Б з. б. 2,5млн. 140 мыңжыл. Ежелгі палеолит

б.з.б.2млн -700 - Дошель(олдувэй)

б.з.б.800мың - 140мың - Шелль, Ашелль.

б.з.б.140мың - 40мың - Орта палеолит - Соңғы ашелль, мустьер

б.з.б.40мың - 12мың - Кейінгі палеолит(ориньяк, солютре, мадлен)

б.з.б.12-5мың ж - Мезолит

б.з.б.5-3мың ж - Неолит

б.з.б.4-3мыңж - Энеолит

б.з.б.2-1мыңж - Қола дәуірі

б.з.б 1мыңж - Темір дәуірі

1959-60ж - Австралопитек(епті адам), шығыс

Африка(олдувай) жас1-млн750мың ми көлем-652см

1890-91ж - Питекантроп Ява аралы

1927 - Синантроп пекин(Чжау-коу-дян)

1856 - Неандерталь(саналы) Германия(неанд. үңгірі)

Кроманьон - Кро-маньон үңгірі(Франция)

1938 - Тесіктас(Өзбекстан) неандертальдық бала 8-9 жасы

б.з.б.18-15ғ - Ерте қола дәуірі(федоров)

б.з.б.15-13ғ - Орта қола (алакөл)

б.з.б.13-8ғ - Кейінгі қола(замараев)

1914ж - Б.В. Андриановтың қазба жұмысы(Андронов)

б.з.б.3мыңж - Қаз-ның дала,тау жерде енгіншілік пайда болды

Кен өндіру басталды

б.з.б.2-1мыңж - рулық қатынастар ыдырап, фтайпалық

бірлестіктер п.б.

б.з.б.8-3ғ - Ерте темір

б.з.б.3-б.з.6ғ - Кейінгі темір

Сақтар

б.з.б.5-3ғ - Соңғы сақ

Бесшаты қорымы - Іле өзені (Шылбыр) 31 обадан

ірісі диаметр-104м биіктігі 17м

Б.з.б.7-4ғ - Сақ тайпалар одағы құрылды

Геродот б.з.б.5ғ Тарих еңбегі

б.з.б. 6ғ - Томиристің Кирмен соғысы (б.з.б.529ж)

б.з.б. 519-518ж - 1Дарийдің тиграхауда сақтарымен соғысы.

б.з.б.330-327ж - А.Македонскимен соғысы (Спитамен ерлігі)

б.з.б. 480ж - парсылармен қосылып. Фермопиль

б.з.б.490ж - Марафон шайқасы, гректерге қарсы

б.з.б.7ғ - Сібір, Қазақстан, Еділ бойы Андық стиль п.б.

б.з.б. 6ғ - ойшыл Анахрис(Анарыс)

Ғұндар

б.з.б. 55жыл - ғұндар 2-ге бөлінді

б.з. 93ж ғұндардың Қаз-ға 2-ші рет қоныс аударуы

Атилла - 410-456ж

451ж - Атилла Кталаун даласында рим-франк

одағына қарса соғысты

452ж - Атилла Италияны ойрандап, Падуя, Миланды алды.

453ж - Атилла қайтыс болды.

Үйсіндер

б.з.б. 2ғ - Орталық Азиядан Жетісуға көшті.

б.з.б. 160ж - Тиграхауда сақтарының жерін мекендеді

б.з.б. 73ж - үйсіндер 3 бөлінді

Халқы- 630мың, тілі - көне түркі, билеуші - гуньмо

Қанлылар

Астанасы - Битянь, халқы - 600мың, титулы - хан

552-603ж - Ежелгі Түрік қағанаты

535ж - Бұмын түркі тайпаларды біріктіре бастады.

546ж - теле тайпасы қосылды.

552ж - Бұмын 50мың әскерімен аварды талқандады

561-563ж - түріктер эфталиттерге қарсы Иранмен

әскери одақ құрды

567ж – Бұхар түбінде түріктер эфталиттерді женді

568ж- түрік көпесі Маниах Византия императорымен

сауда әскери одақ құрды

575ж – Иран мен Византия келісім жасады

603ж- Қағанат 2-ге бөлінді

603-704ж Батыс Түрік қағанаты

Астанасы – Суяб

Халқы – үйсіндер, қаңлылар, қарлұқтар, түркештер,

шығылдар, яғмалар

Алғашқы қағаны – Тардуш (Дато)

Күші Жеғұй, Тон жабғу қағандар тұсында арта түсті

640-657ж – Тайпааралық соғыстар

659ж – Таң империясы Жетісуды басып алды

704-756ж – Түркеш қағанаты

Териториясы: Жетісу, Іле, Шу, Талас алқаптары

Алғашқы қағаны – Үшелік

Астанасы – Суяб, жазғы- Күңгіт

706ж – түркештер соғдылармен одақтасып,

Бұхар маңында арабтарды жеңді

709ж – соғды ханы Тархун көмектесуден бас тартып,

арабтар Бұхарды жаулады

Сақал қаған Үшеліктің ұлы Орта Азияны бағындырды

711ж – қара түркештер Ш.түрік қағанымен бірге

Сары түркештерді жеңді

723ж – Сұлық қаған (сүзеген) арабтарға соққы берді

732ж – арабтар түркештерді ығысытырып,

Бұхарды жаулады

736ж – Сұлық қаған арабатрға қарсы шығып,

Тоқарыстанға жетіп жеңіледі.

738ж – Баға-Тархан Сұлықты өлтіреді

748ж – қытайлар Суяб қаласын жаулап, қирады

751ж – Атлах шайқасы қытайлар мен арабтар

арасында(қарлұқтар араб жағына шықты)

756ж – қағанат қарлұқтарға қарсы тұра алмай, қирады

756-940ж - Қарлұқ қағанаты

742ж - қарлұқтар, ұйғыр, басмыл тайпалары бірікті

8ғ (746ж) – ұйғыр қысымымен Жетісуға көшті

756ж – қарлұқ қағанаты құырылды

Астаналары – Суяб, Тараз,

766-775ж – Қарлұқтар Қашғарияны жаулады

791ж- Қарлұқтар ұйғырлардан жеңілді

812ж – Арабатардан жеңілді

840ж – Білге Құл-қадырхан қаған жариялап,

қарлұқтар бостандығы

Тайпалары: тухси, шігіл, азкікші, түркеш, халаж, жарұқ, барысхан, көкеркін, бескіл

9ғас. Аяғы – саманилер Исфиджабты басып, Таразды қоршады

840ж – ұйғыр қағанаты құлап, қимақты 7 тайпа құрды.

Эймур, имақ, қыпшақ, татар, баяндур, ланиказ, ажлар.

940ж – Қашғардың билеушілері Баласағұнды жаулап Қарлұқ қирады.

9-11ғ – Оғыз мемлекеті

Териториясы: Сырдария – Еділл аралығы

Астанасы – Янгикент, Билеушісі – жабғу

Тацпалары: қалаж, жағра, жарұқ, қарлұқ, баяндұр, имур, қарабұлақ

965ж – Киев русімен одақтасып, Хазарияны талқандады

985ж – князь Владимирмен одақтасып,

Еділ Бұлғариясые жеңді

9-11ғ Қимақ мемлекеті

Астанасы – Қимақия(Ертіс бойында), Қарантия(Алакөл жағасы)

Қимақтарда 16 қала, 12-сі Ертіс бойында

893ж – Исмаил ибн Ахмад Таразды алып, қаладағы

бас шіркеуді мешітке айналдырды

11-12ғ – Ислам қыпшақтар арасында таралды

942-1210 Қарахан мемлекеті

Негізі салушы – Сатұқ Боғра хан

955ж – Мұса хан билігі орнады

960ж – Мұса хан исламды мемл-к дін етіп жариялайды

Қарахандарға қосылған аймақтар:

