Ќазаќстан Республикасыныѕ Ауыл шаруашылыєы министрлігі
СТАНДАРТТАУ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
жүктеу/скачать 273 Kb.
|
Тәжірбиелік жұмыс №1
| СТАНДАРТТАУ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
Техникалық реттеудің жаңа жүйесіне өту жағдайында стандарттаудың басты мақсаты халықаралық талаптармен үндесетін мемлекеттік стандарттар түріндегі техникалық регламенттерге дәлелдеуші базаларды қалыптастыыру болып табылады. «Стандарт» сөзі латынша «Standard» эталон, яғни үлгі, қалып деген мағынаны білдіреді. Адамдар ерте кезден-ақ күнделікі өмірде өздеріне қажетті қандай да бір бұйымды белгілі үлгі бойынша жасайтын болған. Сонымен қатар әрбір халық өзіндік өлшем бірліктерін сауда саттықта қолданып келген. Мысалы етікші етік жасауда әр түрлі мөлшердегі қалыптарды пайдаланса, адым құлаш, қарыс, елі сияқты өлшемдерді ұзындық өлшемі ретінде қолданған. Осылайша белгілі бір үлгіге (қалыпқа) сай тауар өндіріп, белгілі үлгі бойынша өлшем жұмыстарын жүргізген. Қолөнер мен сауда - саттық ілгерілей дамып, өнеркәсіптену дәуірі басталған кезден стандарттың маңызы арта түсті. Себебі өнеркәсіптен шыққан өнім ең әуелі тұтынушының қажеттілігін сапалық тұрғыда толығымен қанағаттандыра алғанда ғана өтімді болмақ. Сонымен қатар өнім өндіру жұмысы белгілі бір технологиялық режим, тәртіп, нормаланған үрдіс бойынша жүргізілгенде ғана өндіріс тиімділігі артып, экономикалық көрсеткіштер жоғарылайтыны белгілі болады. Сондықтан өнеркәсіп саласы қарқынды дами бастаған кезден (XVIII-XIX ғасыр) Еуропа елдерінде стандарттау жұмысы кеңінен өріс алды. 1926 жылы Кеңес одағында алғашқы мемлекеттік стандарттау жүйесі бидай өнімдері мен қара металдардың стандарттарын қабылдаудан басталды. Стандарттаудың Қазақстандағы даму кезеңі Кеңес Одағы дәуіріне тікелей байланысты. Халық комиссарлар Кеңесінен халық- аралық өлшем және таразылар жүйесін енгізу туралы 1918 жылғы қыркүйектің 14-інде шағарған шешімінен (заңынан) басталған стандарттау жұмысы Кеңес үкіметі жылдарында едәуір жоғары деңгейге көтерілді. Қазақстанда метрологияның даму кезеңі алғаш 1923 жылдан басталды. Сол жылы Томскінің Салыстырып тексеру палатасының Семейлік бөлімшесі құрылды. Бұл бөлімше 1925 жылы Қазақ өлкелік салыстырып тексеру палатасы, 1931 жылы Қазақ өлкелік стандарттау бюросы болып өзгертіліп Алматы қаласына көшірілді. 1966 жылы Алматы мемлекеттік бақылау зертханасы негізінде Қазақ Республикалық стандарттау және өлшеу техникаларын мемлекеттік қадағалау зертханасы құрылды. 1971 жылы КСРО Мемстандартының Қазақ Республикалық басқармасы құрыл- ды. Қазіргі кезде Қазақстан көлемінде стандарттау жөніндегі саясат ты жүргізу, өлшем бірлігін қамтамасыз ету жұмыстары мемлекеттік техникалық реттеу және метрология Комитеттің құрамында 14 бөлімше (облыстық, қалалық стандарттау, метрология және стан- дарттау орталықтары) және әр түрлі мекеме, кәсіпорындардың 300 ден астам қызмет орындары жұмыс істейді. Қазіргі кезеңде өндірістік үрдістің аса қарқынды дамуы мен халықаралық саудадағы бәсекелестіктің барған сайын күшейе түсуі стандарттау жұмысының маңызының одан әрі арттыруда. Дүдиежүзінің көптеген елдерінде стандарттау жұмысы экономика саласындағы басқару үрдісінің тиімді құралы ретінде қолданып, үкіметтік деңгейде жүзеге асырылуда. Стандарттаудың көмегімен өнім санасын жоғарылату, оның нарықтағы бәсекелестік қабілетін арттыруға болатыны қазіргі кезде ешкімге де күмән туғызбайды. Сонымен «Стандарт» және «Стандарттау» терминдеріне берілген анықтамаға келетін болсақ (ҚР СТ 1.1 бойынша): Стандарт дегеніміз әр түрлі іс қызмет немесе олардың нәтижелеріне қатысты ережелер, жалпы қағыйдалар мен сипат- тамаларды жаппай және көп мәрте пайдалану үшін мүдделі тараптардың келісімі негізінде әзірленіп, техникалық реттеу және метрология құзырлы ұйымы бекіткен стандарт, техникалық шарт, нұсқаулар болып табылады. Стандарттау деп ғылым, тхника мен экономика саласында бір ізге келтіріліп, белгілі саладағы ең шекті деңгейіне дейін тәртіп- телген жүйені айтамыз. Ол нарықты экономиканы басқаруды жетілдіруге, техникалық деңгейін және өнімнің сапасын көтеруге, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырып жетілдіруге, өнім номен- клатурасының тиімділігін қалыптастыруға, ресурстарды үнемді және тиімді пайдалануға бағытталады. Бұл анықтама стандарттау жөнінен ауқымды тәжірибе жинақтаған дүниежүзі көптегн елдері мамандарының талқылауы нәтижесінде жасалған. Халықаралық стандарттау ұйымының (ИСО) талабына сай келеді. Техниканың дамуы машиналар мен құрал саймандар жүйесінің, кең мағынасындағы заттар мен материалдардың өзара тығыз байланысы арқылы жүзеге асатынын жақсы білеміз. Олай болса, біз стандартқа соқпай тұра алмаймыз. Бұдан шығатын қорытынды: стандарттау өнімнің ғылыми негізделуі, жобалануы, жасалуы мен пайдаланылуы кезіндегі басты бағдарлама өнімнің сапасы мен техникалық деңгейін басқару жүйесінің негізгі буыны болып табылады. Бүгінгі нарықты экономика жағдайында стандарттауда басқа салалар секілді жаңа сипатқа ие болып отыр. Бұған дейін жалпы одақ көлемінде ортақ стандарттау жүйесі болды. Ал енді Тәуелсіз Мемлекеттер Достығында ұзақ жылдар бойы қалыптасқан стандарттық жүйе мүлдем ыдырап, жойылды, әр республиканың өзіндік стандарттау жүйесі болады десек онымыз шындыққа жанаспас еді. Жаңа жағдайға байланысты бұрын жергілікті жерде, әр республикада жете дамыған стандарттау жүйесі бүгінгі өмір талабына орай халықаралық стандарттау деңгейіне көтеріліп, ол бұрынғысынан да байып, толыға түсті, жаңарды және нақты шешімдермен толықтырылды. Стандарттау өнімнің техникалық деңгейін тұрақты түрде көтеруге, өнімнің орамы мен безендірілуін жақсартуға, жаңа өнімдерді шығару жүйелерінің тиімділігін арттыруға, еңбекті көп қажет ететін жұмысты жеңілдетуге, тағыда сол сияқты іс шараларға өз әсерін тигізіп жатыр. Бұл іс шаралар қолданылатын нормативтік құжаттарды жаңартып отыруға және халықаралық стандарттау бойынша жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Ол құжаттардың негізгілері стандарттар мен техникалық шарттар болып табылады. Стандарттар отандық және шетелдік ғылым мен технология, техника мен озық әдістер негізінде құрастырылады. Мұнда ғылыми-зерттеу, тәжірибе – конструкторлық және жобалау жұмыстары негізі ретінде қолданылады. Мемлекеттік стандарт тауардың сапалы дайындалуына, сол сияқты қолданылуына бірден кепілдеме беретін сенімді буын болып саналады. Стандарттау біріңғай өлшемдер, терминдер мен белгілер, шикі заттар, өндірістік процесстер, сынау және өлшеу әдістері, сол тәрізді адамдардың қауіпсіздігін қорғау мен материалдық бағалы нәрселерді сақтаудың бір ізге келтірілген жүйесі қолданылады. Стандарт сатып алушының экономикалық мүддесін қорғайды. Өйткені стандарт бойынша шығарылған өнімді пайдалану мезгіліне белгілі бір уақытқа кепілдеме қойылады. Егер осы уақыт ішінде сол өнім немесе бұйым ақауланып, жұмысқа жарамай қалса, ол осы бұйымды шығарған кәсіпорынның, яғни дайындаушының есебінен қалпына келтіріліп, тұтынушының шығыны қайтарылады. Яғни белгілі зат өзінің кепілдеме көрсетілген уақытына жетпей істен шықса, ол зат жаңасымен ауыстырылады, не тұтынушының өтінішіне орай оның құны қайтарылады. Бұл шикі заттарды, материалдар мен еңбек ресурстарын үнемді пайдалануға, еңбек пен сауда мәдениетінің тиімділігін арттыруға, тауардың дұрыс сақталуын, тасымалдау кезінде оның бұзылуына жол бермеуді қамтамасыз етіп, өнеркәсіп пен сауда қызмет- керлерінің өз жұмысының түпкі нәтижесіне деген ынтасын арттыруға ықпал етеді. Сондықтан да өнім шығарушылар тауардың сапасына, олардың ұзақ пайдалануға жарамды болуына, техникалық және безендірілу мен оралуы жағынан талапқа сай болуына, адам организімінің физиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып осы күнгі сынға толық жауап беретіндей болып шығуына баса көңіл бөледі. Бір сөзбен айтқанда өнімді жасауды жобалаудан бастап, оның тұтынушы қолына жетуін, одан әрі пайдалану кезіне дейін ортақ стандарт болуы керек. жүктеу/скачать 273 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|