Қазақстан республикасының ауылшаруашылық министрлігі


Вариант(оқушылардың 1- ші ауысымына



бет268/272
Дата28.12.2021
өлшемі3,89 Mb.
#128904
1   ...   264   265   266   267   268   269   270   271   272
Байланысты:
консерв окулык

Вариант(оқушылардың 1- ші ауысымына )

Үй таңғы асы 7.00—7.30 , тəулік рационынан25% .

Мектептегі екінші ыстық таңғы ас 2-ші немесе 3-ші қоңырауда тəулік

рационынан, 20%.

Түскі ас 13.00—14.00 сабақтан кейін, тəулік рационынан35%.



321

Кешкі ас 19.00—20.00, тəулік рационынан 20%.

  1. Вариант (оқушылардың 2- ші ауысымына)

Үй таңғы асы 8.00—8.30, тəулік рационынан 25% . Екінші таңғы ас қарастырылмаған. Түскі ас (мектепке кетерде) 12.00—13.00,тəулік рационынан 35% .

Түстік 2-ші немесе 3-ші сабақтан кейін, тəулік рационынан 20%.

Кешкі ас 19.00—20.00, тəулік рационынан 20% %.

Мектепте ұйымдастырылған ыстық тамақ (таңғы жəне түскі), мезгілі мен үздіксіз тамақтануға күрделі маңызды. Дəрігерлер мен ұстаздардың байқауынша, мектепте тамақтанбаған балалар тез шаршайды жəне оқу жылының аяғында бастарының ауырғанына жəне шаршағанынына наразылық білдіреді.



  1. - кесте. Тамақтану режимі

Тамақтану

Тағам атауы

Өнім құрамы

Массасы, г




режимі













Таңғы ас

құймақ пен сүзбе

ұн

50










сүзбе массасы

50










май

20







кисель

қант

20










қрахмал

100




Оқушының

күріш пен сосиська

сосиськи

100




таңғы асы




күріш-

50







бидай наны

-

100







алма

қант

100







шай




20




Түскі ас

қызылша салаты

қызылша

100










қант

20










қаймақ

20







сүт кеспесі

сүт

200







қарақұмық жармасы мен

макарон

50



















котлет

шошқа еті

50










қарақұмық













жармасы

50










май

20







нан

-

100







сусындар

қант

20










лимон

10




Кешкі ас

қара бидай наны

-

50







картоп пюресі жəне қияр мен

треска

100







треска

картоп

100










тұз, қияр

20










май

20







сүт какаосы

какао

10










сүт

20






322

Оқу үрдісінде балалардың көп ойлануы жəне оларға физикалык күш түскені көп энергия шығынын талап етеді, сондықтан, таңғы ас пен түскі тамаққа ақуызға бай (ет , құс, балық, жұмыртқа , сүзбе, бұршақ), сонымен қатар көкөністерді жəне ботқаларды беру керек .

Түскі ас басытқылардан, бірінші, екінші , тəтті тағамдардан жəне жемістерден құрастырылуы тиіс. Түстікке нан - тоқаштар мен 200 г сүт немесе қышқыл сүт өнімдері ұсынылады (кесте).



Кешкі асты ұйқыға 1,5—2 сағат қалғанда береді жəне ол жеңіл болуы тиіс. Ас мəзірін құрастырғанда оны кулинарлы өңдеудің тəсілдері бойынша, дəмі мен əртүрлі тағамдардан түрлендіреді. Алайда көкөністерден, жеміс-

жидектерден дайындалатын тағамдарды, ал ыстық

күндерде таңғы ас пен

түскі тамаққа салқын тағамдарды ( жемісті сорпалар,

салаттар, салқын

маннылар жəне т.б.) береді.



















Оқушылар үшін арналған ас мəзірі мектеп асханасының қызмет

көрсету ерекшелігін көрсетуі тиіс. Мысалы, тамақтандыру

бөлмелері

жоқ

мектептерде

сыныптарда

тамақтанатын балалар

үшін

ас мəзірі

оңай

дайындалатын тағамдардан

(сүт, сүт өнімдері,

ботқалар, сүзбе,

ірімшіктер,

сосискалар)

құрылады.






















Барлық сүт тағамдары, нан-тоқаштар, жəне

пирожки

алдын-ала

дайындалып порцияға бөлінген

болуы тиіс. Ұсақ ыдыстарға қорапталған

сүт өнімдері пайдалануға ыңғайлы.
















Рациондағы

тағамдарды

таңдағанда

өнімдердің

бір-біріне

үйлеспейтіндігін есептейді (мысалы, палау жəне сүт; сүт кеспе жəне балық тағамы жəне т.б.), сонымен қатар бір-бірін ауыстыратын, тағамдық қасиетін жоғарылататын жəне дəмдік қасиетін жақсартатын тамақтарды ұсынады (мысалы, сүт қосқан қарақұмық ботқасы аминоқышқылдардың оптималдықатынасына ие).