990ж – Тараз, Исфиджаб

992ж – Хотан, Бұхар

999ж – Саманилер, 11-12ғ –Мәуеренахр, жетісу

Астаналары – Қашғар –мұса хан

Баласағұн – Сүйлемен орталығы

1007ж – наймандар мен керейттер несториандық

бағыттағы христиан дінін қабылдады

1065ж – селжұқтар билеушісі Алып-Арслан қыпшақтарға қарсы

1041ж – Шахмәлік Хорезмді жаулады

1043ж – Шахмәлік селжұқтардың қолынан қаза тапты

Маңғыстауға жорық жасап, қыпщақтардың бір бөлігін тәуелді етті

11ғ-1219ж – Қыпшақ мемлекеті

1069ж – қыпшақтар Хорезмге қарсы жорыққа шықты

1089ж – селжұқтар сұлтаны Мәлік шах Батыс қағанатты

бағындырды

1102ж – Баласағұн мен Тараздың билеушісі Қадыр Жебірейіл

Мәуеренахрды жаулады

1125ж Ляо империясы құлап, 40мың отбасын басқарған

Елұй Дашы Жетісуға қоныстады

1127- 1156ж – хорезм шахы Атсыз

1128ж – қарақытайлар Шығыс хандықты жаулап, Жетісуда

үстемдік етті

1128-1211ж Қарақытайлар мемлекеті

1128ж - қаңлылар мен қарлұқтарға қарсы қарахан-қарақытай

одағы жасалды.

1133ж – Атсыз Дешті қыпшаққа ілгерілей еніп, қыпщақтарды жаулады

1137ж - Мәуереннахр билеушісі Махмудты женді

1141ж – Қарақытайлар Қарахан мемлекетін түгел жаулады

1141ж – қарақытайлар селжұқ-қарахан әскерін жеңіп,

нәтижесінде орталық Мәуереннахрды, Бұхарды бағындырды

1143ж – Елұй Дашы қайтыс болып, билікке әйелі Табуян ие болды

1150ж – Иле горхан(Елұйдың баласы) тұсында халық санағы жүргізілді

1155ж – Иле қаза болып, билік Елұй Дашының қызы Бұсұғанға көшті

1155-1227ж – Есугей баласы Темучин өмір сүрген жылдары

1169ж – Елұй Чжилугу тұсында әр аймақ билеушілері тәуелсіз саясат

жүргізе бастады.

1172-1200ж – Хорезм шахы Текеш қыпшақ ақсүйектерімен жақындасу

саясатын жүргізді

1200-1220ж – Хорезм шахы Мұхаммед Сығанақ аймағын қосып алды

1203ж – моңғолдар шапқынщылығынан Керей мемлекеті құлады

1204ж – Шыңғыс хан 45мың әскерімен наймандарды бағындырды

1206ж – Онон өзені бойында ақсүйектер құрылтайында

Темучин Шыңғыс хан болып сайланды

1207-1211ж – Сібір халықтарын, Енисей қырғыздарын,

Шығыс Түркістанды бағындырды

1208ж – Жетісуға келген найман ханы Күшлік

қарақытайларды женді

1210-1211ж – қарлұқтар билеушісі Арыслан хан Шыңғыс

хан билігін мойындады

1210ж – Хорезм Шахының қарақытайларға қарсы соғысы басталды

1211ж – Наймандар Жетісудағы билікті тартып алып,

қарақытайлар мем-ті құлады

1216ж – Мұхаммедтің Қадыр ханға қарсы жорығы кзінде,

Торғай даласында меркіттерді қуып келе жатқан Жошы

бастаған моңғолдармен соқтығысып қалды

1217ж – Шыңғыс хан Алмалықты алды

1218ж – Баласағұн соғыссыз берілді

1218ж – Отырарға 450 адамдық сауда керуен жіберді

1218ж – Жебе ноян шабуылынан Найман хандығы құлады

1219-1221ж – Орта Азия түгелдей жаулап алынды(Шаңғыс ханмен)

1219-1224ж – Қазақстан мен Орта Азия Шыңғыс хан империясына қосылды

1219ж – моңғол шапқыншылығынан Қыпшақ мемлекеті құлап,

жері моңғол ұлыстарына енді

1219ж – 150 мың моңғол әскері Ертістен Сырдарияға қарай қаптады

1219ж – қыркүйек Отырар қоршауы басталды (5 айға созылды)

