Бағдарламасы «Эволюциялық ілім»

Семей

2.1. Биология кафедрасында отырысында

«____»___________ 20___ж. №____хаттама
Кафедра менгерушісі_______Куанышбаева М.Г.

2.2. Жаратылыстану ғылымдар факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында

«____»___________ 20___ж. №____ хаттама
Төрайымы____________ Абдишева З.В.

3. БЕКІТІЛДІ

Университетінің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында басып шығаруға мақұлданған және ұсынылған

«____»___________ 20___ж. №____ хаттама

1 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

Мукаева Гульмира Толеубековна, магистр, биология кафедрасының аға оқытушысы

Байланыс ақпараты – тел:42-34-72, оқу ғимараты № 3, кабинет № 112

Сабақ өткізу орны – дәрісхана № 107

Берілген пән бойынша кредиттер саны - 3

1.2 Пәннің қысқаша мазмұны:

Қазіргі заман эволюция ХХ-ғасырдан қалыптасқан және одан кейінгі ғылымдардың ғылыми зерттеу жұмыстарында талданып дәлелденген эволюцияның синтетикалық теориясы болып табылады. Биологиялық ғылымдар жүйесіндегі эволюция теориясының ерекше орыны, оның жоғары оқу орындарында оқытудың маңызды екендігін көрсетті.
1.3 Пәнді оқып-білудің мақсаты: Студенттердің диалектикалық материалистік көзқаастарын қалыптастыру;

• 
  Биологиялық ойлау қабілетін арттыру;
  
• 
  Ой өрісін кеңейту;
  
• 
  Студенттерді табиғат құбылыстардың статистикалық әдіс арқылы зерттеуді үйрету;
  
• 
  Табиғи құбылыстардың себепсалдарлы байланыстарын түсіндіру.
  

• 
  Эволюциялық ой пікірлердің тарихымен кең көлемде таныстыру;
  
• 
  Популяцияның өзгеруінени бастап түр түзілумен аяқталатын эволюциялық процестің барлық буындарын зерттеу;
  
• 
  Эволюциялық ғылымның негізгі проблемаларының теориялық зерттеулерін дамыту;
  

Пәнді оқып-білудің нәтижесінде студент мыналарды:

Пәнді оқып-білудің нәтижесінде студент мыналарды:

Эволюция ілімі студенттердің диалектикалық материалистік көзқарастарын қалыптастырады, биологиялық ойлау қабілетін арттырады, ой өрісін кеңейтеді, оларға табиғат құбылыстарының статистикалық әдіс арқылы зерттеуді үйретеді және осы құбылыстардың себеп-салдарлы байланыстарын түсіндіреді. Студенттердің эволюциялық теориясын игеруі, олардың қазіргі заман биологиясындағы күрделі материалдарды өз беттерімен талдау, синтездеу қабілеттерін дамытады.

1.6Курстың пререквизиттері:

Оқылатын пәнді игеру үшін студент эмбриология, генетика, цитология, гистология, анатомия, зоология, жеке даму биологиясы, педагогика, ботаника негіздерімен таныс болуы шарт. Организмнің тіршілік әрекетін, жеке клеткалар, мүшелер, мүшелер жүйесі қызметінің ерекшелігін, биологиялық маңызын анықтау, организмнің сыртқы ортамен қарым-қатынасындағы заңдылықтарды ашу секілді ұғымдарын жақсы білуі керек.

1.7Курстың постреквизиттері:

Эволюциялық ілім курсын оқу барысында студенттің биологиядан алған барлық білімдері бекиді және алған білімдерін биологияның қай саласында болсын қолдана алады.

1 кесте

№	Тақырып аты	Сағат саны
		Лек	Зертханалық	СӨЖ
	Кіріспе. Эволюциялық идеялардың даму тарихы. 1.Дарвин дәуіріне дейінгі кезеңде эволюциялық идеялардың қалыптасуы және дамуы 2.Антик дәуір философтарының (Гераклит, Эмпедокл, Аристотель, Лукреций, Теофраст, Демокрит т.б.) еңбектеріндегі эволюциялық идеялар. 3.Орта ғасырлар дәуірінде Европада ғылымның тоқырауы (ғылымның дамуындағы метофизикалық дәуір және креоцинистік көзқарастардың үстем болуы).	1	2
2.	Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясының қалыптасуындағы жалпы алғы шарттар. 1.ХІХ-ғасырдың І-ші жартысында Англияда жүзеге асқан қоғамдық-экономикалық өзгерістер. 2.ХІХ- ғасырдың І-ші жартысында жаратылыстану ғылымдарының даму дәрежесі (систематика, салыстырмалы анатомия, эмбриология). 3.ХІХ- ғасырдың І-ші жартысында ауыл шаруашылық практикасының даму дәрежесі.	1	2
3	Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясы 1.Ч.Дарвиннің өмірбаяны және еңбектері. 2. “Түрлердің шығу тегі” еңбегіндегі негізгі қағидалар 3.Мәдени формалардың эволюциясын дәлелдеу.	1	2
4	Дарвиннің өзгергіштік формалары, заңдылықтары және себептері жайлы көзқарастары. 1.Айқын және айқын емес, ара қатынастық және компенсациялық өзгергіштіктер. 2.Доместикация ілімі 3.Монофилия және полифилия принциптері 4.Қолдан сұрыптау Ілімі	1	2
5	Табиғаттағы түрлердің өзгергіштігін дәлелдеу 1.Табиғи түрлер эволюциясына әсер ететін негізгі факторлар. 2.Тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыптау ілімдері. 3.Тіршілік үшін күрестің алғы шарттары және формалары.	1	2
6	Ч.Дарвиннен кейінгі дәуірде эволюция ілімінің дамуы 1.Эволюциялық пелеонтологияның дамуы. 2.Экологиялық зерттеулер 3.Дарвин теориясын мойындамау немесе эволюция ілімінің тоқырауы 4.Синтезделу дәуірі	1	2
7	Микроэволюция ілімі. 1.Микроэволюция ұғымы.  2.Микроэволюция ілімінің қалыптасуы, оның зерттейтін мәселелері және әдістері эволюция ілімінің дамытудағы маңызы. 3.Тұқым қуалайтын өзгергіштік – эволюцияның элементарлы материалы.	1	2
8	Популяция – эволюцияның элементарлы құрылымы 1.Популяция ұғымы және критерилері 2.Популяцияның түрлері (клональды және панмиксиялық). 3.Популяцияның генетикалық құрылымының әртүрлілігі – эволюциялық өзгерістердің алғы шарты	1	2
9	Популяцияның генетикалық құрылымының өзгеруі – эволюцияның элементарлы құбылысы 1.Эволюцияның элементарлы құбылысы жайлы түсінік. 2.Популяциялардағы генетикалық-анатомиялық процестер (гендердің дрейфі). 3.Популяцияның генофондын өзгертудегі олардың ролі.	1	2
10	Эволюцияның элементарлы факторлары 1.Элементарлы факторлар туралы түсінік. 2.Мутация процесін эволюцияның элементарлы факторлары ретінде талдау. 3.Генетикалық камбинаторика және оның эволюциядағы ролі. 4.Популяция толқынының типтері және олардың эволюциядағы ролі	1	2
11	Табиғи сұрыптау – эволюцияның қозғаушы және бағыттаушы факторлары 1.Табиғи сұрыптау ұғымы, табиғи сұрыпталудың алғы шарты - особьтардың гетерогенділігі 2.Биогеоценоз – тіршілік үшін күрес аймағы 3.Тіршілік үшін күрестің және элиминацияның формалары.	1	2
12	Адаптациялардың пайда болуы табиғи сұрыптау әсерінің нәтижесі 1.Адаптация ұғымы, классификациялары. 2.Қарапайым қорғану құрылымдары және олардың эволюция процесінде пайда болу, жақсару жолдары. 3.Күрделі адаптациялар	1	2
13	Түр – эволюция процесінің негізгі дәуірі 1.Түр концепциясының даму тарихы. 2.Типологиялық түр концепциясы 3.Номиналистік концепция 4.Түр ұғымы жайлы Ч.Дарвин түсінігі	1	2
14	Түрдің пайда болуы – микроэволюция нәтижесі 1.Жаңа түрлердің қалыптасу жолдары 2.Негіздеуші принциптер 3.Түрдің пайда болуына будандасу мен полиплоидияның ролі	1	2
15	Макроэволюция проблемалары 1.Макроэволюция ұғымы 2.Макро- және микроэволюциялардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары.  3.Макроэволюция және микроэволюция	1	2
	Барлығы	15	30	22,5

3 ПӘНДІ ОҚУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

«Эволюциялық ілім» оқыту өзара байланысты төрт форманы қажет етеді: дәріс, зертханалық (семинар) жұмыс, ОСӨЖ-оқытушының студентпен өздік жұмысы, және СӨЖ- студенттің өздік жұмысы.

Дәрістер конспектілері материалды игеруге негіз болып табылады. Дәрісте конспект жазуға әрбір студент міндетті. Конспекті оқулықтардан және оқу құралдарынаналынған материалмен толықтырып, жазып алған өте пайдалы. Конспекті лектор беретін кеңестер кезінде де толықтыруға болады. Зертханалық (семинар) сабағына дайындалуда келесі қажет болады: практикалық сабақтың тақырыбына сәйкес оқу құралдардан және дәріс материалы бойынша ұсынылған теориялық материалдарды зерттеу; практикум немесе нақты әдістемелік нұсқаулардан жұмыстың мазмұнымен, қажетті құралдар, алғашқы сабаққа жіберілу алыңған соң жеке тапсырма орындау; қорытындысымен орындалған жұмыстың есебін жазу және оны қорғау. ОСӨЖ және СӨЖ күнделікті және міндетті дайындықты талап етеді, нақты тапсырма бойынша орындалады және күнделікті оқытушымен тексеріледі. Аудиториядан тыс өздік жұмыста студенттер әдебиетпен жұмыс істеп, үй тапсырмасын орындап, практикалық сабақтарға дайындалады.
4 КУРС ФОРМАТЫ

«Эволюциялық ілім»» – 3 кредит.

Курс бойынша 50 минуттық дәріс, 50 минуттық зертханалық сабақ және 50 минуттық ОСӨЖ аптасына 1 рет болады. Дәрістерге, практикалық сабаққа, ОСӨЖ-ге қатысуға студент міндетті. Себепсіз босатылған сабақтар қайталап оқытылмайды. Жазбаша үй тапсырмалары (ЖҮТ) көрсетілген уақытта өткізілмесе, қабылданбайды, сондықтан студент белгілі бір балын жоғалтады. Зертханалық сабақтар студентті өздігінен жұмыс істеуге үйретеді, ойлау қабілетін арттырады, сондықтан сабаққа нұсқаудағы сұрақтарға толық жауап береді. Сол жағдайда ғана тәжірибелік жұмысқа толық қорытынды жасауға болады. Сабаққа дайын емес студент практикалық сабаққа жіберілмейді, қосымша сабақ жүргізілмейді.
5 курс саясаты

Студентпәнді оқып-білу үрдісінде белсенді және өздік қабілеттерін көрсету міндетті, қалып келу, себепсіз сабақтан қалу, дер уақытта жұмыстарды тапсырмау және оқу үрдісінде пассивті болуда баллдарды алу түрінде штрафтар салынады.

Пән бойынша емтихан бағасы модульдар бойынша, межелік бақылау бойынша және соңғы аттестация бойынша (60%) көрсеткіштер мен емтихан нәтижесінің (40%) қосынды балы түрінде қорытылады, қосындысы 100% құрайды.

Апта және бақылау түрлері бойынша баллдардың таратылуы кестеде келтірілген
«Эволюциялық ілім» пәні бойынша балдардың таратылуы

Студенттердің білім бағалау шкаласы:

1. 
   Негізгі әдебиет
   

1.Ч. Дарвин. “ Происхождение видов ” Сбор. Соч М – Л . Изд. АН СССР, 1939 т 3

2.Ч. Дарвин. “ Изменение домашных животных и культурных растений ” Сбор. Соч. М-Л.1961

3.И. Шмальгаузен. “ Проблемы дарвинизма ”. Л. наука –1969

4.А.С Северцов. “ Введение в теорию эволюции ”. М. Изд. МГУ. 1981

5.Ч.Дарвин. “ Происхождение человека и полевой отбор ”. Соч. Т.S.М.Л. –1959

6.Э. Майр и др.” Эволюция”. Изд. Мир. Мир. Москва- 1981

7.В. Грант. “ Эволюция организмов “. Изд. Мир. -1980 

8.М.М Беляев. “Окраска животных и естественных отбор ”. М. –1974

9..К.М Зовадский “ Вид и видообразование ”. Л- 1969

10М.М Камишлов “ Эволюция биосферы ”. М.-1976