Ќазаќстан республикасыныњ

Прогресс максимумы деп аталатын төртінші қағидаға сәйкес, қызметкердің іс-әрекеттері мен қызметтік мінез-құлқы ұйымның (немесе оның бөлімшелерінің) дамуына септігін тигізсе, ол моральдық көзқарас тұрғысынан емес, этикалық көзқарас тұрғысынан танылады.

Төртінші қағидалардың логикалық жалғасы бесінші қағида – прогресс минимумы қағидасы болып табылады. Егер қызметкердің немесе ұйымның іс-әрекеттері этикалық нормаларды бұзбаса, олар жалпы этикалық болып табылады.

Алтыншы қағиданың мәні, егер ұйым қызметкерлері басқа ұйымдардағы, аймақтардағы, елдердегі моральдық ұстанымдарға, дәстүрлерге және басқа да жағдайларға ұстамдылықпен қараса ол этикалық ұстанымдылық болып табылады.

Жетінші қағида дара релятивизм (салыстырылымдық) мен этикалық релятивизмді жалпы адами этика талаптарымен алуан түрлі сәйкестендіруді ұсынады.

Сегізінші қағидаға іскерлік қатынастарда шешімдерді дайындау мен оны қабылдау кезінде дара және ұжымдық бастама бірдей негізге алынады.

Тоғызыншы қағида кез-келген қызметтік мәселелерді шешу барысында өз ойын айтудан қорықпау қажет деп есептелінеді. Бірақ, қызметкер өз ойын айтуда этикалық шектерден шықпауы керек.

Оныншы қағида – қызметкерлерді кәсіби жұмыстарын атқаруда және тапсырмалар беруде оларға ешқандай күштеу әдістерін пайдаланбау қажет.

Он бірінші қағида – этикалық стандарттар ұйым өміріне бірмезгілді бұйрықпен емес, менеджерлер мен қатардағы қызметкерлер тарапынан үнемі және тұрақты түрде жүргізілуі қажет.

Он екінші қағида – әсер ету жағдайына байланысты (ұжымға, жеке қызметкерлерге, тұтынушыларға және т.б.) оған қарсылық көрсететін күштер мен факторларды ескеру қажет.

Он үшінші қағиданың мәні қызметкердің жауапкершілігіне, оның құзіреттілігіне, сенімді ақтау сияқты қасиеттеріне баса көңіл аудару.

Он төртінші қағида келіспеушілікті, дауды болдырмауға барынша ұмтылу.

Он бесінші қағида – басқалардың бостандығын шектемейтін еркіндік.

Он алтыншы қағиданы септігін тигізу қағидасы деп айтуға болады. Қызметкер тек өзі ғана этиканы ұстанбай, оны өз әріптестерінің де ұстануына септігін тигізуі керек.

Он жетінші қағида бәсекелесіңді сынама деген ұстаным.

Бұл жерде қағиданың мәні тек қана бәсекелесуші ұйым туралы ғана емес, сонымен қатар «ішкі бәсекелес» - кәсіпорынның басқа бөлім ұжымымен де және әріптестер арасындағы бәсекелестер туралыда болып отыр.

Іскерлік қатынас этикасының қағидалары кез-келген кәсіпорынның әрбір қызметкері үшін өзінің жеке этикалық жүйесін жасап шығаруға негіз болуы керек.

Қағидалар тізбегі қандай да бір ұйым қызметінің ерекшеліктерін ескеру арқылы жалғаса береді. Кәсіби этика қағидалары да бар.

Барлық кәсіптер үшін жалпы қағида келісілген мүмкіндіктер шегінде жұмыстың ең жоғары сапасы болып табылады. Корпоративті мүдделерді тұтынушы мүдделеріне қарсы қоюды болдырмау қажет.

Клиентке, сатып алушыға және т.б. кәсіби қызметтің объектісі емес, субъектісі ретінде қатынасудың, адамдарды еркінен тыс басқаруды, адамдарды алдауды болдырмаудың жалпыға бірдей талабы көптеген кәсіп түрлерінде «ақпараттандырылған келісу» қағидасы түсінігі ретінде қабылданады.

Ақпараттандырылған келісу мамандар тарапынан ұсынылатын денсаулыққа, уақытқа, материалдық шығындарға, мүмкін болатын басқа да себеп салдарға немесе моральдық тұрғыдан зиян келтіруге әкелетін жағдайларға байланысты толық ақпаратты беруді білдіреді.

Бұл ақпарат тұтынушының, пациенттің, оқытушының және т.б.тұлғалардың қызмет көрсету түрлерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін ескере және көре отырып, олардың сапасы, бағасы, т.б. нәтижелерді өз еріктерімен қабылдауына мүмкіндік береді.

Барлық кәсіптер түрлері үшін негізгі қағида ретінде кәсіби құпияны, тұтынушылар туралы ақпаратты, ақпараттық сұраныстар, қызметтер, технологиялар, рецепттерді сақтау қағидасы болып табылады.

Маманның жұмысына қатысты құпияны, яғни маманға қатысты және маманның қызмет міндеттерін орындау нәтижесінде пайда болған оның жетістігіне айналған мәліметтерді жарияламау тұрғысынан түсіну қажет.

Меншік құқықтарын сыйлау – кәсіби этиканың маңызды қағидасы.

Көптеген кәсіп түрлерінде коллегиялылық (алқалық) қағида түрі кездеседі.

Демократия жағдайында кәсіби этиканың маңызды қағидасы ретінде сын айтуға деген құқық болып табылады.