1220ж – ақпан, Отырар жау қолына көшті№ Қаланы тонап жермен жексен етті

1221ж – Үгедей әскері Шыңғыс хан қолымен қосылып Бұхар мен Самарқанды,

Хорезмді бағындырды

1226-1280ж – Ақ Орда негізін салушы Орда Ежен(Жошы үлкен баласы)

1227ж – Шыңғыс хан қайтыс болып, орннына Үгедей отырды

1227-1428ж – Ақ Ода хандығы өмір сүрді

1227-1255ж – Батый хан тұсында Алтын Орда империясына тәуелді болды

1227ж – Жошы қайтыс болып, орнына ұлы Батый отырды

1235ж – Қарақорымда құрылтай өткізілді. Мәселе: еуропаға жорық

1236-1342ж – Еуропаға жорық жасалды. Батыс Дешті қыпшақ, орыс княздықтары, Мордова, Еділ бұлғарлары, Қырым, Солт.Кавказ, Польша, Венгрия, Чехияны жаулады

1237ж – елбөрілі тайпасынан шыққан Башман бастаған қыпшақтар көтерілісі

1238ж – Бұхарда Махмұд Тараби бастаған көтеріліс

1241-1242ж- қыпшақтардың Жошы ұлысындағы көтерілісі

1243ж – Еділдің төменгі бойында Алтын Орда мемлекеті құрылды

1245-1247ж – Папа 4 Иннокентийдің Күйік ханға жіберген елшісі Плано Карпни Оңт. Оңт. Шығыс Қазақстандағы шапқыншылық зардаптары туралы жазды

1245ж – араб графикасымен жазылған «Треджуман түркі уа-араби» кітабында шамамен 2,5 мыңдай сөз енгізілген

14ғ 30 жылдары – Алтын Ордада түркі тіліндегі әдеби ескерткіш «Хұсрау уа Шырын» (авторы ҚҰТБ) жазылды

1250ж – Бейбарыс бастаған Бағдат әулетінің үстемдігі орнады

1251ж – Үгедей ұлысы жойылды

1253-1255ж – Француз королі 9 Людовиктің Мөнке ханға жіберген елшісі Вильгельм Рубрук егіншілік күйрегені, Іле алқабындағы қалалардың қирағаны туралы жазды

1257-1267ж – Берке хан тұсында тәуелсіздігін жариялады

1260ж – Мөнке қайтыс болған соң інілері Арыс-Бұға мен Құбылай өздерін хан етіп жариялады

1260-1306ж – Ноғай - Алтын Орда әскерінің қолбасшысы, Жошы ханның немересі

1264ж – Құбылай Арығ-Бұғаны талқандап, империя ханы болды

1267-1280ж – Мөнке хан тұсында өз атынан теңге щығарды

1269ж – Шағатай Әулеті мемлекетіңің құрылуы

1269ж – ханнан тәуелсіз Хайду мемлекеті құрылды(1269-1301)

15ғ 1346ж – Хайду мемлекетінен Моғолстан бөлініп шықты

1271ж – Мәуереннахр билеушісі Масуд-бек ақша реформасын жүргізді

1273ж – Ноғай Византия императының қызына үйленді

1303ж – «Кодекс куманикус» (Қыпшақ кітабы) фольклер үлгілері сақталған

1306-1307ж – Щағатайдың шөбересі, Барақ ханның баласыТува билікке келді

1312-1342ж - Өзбек хан тұсында мем-т күшейді

1309-1315ж – Ақ орда алғашқы ханы Сасы Бұға

1312ж - Өзбек хан исламды мем-к дін етіп жариялады

1315-1320ж – Сасы бұға мұрагері Ерзен хан

1318-1326ж – Кебек хан (Туваның баласы)

1321ж – Кебек ханның ақша реформасы бойынша, күміс динар «кебеки» атанды

1326-1334ж – Кебектің мирасқоры, інісі Тармашырын орталықтандыру саясатын жүргізді

1342-1357ж – Жәнібек хан тұсында мем-т күшейді

1357-1380ж – Билік үшін күресте 25 хан ауысты

15ғ – ортасына қарай Алтын Орда бірнеше ұлыстарға бөлінді

1320-1344ж – Мүбәраққожа хан Алтын орда ханы болды

1353ж – Хорезмидің қыпшақ

1354-1364ж – билік үшін тартыста 12 хан қаза тапты

1361ж – Тоғылық Мәуереннахрды басып, баласы Илияс Қожаны Билеуші етті

1365ж – Ілияс Қожа Мәуереннахрға жорыққа аттанып, Сырдария бойында, Ташкент түбінде Темір әскерін жеңеді

1364-1375ж – Орыс хан кезінде Ақ орда Алтын Одадан бөлініп, тәуелсіз хандығ болды

14ғ 70-жылдары Астраханьды (Қажы –Тархан) алды

1370ж – Темір Мәереннахрды билікке ие болды

1371-72ж – Темірдің Моғолстанға алғашқы жорықтары

1374-1375ж – Орыс хан Сарай Беркені алды

1377ж – Сауран қаласының түбінде Орыс ханның 2-ші ұлы Темірмәлік пен Тоқтамыс арасында кескілескен ұрыс болып, Тоқтамыс жеңіліс тапты

1379ж – ұрыста Тоқтамыс Темірмәліктің әскерін талқандап, Сығананқта басып алды

1380-1395ж – Тоқтамыс Алтын Орда ханы болды

1380ж – Куликово шайқасында түменбасы Мамй әскері Дмитрий Донской әскерінен жеңілді

1382ж – Тоқтамыс Мәскеуді өртеді, Хорезмге шабуыл жасады

1385-1399ж – Қыдыр-Қожа хан Темірді жеңе алмай, өзін оның вассалы деп мойындады

1388ж – Темір Иранға жасалған жорығынан оралып, бүлік шығарған Хорезм халқын қырғынға ұшыратты

1389,1391,1395ж - Әмір темір жорықтары Алтын Орданы әлсіретті

1390ж – Моғолстанды қайтара шабуылдап, жетісу қаңырап бос қалды

1390-1405ж – Барлас тайпасынан шыққан Тарағай бектің баласы Әмір Темір билігі

1391ж – Құндызша деген жерже тоқтамыс пен Темір әскерлері ұрысқа қатысты

1395ж – Кавказдағы Терек өзенінің аңғарындағы шешуші шайқаста Әмір Темір Тоқтамысты жеңіп, Сарай Беркені қиратты

1395ж - Әмір Темір Терек алабында Тоқтамысты талқандағаннан кейін бірге жүретін Орыс ханның баласы Қойыршыққа патшалық тон, алтын қылыш және хан сарайын күзететін батыр әскерлері мен Жошы ұлыстығының хандығын тапсырған

1395-1419ж – Ноғай Ордасының негізін салушы әмір Едіге(орталығы Сарайшық)

1396-1411ж – Едіге Алтын Орданың билеушісі болды

1397ж – Әмір Темір Иассыда(Түркістанда) Ахмет Йассауи кесенесін салғызды

1398ж – Тоқтамыс хан Едігеден жеңіліп, Батыс сібірге қашып, қолдау тапты

1404ж – Әмір Темір Қытайға жорыққа дайындалды

1405ж – Темір жолда ауырып, Отырарда қайтыс болды

1408-1418ж – Мұхаммед хан Темір ықпалынан құтылып, Шү-Талас бойын қайтарып алды

1418-1429ж – Уайс хан астананы Ілебалық қаласына көшіріп, ойраттарға батыл қарсылық көрсетті

1423-1428ж – Ақ Ордада Орыс ханның немересі Барақ билік етті

1428ж – билікке Шайбан ұрпағы Әбілхайыр хан келді

1426-1440ж – Едіге ұлы Нұраддин тұсында Ноғай ордасы АО-дан бөлінді

1429-1462ж – Уайс баласы Есен-Бұға өкімет билігін иеленді

1430ж - Әбілхайыр хан Махмуд қожаны өлтіріп, Батыс Сібір Әбілхайыр қарамағында өтті

1430ж - Әбілхайыр Тобыл өзені бойында Махмуд Қожаны женді, Хорезмді басты, Үргенішті талқандады