Ас мəзірін құрастырғанда тамақ дайындауының жұмыс сыйымдылығының күрделілігі аз емес. Мысалы, балалар құймақты өте жақсы көреді, бірақ оны көп балаға дайындаудың мүмкіншілігі жоқ. Осының себебінен таңғы асқа көбінесе тоқаштарды береді. Ал фарш пен пирожки, ватрушканы түскі асқа дайындайды.

Таңғы асқа тағамдардың дайындауын тездету үшін мектептерде таңғы асқа салаттарды шикі көкөністерден, түскі асқа пісірілген көкөністерден дайындап береді.

Əртүрлі жастағы топтарға арналған рационның негізгі тағам заттектерінің мөлшері мен калориясының айырмашылығы екі əдіспен қамтамасыз етіледі: тағам шығымын реттеу немесе əртүрлі жастағы балалар ас мəзіріне түрлі тамақтарды қосу (кесте 45).



323

45 - кесте.100 г өнімдегі негізгі тағам заттектерінің

құрамы ( %) жəне

энергетикалық құндылығы (ккал).





































Өнім атауы

Ақуыз

Май




Көмірсу

Калориялығы




1

2

3




4

5




Қарақұмық жармасы

12,6

2,6




68,0

329




Манна жармасы

11,3

0,7




73,3

326




Күріш

7,0

0,6




77,3

323




Макарон

10,4

0,9




75,2

332

























Қара бидай нан

6,5

1,0




40,1

190

























Бидай нан

7,6

0,9




49,7

226

























Картоп

2,0

0,1




19,7

83

























Сəбіз

1,3

0,1




7,0

33

























Қызылша

1,7

-




10,8

48

























Балғын орамжапырақ

1,08

-




5,4

24

























Көк пияз

1,3

-




4,3

22

























Карбыз

0,7

-




9,2

38

























Балғын қияр

0,8

-




3,0

15

























Томаттар

0,6

-




4,2

19

























Апельсин

0,9

-




8,4

38

























Кептірілген жүзім

1,8

-




70,9

276

























Алма

0,4

-




11,3

46

























Лимон

0,9

-




3,6

31

























Қант- үнтағы

-

-




99,8

374

























Сүт шоколад

6,9

35,7




52,4

547

























Өсімдік май

-

99,9




-

746

























Сары май

1,3

72,5




0,9

661

























Айран

3,0

0,05




3,8

30




Қаймақ

2,8

20,0




3,2

206




Бала сүзбесі

9,1

23,0




1,5

315

























Майлы сүзбе

14,0

18,0




1,3

226

























Кілегей балмұздағы

3,3

10,1




5,8

176

























Ірімшік

23,5

30,9




-

380

























Сиыр еті

18,9

12,4




-

187

























Қой еті

16,3

15,3




-

203

























Шошқа еті

14,6

33,0




-

355

























Қаз

15,2

39,0




-

412

























Тауық

18,2

18,4




-

241
























324

1

2

3

4

5

Үйрек

15,8

38,0

-

405

Пісірілген шұжық

12,2

28,0

-

301

Сосиська

11,8

30,8

-

324

Жұмыртқа

12,7

11,5

0,7

157

Балық (треска)

17,5

0,6

-

75

Ас мəзірін құрастыру кезінде тағамдарды төрт рет тамақтануға бөлінетінін есептейді (кесте 46) :

1-ші таңғы ас тəулік рационынан 20 - 25%

Мектептегі 2-ші таңғы ас тəулік рационынан 10% -15%; Түскі ас тəулік рационынан 45% -50%; Кешкі ас тəулік рационынан 20%.

Тəуліктік тағам рационын құру жəне калориясын анықтауды тəуліктік рационының энергия шығынын есептеп жүргізеді .

46 - кесте. Тəуліктік рационының энергия шығыны



Жасы

Сынып

Энергия шығыны, Дж

1

6-7 жас

1

7 560 000

– 9 660 000

2

8-11 жас

2,3,4

9450 000

- 12180 000

3

12 -14 жас

5,6,7

11760 000 – 13 860 000

4

15-16 жас

8, 9,10

13 440 000 – 14 700 000

Тамақтану рационалды болуы үшін тəуліктік рационының энергия шығыны тұтынатын тағамдардың мөлшерімен жабылуы тиіс. Ол үшін нормаларды пайдаланады (кесте 47).

47 - кесте. Өнімдердің тəуліктік тұтыну мөлшері





Жасы

Ақуыздар

Майлар

Көмірсулар

1

6-7 жас

65-70

75-80

250-300

2

8-11 жас

75-95

80-95

350-400

3

12 -14 жас

90-110

90-110

400-500

4

15-16 жас

100-120

90-110

450-500



325



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   264   265   266   267   268   269   270   271   272




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет