маңыздылығы – білім мазмұны жақын пәндердің ортақ пәнге қатысты элементтерін интеграциялау арқылы оқушылардың әлемді тұтас қабылдай алу қабілетін қалыптастыру болып табылады.

Тәрбиелей отырып үйрету (эстетикалық сезімін дамыту, еңбекке құрметпен қарауды дарыту, ұлттық мәдени мұраларды тиімді пайдалану) ұстанымы – бұл шығармашылық пен оқу міндеттерінің бірлігінде тұжырымдалады.

Үйретудің көрнекілік әдістері мен тәсілдері – шебер, суретші, сәулеткер және т.б өнер иелерінің шығармаларын, үлгілер және өзге көрнекі құралдарды оқушыларға көрсету; жекелеген заттарды, бұйымдарды зерделеп, қарап көру; бейнелеу, безендіру, құрастыру, тоқу, жапсырмалау және т.б. әдіс-тәсілдерді көрсету.

Шығармашылық іс-әрекеттер ұстанымы - оқушылардың көркемдік шығармашылық жұмыстарды орындаудың сан алуан техникасын (сурет салу, мүсіндеу, жапсырмалау, құрастыру және т.б.) білуі, әртүрлі бейнелеу шеберліктерін (қылқаламмен, бояумен, қайшымен, стекамен және т.б. жұмыс істеу) меңгеру барысында көркемдік әрекеттері бейнелеу, безендіру, құрастыру сияқты көркемдік әрекеттердің үш формасының негізінде іске асырылады.

Жас ерекшеліктерін ескеру ұстанымы. Бастауыш білім беру деңгейінің негізі сурет салу, бояумен жұмыс, аппликация, мүсіндеу, көлемді заттарды жапсырмалау және сәндік-безендіру іс-әрекеттері жатады. Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкес қабылдау, ойлау, қиялдау қабілеттерін ескеру – олармен жұмыс жүргізуді үйретудің мазмұнын, әдістері мен тәсілдерін дұрыс құруға негіз болады.

Қоршаған орта болмысын зерделеу және бақылаумен байланысты затқа, натураға қарап сурет салу сабақтың маңызды формасы және бағдарламаны жақсы меңгерудің негізгі шарты болып табылады. «Бейнелеу өнері» оқу пәні өнердегі көркемдік мәнерлеу құралдарын (түс, сызық, дақ, силуэт, композиция, пішін мен тепе-теңдік, ырғақ, көлем, құрылым, кеңістіктік, жарық, сәуле, көлеңке) тану арқылы оқушыларды көркемдік-шығармашылық іс-әрекеттерге баулиды.

Бағдарлама пән бойынша базалық білім мазмұнын сипаттаудан, сыныптар бойынша жіктелген оқу жүктемесінен, бастауыш білім беру деңгейіндегі оқушылардың дайындық деңгейіне оқу үрдісінің межелік кезеңінде (4 сынып) қойылатын талаптардан тұрады.

( Барлығы 34 сағат, аптасына 1 сағат)

Оқу материалы
		4 сынып
Кесіндеме	12
Графика	6
Сәндік қолданбалы өнер	11
Мүсін өнері	3
Сәулет өнері	2
Барлығы	34

4 сыныпта – аптасына 1 сағат, жылына – 34 сағат.

Бағдарлама өзара бір-бірімен байланысты екі бөлімді зерделеуді ескереді: біріншіден, отандық және шетел өнер шеберлерінің (әр түрлі техникада орындалған) бейнелеу өнері; екіншіден, өзіндік көркем шығармашылық іс-әрекеттер.

Оқу бағдарламасында:

• 
  бейнелеу өнері түрлері: графика, кескіндеме, мүсін, сәндік қол өнер, сәулет өнері.
  
• 
  әр түрлі жанрлар: портрет, табиғат, натюрморт, тарихи, анималистік; бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары: сурет, түс, композиция, перспектива;
  
• 
  бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары: сурет, түс, жарық, композиция, перспектива және т.б. қарастырылған.
  