1431ж – астанасы Тура қаласы

1446ж - Әбілхайыр Сырдария бойындағы Сығынақ, Созақ, Аққорған, Өзгент, Аркөркі жаулады

1446ж – даланың күшті билеушісі Мұстафа Әбілқайырға соғыс ашып, жеңіліс тапты

1456ж – Орыс ханның немелері Керей мен Жәнібек сұлтандар Өзбек ханы Әбілқайырға қарсы шығып, өзін қолдайтын тайпалармен Жетісуға көшті

1456-57ж - Әбілхайыр хан Сығанақ маңында Үз Темір Тайшы бастаған ойраттармен соғысып, жеңіліп қалды, Сығанақ бекінісіне тығылды

1457ж – Әбілхайыр Үз Темір бастаған ойраттардан Сығанақ түбінде, Көккесен деген жерде жеңілді

1465-66ж – Қазақ хандығы құрылды(М.Хайдар Дулати)

1465-1560ж – 15ғ-16ғ аралығы, Шлкиіз Тліеншіұлы жыраудың жылдары

15ғасырда – Асан Қайғы өмір сүрді, Қазтуған- көрнекті ақын жырау

1468ж - Әбілхайыр хан Моғолстанға жорыққа аттанып, жолда кенет қайтыс болады

1468ж – Батыс Сібір хандығына шайбанилік Ибақ хан болып, Орыс мем-мен байланыс орн

1470-1510ж - Әбілхайыр немересі Мұхаммед Шайбан қазақ хандарымен Сырдария мен Қаратау аймағындағы қалалар үшін күрес жүргізді

1480-1511ж – Бұрындық хан қазақьарды басқарды

1480ж – қазақ хандығының жағына Моңғол билеушісі Жүніс қосылды

1481-1483ж – Ибақ хан 3 Ивамен сауда қатынастары туралы шарт жасасты

1482-1485ж – Жүніс хан Ташкент пен Сайрамды жаулады

1486ж – қазақтар Шайбанидің інісі отырған Иасы қаласын қоршап, ұрыс нәтижесінде, Шайбани жеңіліп, Хорезмге қашты

1490ж – моғол билеушісі Жүністің баласы Сұлтан Махмұд Отырарды басып алды да, Мұхамед Шайбаниге берді

1495ж – Іле Алатауы етегінде өзбектер жеңіске жетіп, Сыр бойындағы қалаларды иеленді

1495ж – Темір әулетінің ақырғы өкілі Махмұт сұлтаннан қаланы(Түркістан) шайбани тарып алды

1499-1552ж – Мұхаммед Хайдар Дулати өзінің «Жаһаннама», «Тарих-и-Рашиди» деген еңбектерін жазды

1500ж - Мұхаммед Шайбан Самарқанды алды

1501-1502ж - Мұхаммед Шайбан Орта Азияны жаулады

1505-1533ж – Қасым Василий3 мен орыс мемлекетімен дипломатиялық қатынас орнады

1509ж – Мұхаммед Шайбани көп әскерімен Жаныш сұлтан қыстап отырған Қараталға күтпеген жерден шабуыл жасап, қазақтарды жеңіліске ұшыратты

1510ж – жылы (Сібір хандығы ханы) Көшім Ноғай Ордасының Алтыұл ұлысында туған

1510ж - Мұхаммед Шайбан Сығанақ түбінде Қасым ханның әскерінен жеңіліп, қазақ даласындағы ықпалы жойылды

1510ж - Мұхаммед Шайбан Иран шахымен 1Исламмен шайқаста жеңіліп, Мерв түбіндегі қаза болды

1511-1518ж – Қасым хан билігі (Әз Жәнібектің ұлы)

1513ж – Қасым хан Сайрамды алды

1513ж – Бабырдың ізбасары Қаттабек шақыруымен Қасым хан онымен одақ жасасып, Ташкент билеушісі Сүйініш қожаға соғыс ашты(Ташкенте жараланып Сайрамға шегінді)

1513ж – Моғолстан ханы Сұлтан Саидпен одақтас болып, Ташкентке бірігіп жорық жасауға келісті

1514ж – Сұлтан Саид Шығыс Түркістанға кеткен соң Қасымның Жетісудағы билігі нығайды

1518-1523ж - Мамаш

1523 (1521)ж – Қасым хан Сарайшық қаласында қайтыс болды(Қ.Жалайри)халық 1млн. жетті

1523-1533ж – Қасымның немере інісі Тақыр хан болды

1524ж – Тақыр Сұлтан Саидке қарсы қырғыздармен одақ жасасты

1527ж – Тақыр хан қырғыздармен одақ құрып, өз билігін қырғыз халқына да жүргізді

1533-1534ж – Бұйдаш хан Тақырдың інісі хан болды

1534-1535ж – Қожа Мақмұт хан болды

1535-1538ж – хан атағы болған қазақ сұлтандары: Тоғым хан, Ахмет хан, Хақназар, Наурыз-Ахмет хан

1537-1580ж – Хақназар Қазақ хандығының ханы болды, Қасым баласы

1555ж – Көшім ноғайлар мен қазақтардың жасақтарын басқарып, Сібір жұртын билеген Тайбұға руымен соғысады

1560ж – моғолдар қазақ-қырғыз соғыс одағын женді

1563ж – Сібір ханы аттанды

1563ж – Шайбан әулетінен шыққан Көшім қазақ хандығына қарсы болды

1569ж – Хақназар сауда қатынастары Семен Мальцев

1573ж – Қазақ хандығына жіберілген Мәскеу елшісі Чебуков Көшім бұйрығымен өлтірілді

1573ж – Третьяк Чебуков қазақ хандығы туралы мәліметтер қалдырды(4 иван тұсында)

1574-1575ж – Иван грозный Сібірге А.Личеницын басқарған отряд жіберді, бірақ орыс әскері жеңіледі

1577ж - Борис Доможиров дерегі: Хақназар өзін патша, әрі ұлы князь деп санады

1579ж – қазақ сұлтандары Ташкентке келген кезде Хақназар Баба сұлтанан жер сұрады

1580ж – Баба сұлтанның тыңшысы Хақназарды өлтірді

1580-1582ж – Хақназардың немере інісі 80 жастағы Шығай таққа отырды

1580ж – Сібір ханы Көшіммен соғыста қолға түскен Ораз-Мұхаммедті орыс тұтқынынан босатты

1582ж – жаз Шығайдың баласы Тәуеклдің Йассы маңында Баба сұлтан мен соғысы

1582-1598ж – Шығай қайтыс болып, орнына баласы Тәуекел отырды

1582ж – 1 қыркұек атаман Ермак 540 казак пен Строгановтардың 50 қызметкерін алып, 30 кемемен Сібірге аттанды

1582ж – Бұхардың жауынгер ханы Абдаллах Түркістанды иеленіп, қаланың билеушілерін өз қолымен өзгертіп отыратын болды

1583ж – Тәуекел хан Өзбек ханымен жасасқан шартты бұзды

1584ж – Ермак Көшімнің құрған торынан қаза болды

1586ж – Тәуекел Түркістанды басып, Ташкентке қауіп төндірді

1586-1594ж – Тәуекел билікке таласқан Хақназар ұлдарымен күресті

1588ж – Ташкентте Абдаллах ханға қарсы көтеріліс басталды

1594ж – Тәуекел хан Мәскеуге Құл-Мұхаммед бастаған елшілік жіберді

1595ж – Мәскеуден Тәуекел ханға тілмаш Вельямин Степанов елшілігі жіберді

1598ж – жазы Тәуекел хан әскерімен Мәуереннахрға кірді

1598ж – Тәуекел Орта Азияға жаңа жорық бастады

1598ж – Тәуекел Ташкентте қайтыс болды

1598ж – Шайбани әулетінің орнына Аштархани әулеті келді(1598-1743)

1598ж – Көшім біржола жеңіліп, Зайсан өңіріне қашты

1598ж – Сібір хандығы Ресей құрамына енді

1598-1628ж – Есім хан билігі

16 ғ 2-ші жартысында - Ноғай Ордасы ыдырап екіге бөлінлі

1600ж – Үлкен ноғайлы мырзалары Борис Годунов тұсында, Ресейге тәуелділігін мойындап, Иштерек мырза князь атағын аттанды

