Қазақстан республикасының денсаулық сактау министірлігі с. Ж. Асфендияров атындағЫ
Тoxoplasma gondіі тіршілік ету циклі
жүктеу/скачать 4,97 Mb.
|
aa7506fd368fd4b5e408fb73eb60c40b
- Бұл бет үшін навигация:
- Эпидемиялық (эпизоотиялық) процестің сипаттамасы.
| Тoxoplasma gondіі тіршілік ету циклі: А – ақырғы ие; гомологиялық иенің (мысықтар) ішектік циклі: а) жыныссыз жолмен көбею (шизогония), а1 - шизонт, а2 - трофозоит, а3 - мерозоит, а4 - спорозоит; 1- микрогаметогония; 2 – макрогаметогония; Б – геторологиялық иенің (адам – аралық ие) ішектен тыс циклі: б1 - жалған циста; б2 - спорозоит; б3 – ішкі органдардағы нағыз циста (1 – плацента, 2 – бауыр, 3 – ми, 4 – қаңқа бұлшық еті, 5 - өкпе, 6 – көкбауыр); В – жануарлар организміндегі жасушадан тыс цикл – аралық иелерде: жалған циста; в2 – спорозоит; в 3 – ішкі органдардағы нағыз циста (мезентериалды лимфа түйіндеріндегі – жалған циста (в4 ); Г – жұғу жолының мүмкіншілігі: г1 – плацента арқылы; г2 – ооцистіні жұту арқылы; г3 – Toxoplasma gondіі дақылы арқылы: г4 – залалданған етпен жанасқанда; г5 – толық піспеген етті қолданғанда
(С.Ә.Әміреев, А.Жаханов, Қ.Құдайбергенұлы «Медициналық паразитология, 2005 ж.») Созылмалы процесс кезінде қоздырғыш бұлшық етте, бас миында және басқа органдарда тығыз қабаты бар нағыз циста (орташа мөлшері 100 мкм) түзеді. Әр цистада жүзден астам паразиттер болады, олардың бір-бірімен тығыз орналасқаны соншалықты препаратты микроскопта қарағанда тек қана ядролары көрінеді. Бұл, аралық иесі – жануарлар организміндегі паразиттің ақырғы даму фазасы. Ақырғы иесінің организмінде ооцисталар түзіліп және сыртқы ортаға шығарыла отырып, токсоплазмалардың даму циклы тоқтаусыз жүріп жатады. Сол жерлерде олар жетіледі және жақсы сақталады. Олар ауыз арқылы жұтылғанда аралық иелері – адамдарға, жануарларға, соның ішінде кеміргіштерге жұғады. Эпидемиялық (эпизоотиялық) процестің сипаттамасы. Мысықтар және мысық тұқымдастықтардың басқа өкілдері токсоплазмоз инвазиясының ең негізгі инвазия көзі және резервуары болып табылады. Олардың организмінде паразиттің толық даму циклі өтеді, сондықтан оларды токсоплазмалардың ақырғы иесі деп есептеу керек. Сонымен бірге токсоплазмалар сүтқоректілер мен құстардың барлығынан да табылады, олар паразиттің аралық иесіне жатады. Әсіресе тышқан тектес кеміргіштер, қояндар өте жиі зақымданып, олардың арасында токсоплазмоз кең тараған індет (эпизоотия) түрінде өтеді. Адам организмі токсоплазмалар үшін биологиялық тұйық болып табылады. Дегенмен, құрсақ ішіндегі ұрпаққа плацента арқылы жұққанда анасы екіншілік аралық инвазия көзі бола алады. Негізгі инвазия көзінің жұқпалылығы белгісіз мерзімге созылады, өйткені мысықтарда токсоплазмоз симптомсыз белгісіз тасымалдаушылық түрінде өтеді. Токсоплазмоз зоонозды инвазияға жататындықтан, оған 200 дей жануарлар мен құстардың және кейбір омыртқасыздардың да қатысы бар болуы мүмкін. Олар әртүрлі дәрежеде эпизоотиялық процесіне қатысып, сол арқылы адамдар арасында эпидемиялық процестің дамуына себепкер болуы ықтимал. Сондықтан адамдар арасында бұл аурудың кең таралуын түсіну қиын емес. Бірақ қоздырғыш көзі ретінде әртүрлі жануарлардың рөлі бірдей емес. Табиғи резервуар және басқа жабайы және үй жануарларына жұқтыру көзі ретінде үй мысықтары мен Felіdae (мысық) тұқымдастығының кейбір түрлері басты рөл атқарады. Мысықтар адамдармен, ауыл шаруашылық және үй жануарларымен жиі және өте жақын араласады. Сонымен қатар олар паразиттың пролиферативті түрін сақтаушы синантропты кеміргіштер және құстармен де тығыз байланысты. Үй мысығы оларды жегенде токсоплазманың ооцисталары жұғады, ал ол бөліп шығарған нәжісіндегі зигоцисталар синантропты және жабайы жануарлар арасында токсоплазмоздың таралуына себепкер болады. Мысықтар бөліп шығарған зигоцисталар сыртқы ортада жеткілікті төзімділігі бар болуына қарай әртүрлі омыртқасыздар мен құстар арқылы жан-жаққа тарайды. Алғашқы рет токсоплазма жұққан бір мысық 20 күнге дейін зигоцисттар бөліп шығара алады және 50-60 күннен кейін оған екінші рет жұғуы мүмкін. Сондықтан көпшілік жағдайда жануарларға (адамдарға да) жұғу көзі мысық болып табылады, яғни олар басқа жануарлар үшін, соның ішінде ауыл шаруашылық жануарларына да, донор болады. Соңғыларына келетін болсақ, олар көпшілік жағдайда ұзақ уақыт токсоплазма тасымалдаушысы болып қалады, себебі бұл инвазия оларда латентті түрде жиі өтеді, ал адамдарға жоғарғы температурамен жақсы өңделмеген малдардан дайындалған өнімдерді пайдаланғанда немесе адамға олардың (мысалы, шошқалардың) қиы арқылы түскенде жұғады. Дегенмен, мысықтарға қарағанда ауыл шаруашылық жануарларының (қой, сиыр, шошқа т.б.) эпидемиологиялық маңыздылығы онша емес. Соған қарамастан біздің жүргізген зерттеулеріміз ет комбинатының жұмысшылары, кәсіби малшылар мен малға қатысы бар басқа адамдар арасында токсоплазма жұғушылық едәуір жоғары екенін көрсетті (Қ.Қ.Құдайбергенұлы, 1967; С.Ә.Әміреев, 1970). Мысалы, мал жайылымының жұмыскерлері арасында токсоплазмаға қарсы спецификалық антиденелер табудың оң нәтижелері 17,2-ден (КБР бойынша) 28,4 пайызға (ЖИФАР бойынша) дейін болатындығы анықталды, ал Алматы ет комбинаты жұмысшыларында әлде қайда аз болып шықты (3,7-10,1%). Әртүрлі авторлардың деректері бойынша ауыл шаруашылық жануарлардың арасындағы токсоплазмоздың таралуы да айтарлықтай. Мысалы, ірі қара мал мен қойлардағы жұғушылық АҚШ-та 11-ден 31 %, Ресейде – 14-32,9 %, Чехословакияда 13-тен 24 % дейін жетеді (L.Mіller, H.Feldman, 1953; Е.А.Шевкунова, 1961; Гавлик авторларымен, 1960; И.Г.Галузо, 1965). Кәсіпшілік аңдар да тиісті эпидемиологиялық рөл атқарады. Ондатралар, қояндар, саз құндызы (нутриялар), терісі қымбат аңдар (күміс-қара түлкілер) арасындағы токсоплазма жұғушылық 9,4-тен 15,7 % дейін екені анықталды (С.Ә.Әміреев, 1970). жүктеу/скачать 4,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|