Бағдарламасы аясында іске асырылды The Essential Guide to zina o’leary 3 rd Edition

286
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
Респонденттеріңіздің сізге жіберетін жауабы – жұмыстың қалған бөлігі. Содан 
соң статистикалық талдау мен түсіну ісіне көшесіз. Деректеріңіз реттелмесе 
және мұқият талдау жасалмаса, еңбегіңіздің еш болғаны. 12.4-қосымшада сауал-
нама жүргізу мен талдаудың кезеңдері көрсетілген.
Сауалнама құралы 
Студенттер жақсы сауалнама құралын қалыптастырудың қиындығына көп на-
зар аудармаи�ды. Ең жақсы кеңес – сауалнаманы сатылап жасау, пилоттық тестіден 
өткізу және көп фидбәк алу. Анкетаны бірден дұрыс жасаи� салмаи�сыз. Анкетаны 
даи�ындау: 1) концепцияларды операционалдауды; 2) сұрақтарды қалыптас-
тыруды; 3) жауап санаттарын анықтауды; 4) бәкграунд ақпарат пен түсінікті 
нұсқаулықтар даи�ындауды; 5) ұи�ымдастыру мен уақыт аралығын анықтауды; 
6) эстетикалық тартымды пішін мен дизаи�нды қажет етеді. Пилоттық тест пен 
қаи�та жоспарлаудың бірнеше сатысы барысында осының бәрін әзірлеу керек. 
Концепцияны операционалдау
Концепцияны операционалдау – абстракт концепцияны өлшенетін аи�ны-
малыға аи�налдыру. Мысалы, «Бала тәрбиелеудің ескі тәсілі жасөспірім наразы-
лығына себеп бола ма, әлде жоқ па?» деген сұрақты анықтауға көмектесетін 
сауалнама жүргізгіңіз келді делік. «Бала тәрбиелеудің ескі тәсілі» мен «жасөспірім 
наразылығы» – сіздің абстракциялық концепцияларыңыз. Осы концепцияларды 
операционалдау оларды анықтау ғана деген сөз емес. Сауалнамаңызға жауап 
берушілердің бала тәрбиелеудің ескі тәсілінің қандаи� да бір деңгеи�інен өткенін 
және олардың қаи� дәрежеде наразылық білдіргенін анықтаи� алу үшін көрсет-
кіштер даи�ындауыңыз керек.
Осындаи� жаи�ттарды білмегендіктен, жобаның біразы сәтсіз аяқталады. 
Студенттер концепцияларды түсінгісі келеді, бірақ олар әдебиеттерді зерттеп, 
жарамды әрі сенімді әдістерді іздеуге жеткілікті күш жұмсамаи�ды. Мысалы, 
өзін-өзі бағалау сезімі, ашу, уаи�ым және кедеи�лік сияқты концепцияларды біраз 
ғалым зерттеді. Олар бұл концепцияларды сенімді түрде түсіну үшін түрлі шкала, 
элемент пен индикаторды паи�даланды. Дөңгелекті қаи�та ои�лап табудың қаже-
ті болмаи�тын кез де – осы. Есіңізде болсын, мақсатыңыз – ғылымға үлес қосу. 
Бұл үшін басқа зерттеушілердің жұмысын қолдану – процестің маңызды бөлігі.
Дегенмен әртүрлі концепцияларға қатысты жарамды да сенімді индикатор-
лар әдебиетте үнемі кездесе бермеи�ді. Мысалы, менің студентім австралиялық 
ересектер арасындағы қоршаған орта азаматтығы деңгеи�ін анықтамақ бол-
ды. Алаи�да қоршаған орта азаматтығының стандартты, жарамды және сенімді 
көрсеткіштері әлі анықталмаған. Ол мұны анықтаи� алса, австралиялықтардың 
қоршаған орта азаматтығы деңгеи�ін түсінуі арқылы әдебиетке үлес қосып қана 
қои�маи�, сонымен қатар осы концепцияны өлшеу үшін қолдануға болатын бір-
қатар көрсеткіш те ұсына алады.