1613-1627ж – Тұрсын Мұхаммед хандығы

1616ж – Есілде бекініс салынып, жоңғарлардың Ертіс бойымен ілгері жылжуына жол жабылды

1619ж – Орыс патшасы жоңғарлардың қазақ даласына енуіне шек қойды

1624ж – Есім хан мен Тұрсын хан бірлесіп, Абылай сұлтанды жазалау үшін Әндіжанға жорық жасады

1627ж – Есім хан Тұрсын Мұхамедтті өлтіреді

1627ж – ойрат одағы ыдырады: қалмақтар батысқа, хошоуттар Тибетке жер ауды, жоңғарлар Жоңғарияда қалды

1629-1652ж – Жәңгір хан болды

1628ж – Есім қайтыс болып, Ахмет кесенесінде жерленді

1629-1652ж – Қазақ ханы Есімнің ұлы Жәңгір болды «Салқам Жәңгір»

1634ж – қалмақтар шабуылынан, Үлекен ноғайлы Еділдің батысындағы Кіші Ноғайлылраға қосылды

1635ж – Батыс Моңғолияда жоңғарлардың әскери-феодалдық мемлекеті құрылды

1635ж – Батур Қонтайшы Қазақстанның оңтүстік аудандарына шабуыл жасап, Жетісудің көп бөлігін жаулаап алды

1635-1654ж – Батыр қонтайшы биледі

1635ж – Батыр қонтайшы Жетісудың көп бөлігін жаулап алды

1643ж – Орбұлақ шайқасы

1643ж – Жәңгір ханның 600 жанкешті сарбаздары жоңғардың 50мың әскеріне қарсы тұрып, жеңіске жетті

1652ж – Ресейден зеңбіректер сатып алып, қаруланған жоңғарлар Қазақ жеріне қайта шабуылдап, қазақ әскерін женді, майданда Жәңгір хан қайтыс болды.

1657-1718ж - Әз-Тәуке хан билігі

1663-1756ж - Әлібекұлы Төле Би Жаныс руынан шыққан ұлы жүздің биі

1666-1722ж - Әйтеке би

1667-1764ж – Қаз дауысты Қазыбек Орта жүз Арғын ішіндегі Каракесек

1680-1718ж – Тәуке хан билігі

1687-1688ж – Тәуке Орта Азиямен сауданы дамытты

1686-1693ж – Сібірге 5 рет елшілік жіберіп орыс-қазақ қатынастарды дамытты

1680ж – жоңғарлар Оңт. Қазақстанға жорығы кезінде Түркістанды ала алмады

1690-1775ж – Бөгенбай батыр

1691-1769ж – Қаракерей Қабанбай (шын аты Ерасыл)

1694ж – Тәуке хан 1Петрмен елші Аталықов арқылы сауда байланысын күшейту туралы келісті

1693-1748ж – Кіші жүзде Әбілхайыр билігі

1706-1781ж – Құттымбекұлы Наурызбаай,

1710ж – Қарақұм жиыны

1711-1781ж – Абылай хан өмір сүрген жылдары

1716ж – Омбы, Ямышевск бекіністері салынды

1716ж – Қайп ханның 1 Петрге жіберген елшілігі

1716ж – жоңғар шапқыншылығы кеулей бастағанда Тәуке Хан Сібір Губернаторы князь М.П. Гагаринге енлшісін жіберіп, қалмақтарға қарсы күресте қолдауын өтінген

1717ж – Железинск қамалы салынды

1718-1726ж – Батырдың(Болат-Тәуке ханның бел баласы) билігі

1718ж – Семипалатинск қамалы салынды

1718ж – 3 жүзді билеген Тәуке қазасынан кейін жоңғар шапқыншылығы күшейді

1718-1750ж – Кіші жүзді Күшік биледі

1718ж – Аягөз шайқасы

1720ж - Өскемен бекінісі салынды

1720-1740ж – Ұлы жүзді Жолбарыс хан басқарды