Көркемдік мәнерлеу құралдары (жарық пен көлеңке, түс, тон, көлем, пропорция, кеңістік, ырғақ, силуэт, фактура, контур, дақ, сызық, штрих, симметрия, симметрия, контраст, нюанс, тепе-теңдік) бейнелеу, безендіру, сәндеу, құрылымдау өнеріндегі композициялық шешім ретінде.

Қазақстаннның алдыңғы қатарлы көркемдік мұражайлары (Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайы, Қазақстан республикасының президенттік мәдениет орталығы, Мемлекеттік Третьяков галереясы, Орыс мұражайы, Эрмитаж, Пушкин атындағы бейнелеу өнері мұражайы, Лувр, Дрезден, Прадо галереясы және т.б.)

Кескіндеме.

Жанрлар: табиғат, натюрморт, портрет, анималистік, тұрмыстық және тарихи жанрлар. Көркемдік материалдар: акварель, гуашь, майлы бояулы борлар, түсті қарындаштар, гель массасымен толтырылған қаламсаптар және т.б.

Кескіндеме бойынша жұмысты жоспарлауда мұғалім көркем білімнің негізін құрайтын басты үш құрушының үйлесімділігіне көңіл бөлгені лазым: бейнелеу өнері шығармалары мен нақты объектілерді эмоционалды-эстетикалық қабылдау; кескіндеме сауаты теориясы бойынша білімді меңгеру; реалистік кескіндеме саласындағы көркем практикалық әрекеттер (білім, білік, дағдылар).

Оқу бағдарламасында табиғат аясына шығып сурет салу (пленэр), табиғат бояуларының өзгеруіне көңіл бөлу, әр түрлі көркем материалдарды техникалық орындау тәсілдерін меңгеру қарастырылады.

Бейнелеу өнерінде композиция ерекше орын алады. Композиция зандылықтарымен танысу және оларды қолдану бейнелеу өнерінің барлық түрінде болуы тиіс.

Сәндік қолданбалы өнер

Халықтық сәндік қолданбалы өнер. Ою-өрнектер. Киім-кешек. Сәндік натюрморт, сәндік суреттер. Дизайн. Материалдар: гуашь, түрлі-түсті қағаздар, мата, тері, ағашқа өрнектер салу және т.б. Майда пластика. Рельеф. Барельеф. Материалдар: мата қалдықтары, түрлі түсті пластик (косметикалық және с.с. босаған ыдыстар, қорапшалар) ермексаз, сазбалшық және т.б.

Оқушының тұлға ретіңде дамып, ұлттық рухта кемелденуі үшін дәстүрлі халық өнері негізімен, оның бай мұраларымен, құндылығымен таныстыру. Сәулет өнері.

Сәулет өнерінің түрлері, материалдары, бейнелеу-мәнерлеу құралдары. Әлемдік сәулет ескерткіштері. Қазақстан сәулет өнері ескерткіштері. Қазіргі заман сәулет өнері.

Суретші мамандығы

Отандық және шетел суретшілерінің шығармалары. Дизайн. Көркем онер туындыларының мұражайларына, кормелеріне бару, суретшілермен кездесулер, оқушылар жұмысының байқауын өткізу, белгілі қазақстандық және шетелдік суретшілер мен халықтық өнер шеберлерінің шығармашылық мұраларына арналған викторина, кештер ұйымдастыру.

Қазақстанның тарихи-мәдени мұралары. Тарихта ізі қалған көне ескерткіштер: археологиялық қазба жұмыстарынан табылған заттар. Монументалды өнер және сәулет өнері. Мәдени құндылықтар: өнегелі және эстетикалық мұраттар, мінез-құлық нормалары мен үлгілері. Өнегелі құндылықтар.

Табиғат аясында сурет салу (пленэр). Әртүрлі көркемдік материалдармен орындау техникасы.

(Алматыкітап)