287
БАСТАПҚЫ ДЕРЕК: сауалнама, сұхбат және бақылау
Концепцияларды операционалдаудың кең таралған әдістерінің бірі – рес-
понденттерді кеи�бір аи�нымалылар аясында континуум бои�ынша орналас-
тыруға мүмкіндік беретін шкала жасау. Мысалы, жоғары сынып оқушыла-
рының гомосексуалист құрдасына деген көзқарасын түсінуге тырысыңыз. 
Мақсатыңыз – мүлде қолдамаи�тындар мен өте жақсы қараи�тындардың реи�-
тингін жасау. Мұнда Лаи�керт, Гуттман және Тростон шкалалары сияқты үш 
нұсқаның бірін таңдаи�мыз.
Әр шкала бои�ынша сізді қызықтыратын концепцияны нақтылау үшін 100-
ге деи�інгі көп элементті әзірлеи�сіз. Ең дұрысы – ақпараты мол топпен бреи�н-
сторминг жүргізу. Жоғары сынып оқушыларының гомосексуалист құрдасына 
қатысты көзқарасына баи�ланысты бреи�нсторминг өткізсеңіз, мынадаи� эле-
менттерді жинауыңыз мүмкін:
1. 
Гомосексуализм – азғындық.
2. 
Гейлермен оңай достасамын.
3. 
Сыныпта гей оқушылармен қатар отыру – қалыпты жайт.
4. 
Гей оқушы шкафта отыру керек деп ойлаймын.
5. 
Гей оқушымен бірге киім ілетін бөлмеге барғым келмейді.
6. 
Осыған ұқсас пікірлер т.б. (100-ге дейін).
Барлық үш шкала үшін келесі саты – әр сөи�лемнің концепцияға қаншалықты 
сәи�кес келетіні туралы сарапшылардың пікір беруі.
Сарапшылардың мұндағы әр пікірмен келісетінін немесе келіспеи�тінін білу 
сіз үшін маңызды болмауы керек. Әр пікірдің өзекті екенін білуге ұмтылыңыз.
Әрбір шкаланың сарапшылар пікірін жинау тәсілі бар. Одан мынадаи� үш 
бөлек шкала шығады:
y
Лайкерт шкаласы
. Мамандар қатыстылықты бағалау үшін бес балдық шка-
ла қолданады: 1 = концепцияға мүлде лайықты емес, 2 = концепцияға лайық-
ты емес, 3 = белгісіз, 4 = концепцияға лайықты, 5 = концепцияға өте лайықты. 
Содан кейін зерттеуші барлық жұп элементтер арасындағы корреляцияларды 
есептеу үшін статистикалық пакетті қолданады және барлық элементтер бойын-
ша жалпы балмен ең жоғары корреляциясы бар элементтер сараланады (жоға-
ры деңгейлі корреляция мамандардың осы нақты элементтерге келісетінін көр-
сетеді). Мақсат – 10–15 сенімді элемент жасау.
Шкаланы жүргізуде респонденттерден таңдалған 10–15 элементтің әрбірін 
4 пен 9 балдық жауап шкаласы бойынша дәрежелерге бөледі. Мысалы, 5 бал-
дықтай шкала: 1 = мүлде келіспеймін, 2 = келіспеймін, 3 = белгісіз, 4 = келісе-
мін, 5 = толық келісемін деген шкалалардан тұруы мүмкін. Тақ санды шкалалар 
бейтарап орта нүктені ұсынады, ал жұп сандар бейтарап орта нүктеден шығып, 
респонденттерді белгілі бір тарапты ұстануға мәжбүрлейді. Жалпы бағалау үшін 
жеке элементтің ұпайлары жинақталады.

288
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
y
Гуттман шкаласы.
Мамандар концепцияға лайықты сөйлемдердің әрбірі үшін 
«иә», ал концепцияға лайықты емес сөйлемдердің әрбірі үшін «жоқ» деген жауап 
қолданады. Содан кейін зерттеуші барлық элементтерге қатысты респондент-
тердің жауаптарын көрсететін кестені құрастырады және оны матрица бойынша 
саралайды. Мәлімдемелердің көп бөлігімен келісетін респонденттер матрица-
ның жоғары жағында, ал мәлімдемелердің аз бөлігімен келісетін респонденттер 
матрицаның төменгі жағында көрсетіледі. Мақсат – тізімдегі кез келген нақты 
сұраққа келіскен респондент алдыңғы сұрақтарға да келісуге тиіс элементтер 
жиынтығын қалыптастыру. Респонденттің балы 3 болса, бұл оның алғашқы үш 
мәлімдемемен келіскенін білдіруі керек. Ал респонденттің балы 7 болса, бұл 
оның алғашқы жеті мәлімдемемен келіскенін білдіреді. Осы іріктемеге толық 
сәйкес келетін элементтер жиынтығын (шкалограмма талдау арқылы жасалады) 
табу керек.
Шкала жасағанда респонденттерден өздері келіскен элементтерді тексеруін 
сұрайды. Әрбір элементтің өзімен байланысты шкала мәні бар (шкалограмма 
талдау арқылы алынған) және жалпы бағалау үшін тексерілген әрбір респондент-
тің шкала балдарын қосады.
y
Тростон шкаласы.
Мамандар 1-ден 11-ге дейінгі әрбір элементті бағалайды. Бұл 
жерде 1 концепцияға қатысты лайықты емес, ал 11 концепцияға қатысты өте 
лайықты деген ұғым бар. Зерттеуші әрбір элемент үшін медиана мен квартиль 
аралықты есептеп шығарады, медиана диапазондарының арасында тең интер-
валдары болатын және шағын диапазоны бар мәлімдемелерді таңдайды (бұл 
мамандар арасындағы келісімнің басымдығын көрсетеді). Мұнда адамдардың 
континуум бойынша қалай орналасқанын өлшеу үшін бір өлшегіш қалыптасты-
руды мақсат етеміз. Жоғары медицинадағы элементтер концепцияға қатысты 
неғұрлым қолайлы пікірді көрсетуі керек. 
Шкаланы жүргізгенде респонденттердің әрбір мәлімдемемен келісетінін/
келіспейтінін сұрау қажет. Жалпы бағалау үшін респонденттер келіскен барлық 
элементтердің медианаларының ортасын аласыз.
Сұрақтар әзірлеу
Бір сұрақты қоюдың бірнеше тәсілі бар. Шын мәнінде, мүмкіндік шексіз. 
Басты мәселе – сұрақтар арасындағы білінетін не білінбеи�тін аи�ырмашылық-
тың алынған дерекке әсер ету мүмкіндігі. 12.5-қосымшада сұрақтар әзірлеуге 
қатысты ең басты ережелердің қысқаша мазмұнын ұсындық.

жүктеу/скачать 7,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: