Бағдарламасы «Кәсіптік педагогика және психология негіздері»

ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

«КӘСІПТІК ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ»

«» – «Психологиялық емес» мамандығына арналған

Семей

2008

Алғысөз

Құрастырушы Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің “ Психология” кафедрасының оқытушысы Қоңырова А.А.

“______” __________ 2008ж

2.ҚАРАЛДЫ

1. 
   Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің “Психология” кафедрасының отырысында
   

Хаттама №______”__»________ 2008жыл

3.1.Университеттің оқу-әдістемелік бюросының отырысында мақұлданды және баспаға ұсынылды

Хаттама №______”__»________ 2008 жыл
ОӘК төрайымы, бірінші проректор_________ А.Молдажанова
4.АЛҒАШ ЕНГІЗІЛДІ

Мазмұны

1. 
   Глоссарий
   
2. 
   Дәрістер
   
3. 
   Практикалық және лабораториялық сабақтар
   
4. 
   Курстық және бітірушілердің кәсіби жұмыстарын дайындау
   
5. 
   Студенттің өздік жұмысы
   

Педагогика- жеке адамның дамуы қалыптасуындағы тәрбие және оқыту теориясын зерттейтін ғылым саласы

Даму – сандық және сапалық өзгерістер жиынтығы

.Тәрбие – қоғамдық құбылыс,адамның саналы әрекеті

Тәрбие заңдылықтары – тиімді нәтижеге жеткізетін тәрбиелік процестегі орнықты, қайталап отыратын қажетті байланыстар

Мақсат – субъект санасында оның қоршаған ортамен өзара ықпал байланысынан туындайтын әрекеттің нәтижесі туралы ой болжамы

Тәрбие процесі – бағдарлы ықпал мен тұлғаның өзін-өзі тәрбиелеуін кірістіре жүргізілетін тұлға қалыптастыру, дамыту процесі

Тәрбие формасы – тәрбие рпроцесінің сыртқы көрнісі

Әдіс – (“metodos”-грек сөзі) ақиқатқа,шындыққа,мақсатқа жетудің жолдары

Ұстаным (позиция) – ішкі наным

Дидактика – (didaktikas-оқытушы,didasko-оқушы)білім беру мен оқыту мәселелерін зерттейтін ғылым саласы

Оқыту процесі – білімді,біліктілік пен дағдыны меңгертетін,дамытатын іс-әрекет барасы.

Дидактикалық принциптер – оқытудың мазмұнын,ұйымдастыру түрлерін,әдістерін,оқытудың мақсаты мен заңдылықтарына сай анықтайтын қағидалар жүйесі

Рейтинг – ағылшын тілінде “torat” –“жетістік өлшемі”деген ұғымды білдіреді

Инновация – педагогикалық процестегі жаңашылық,өзгерісті енгізу

Адаптация – сыртқы орта заттары мен құбылыстарының ерекшеліктеріне сезім мүшелерінің бейімделуі

Ассоциация – психикалық құбылыстардың өзара байланысы

Аутагенді жаттығулар – адамның өз психикалық құбылыстары мен әрекет қылығын басқаруға бағытталған өзін-өзі сендіру, бағыттауға арналған арнайы комплексті жаттығулар

Топ – қандайда бір ортақ ерекшеліктері немесе белгілеріне қарай жиналған адамдар жиынтығы

Инстинкт – ағзаның белгілі тіршілік ортасына бейімделу негізіндегі әрекет-қылықтың тума, көп өзгермейтін формасы

Интеллект – Ақыл-ой қабілеттерінң жиынтығы

Интуиция – күрделі өмірлік жағдаяттардан шығу жолдарын дұрыс шешу немесе бағыттала алу қабілеттілігі

1. 
   Педагогиканың ғылымдық мәні. Оның зерттеу аймағы.
   
2. 
   Педагогиканың көрнекті өкілдері.
   
3. 
   Педагогиканың негізгі зерттейтін проблемалары.
   
4. 
   Педагогикалық теориялардың метадологиялық негіздері.
   

Тәрбиенің негізі ұрпақтың болашақ өмірге дайындаудан басталады. Қоғамдық құбылыс өрістеген сайын, тәрбиенің мазмұны да өзгере бастайды. Ендеше, адамзат қоғамының белгілі кезеңінде, дәлірек айтсақ, құл иеленуші дәуірдің аяғына таман тәрбие қоғамдық қызметке айналып, арнайы тәрбиелеуші мекемелер пайда болып, кәсіби мамандықтарға балаларды оқытып, тәрбиелейтін адамдар шыға бастады. Біртіндеп тәрбиенің қоғамдық қызметі өрістеп, тәжірибе жинақтау, оны жүйелеу қажеттілігі туындады.

ХІІ-ғасырдың басына дейін педагогика филосфияның бір бөлігі ретінде қарастырылды. “Ғылымның қадір-қасиеті және жетілуі” деп аталатын Фрэнсис Бэконның трактаты Жариялануымен қатар, педагогика ғылыми білімдердің дербес саласы ретінде бөліне бастады. Осы ғасыр кезеңінде педагогиканың өзіндік статусы аса көрнекті чех педгаогі Ян Амос Коменский (1592-1670) еңбектерінде беки түсті. Ал оның теориялық идеялары әлі күнге дейін өзінің маңызын жойған емес. “Ұлы дидактика” – балаларды оқытудың негізгі теориялық мәселелері мен оларды ұйымдастырудың жолдары баяндалады. “Аналар мектебінде” адамгершілік тәрбиесіне, отбасы тәрбиесіне үлкен мән беріп, отбасы тәрбиесінің маңызын анықтайды.

Сондай- ақ, педагогика тарихында елеулі еңбегімен көрінген ғылым өкілдері: ағылшын педагогі Джон Локк (1632-1704), француз педагогі Жан Жак Руссо (1712-1781), швед педагогі Иоганн Генрих Песталоцци (1746-1827), неміс педагогі Адольф Дистерверг.

Д.Локк тәрбиенің психологиялық негіздеріне және адамгершілік қалыптасу мәселелеріне үлкен мән берді. Баланы “таза тақтамен ” теңеді. Ж.Ж.Руссо, тәрбие баладағы тума қасиеттердің дамуына кедергі болмай, оған толық еркіндік беріп, оның қызығулары мен құмарлықтарын ескеру қажет екендігін айтты. Песталоцци педагогикада алғашқыфлардың бірі болып тәрбие мекемелерінде теориялық қызмет пен тәрбие іс-әрекеті бірлігінің маңыздылығын көре білді. А. Дистерверг өзінің идеяларын прогрестік-демократиялық бағытта өрістете отырып, балалардың оқу жұмысының белсенділігін арттыру, шәкірттердің өзіндік оқуына мән беру, халық мұғалімдерін дайындау мәселелерін көтерді.

ХҮІІІ-ғасырда германияда алғаш мұғалімдер даярлайтын арнайы оқу орындары ашылды.

Педагогика ғылымының ілгерлеуіне өз үлестерін қосқан орыс педагогтары: К.Д.Ушинский (1824-1870) ,Н.И.Пирогов(1810-1881), В.И.Водовозов(1825-1886), А.Ф. Лесгафт(1837-1909), Л.Н. Толстой(1828-1910) және т.б.

Педагогиканың шұғылданатын объектісі – жеке адамның дамуы мен оның арасында болған заңдылықтарды зерттеу және соның негізінде тәрбиелік жұмыстардың теориялық, әдістемелік проблемаларын шешу, яғни педагогика адам дамуы мен қалыптасуының мән мағынасын зерттейді. Бұл педагогика зерттейтін негізгі теориялық проблемаларды бөліп қарастыруға мүмкіндік береді. Олар:

1. 
   Жеке адамның арнайы ұйымдастырылған тәрбие жағдайында дамуы және қалыптасуының мән-мағнасы мен заңдылықтарын зерттеу;
   
2. 
   Тәрбиенің мақсатын анықтау;
   
3. 
   Тәрбиенің мазмұнын белгілеу;
   
4. 
   Тәрбие тәсілдерін зерттеу.
   

Ғылым әдіснамасы бұл-табиғат пен қоғам құбылыстарын зерттеуге негіз болатын әрі сол құбылыстардың теориялық түсіндермесіне шешімді ықпал етуші философиялық бастау идеялар жиынтығы.

Негізінен екі әдіснамалық идея бағытының маңызы үлкен. Әдіснамалық алғы шарттарының ішінде аса маңыздыларының бірі тәрбиенің барша табиғи және қоғамдық құбылыстар сияқты себепті-салдарлы байланыс сипатында екендігі.

Бұнда-тәрбие қоғамның және оның даму бағытының қажетінен туындайды.

Материалистік тәрбие теориясының шешімі үшін ең маңызды идея – бұл адамның жеке тұлға болып дамуының көзі тіршілік иесінен сыртта, әрі оның қалыптасуы “әлеуметтік” бағдарламаға сәйкес, қоғамдық ықпалдың соның ішінде тәрбиенің нәтижесінде қалыптасады. Мұнда жеке тұлғаның жандүниелік белсенділігі жоққа шығарылмайды.

Бүгінгі педагогика тағылымы қоғамдық дамудың объективті заңдылықтарына жүгіне отырып қоғамдық ілгерлеуге қызмет ету кажеттігін, адамды қоғамның ең жоғарғы құндылығы деп тануды міндет санайды. Бұл жағдайда әрине идеалистік бағыттарды да, имандық шарттарды да өз орнымен үйлесімді пайдалану қажет.

Педагогика өзінің ғылыми қалыптасуында философия, тарих, этнография, эстетика, әлеуметтану және т.б. ғылымдардың идеяларын пайдаланып жетілуде.

К.Д.Ушинский педагогикалық антропология еңбегінде былай деген: “Егер педагогика адамды әр тараптан тәрбиелегісі келсе, ол ең алдымен сол адамды жан жақты танып алу тиіс” дейді.

Педагогика ғылымы дамуының маңызды факторы, оның зерттеу әдістерінің көбеюі және үнемі жетіліп отыруында. Қазіргі кезеңде педагогикалық зерттеулер әртүрлі әдістердің бүтін бір жүйесі жәрдемімен алға басуда. Бұларға педагогикалық бақылау, әңгімелесу, мектеп құжаттарын зерттеу, оқушылардың шығармашылық жұмыстарымен танысу, озат педагогикалық тәжірибені үйрену және қорытындылау, әлеуметтік талдау, математикалық статисканы талдау, педагогикалық идеяларды теориялық талдаудан өткізу.

Қандай да болмасын ғылым саласы өзінің мазмұны мен теориялық жүйесінің толығуына және зерттеу бағыттарына сәйкес жеке салаларға таратыла бастайды.

Өз алдына дербестік сипатқа ие болған педагогика салаларын келесідей бөлуге болады.

1. 
   Жалпы педагогика.
   
2. 
   Мектеп жасына дейінгі балалар педагогикасы.
   
3. 
   Мектеп педагогикасы.
   
4. 
   Судро, тифлопедагогика, олигофренопедагогика.
   
5. 
   Жеке пән әдістері.
   
6. 
   Педагогика тарихы.
   

1. 
   “Тәрбие процесі” ұғымының анықтамасы.
   
2. 
   Тәрбие процесінің ерекшеліктері
   
3. 
   Тәрбие процесінің жүйесі мен құрылымы
   
4. 
   Тәрбие процесінің мазмұны
   

Тәрбие процесі –

бұл өзара байланыстылығы ұдайы дамып отыратын тәрбиелеу жүйесінің тізбегі, мұндағы әрбір тізбек алдыңғы нәтижелер есебінен құралады. Тәрбие процесі көп қырлы. Фархиялық, статистикалық, өзін-өзі басқару алыпты қасиеттерімен сипатталады. Тәрбие процесі мазмұндық және процесуалдық жақтары да жеке анықталады. Оқу пәні мұғалімінің, сынып жетекшісінің, ұжымның тәрбиелік іс-әрекеті – бұлардың бәрі тәрбие процесі болып табылады.Біртұтас педагогикалық процесте тәрбие процесі ерекше орын алады.

Тәрбие процесі – белгіленген мақсатқа бағытталған тәрбиелеушілер мен тәрбиешілер арасындағы өзара бірлескен әрекет болғандықтан, бұл процесс ең алдымен, мақсат-бағдарлы болып табылады.

Тәрбие процесі көп факторлы процесс. Алдағы көптеген объективті, субъективті фактордың әрекеттері бұл процесті өте күрделі екендігін көрсетеді. Субъективті факторлар тұлғаның ішкі қажеттіктерін білдіріп, тұлға қалыптасып, өмір сүретін объективті жағдай білдіре отырып, тәрбие міндеттерін табысты көруге қажеттеседі.Ал объект жағдай мазмұны мен бағыты ұйымдастырылған тәрбие іс-әрекетімен қаншалықты сәйкес келсе, жеке тұлғаның қалыптасуы да соншалықты табысты болуына тұлға әртүрлі жерлердің ықпалына түседі. Жағымды тәжірибе ғана емес, түзетуді қажет ететін мағынасыз тәжірибені де қамтиды. Тәрбие процестің қиындығы оның өзгермелі, динамикалық, қозғалмалы болуымен ерекшеленеді. Тәрбие процесі үшін тәрбиенің ықпал ету басталғаннан бастап соңғы нәтижелер арасының ара-қашықтығы тәрбие процесінің ұзақтылығымен айқындалады.

Тәрбие процесі - үзіліссіз процесс. Мектептік тәрбие процесі – бұл тәрбиеші мен тәрбиешінің өзара жүйесі, үздіксіз әрекеттесу процесі. Тәрбие – тұрақты әдетке айналғанда ғана нәтижеге жетуге болады.

Тәрбие процесі – комплекстік процесс. Тәрбие жұмыстарының мақсаты, мазмұны, формалары және әдістерінің бірлігін, яғни бір уақытта өзара әрекеттесуі комплекстік процесс д.а.

Тәрбие процесі - аймақты сипатымен ерекшеленеді. Олар: тәрбиешіден тәрбиеленушіге (тікелей байланыс) және тәрбиеленушіден тәрбиешілеуге қарай (кері байланыс).

Тәрбие процесі - күрделі динамикалық жүйе. Бұл жүйенің әр компоненті, өз кезінде, өзіндік компоненттері бар жүйе ретінде қаралады. Сондықтан, қолайлы анықтау шектерін қолдану арқылы, әрқилы жүйе мен құрылымы біртұтас түзуге байланысты.Қазіргі теориялық педагогикада тәрбие процесінің талаптары мен құралған келесі жүйелер белгілі:

• 
  тәрбие міндеті;
  
• 
  теория процесінің міндеті;
  
• 
  теория процесінің мазмұны;
  
• 
  процестің өту жағдайлары;
  
• 
  тәрбиеші мен тәрбиеленушінің қарым-қатынасы;
  
• 
  тәрбие іс-әрекеттерінің қолданылатын әдістері мен формалары;
  
• 
  процестің даму кезеңдері: т.б.;
  

1.Тәрбие принциптерінің ерекшеліктері.

2.Тәрбие принциптерін жекеше талдау.

Тәрбие процесінің принциптері – тәрбие процесінің мазмұнына, әдістеріне және оны ұйымдастыруға қойылатын негізгі талаптарды анықтайтын бастау ережелері.Бұнда жалпы және нақты тәрбие принциптері деген ұғымдар бар. Нақты принциптердің өзгешілігі – тәрбие міндеттерін шешудегі педагогтар ұсынатын ортақ ережелер екендігі және бұл принциптерге қойылатын талаптар:

1.Міндеттілік. Тәрбие принциптері бұл кеңес нұсқау емес, керісінше олардың толық және міндетті түрде тәжірибеге ұласуы талап етіледі. Негізінен тәрбие принциптерін бұзу және ондағы міндеттерді орындамау тәрбие принциптерінің тиімділігін кемітеді, түп негізін мүлдем өзгертеді.

2.Комплекстілік талап. Тәрбие принциптері комплексті бөлінбеген талаптар түрінде тәрбие принциптерінің барлық кезеңдерінде өзара байланысты түрде қолданылуы қажет.

3.Бір мәнділік. Тәрбие принциптері жалпыға бірдей ортақ ережелер ретінде бір мәнді болып келеді. Олардың ешқайсысын ертеңге қалтыруға немесе кезекке қоюға болмайды, яғни қосалқы принциптер болмайды.

Тәрбие принциптері белгілі жүйені құрайды. Қазіргі тәрбиелеу жүйесі мынадай принциптерді ұстанады;

• 
  тәрбиенің қоғамдық бағытта болуы.
  
• 
  тәрбиенің өмірмен еңбекпен байланысы.
  
• 
  тәрбиеде дұрыстыққа арқа сүйеу.
  
• 
  тәрбие гумманизацияы
  
• 
  тәрбиеге тұлғалық тұрғыдан қарау.
  
• 
  тәрбиелік ықпалдардың бірлігі.
  

• 
  Тәрбие мемлекеттік құрылыстың, ондағы үкімет билігі мен мекеменің қуатына арқа сүйеп, сонымен бірге мемлекетте қабылданған және жүргізіліп жатқан саясатпен ұштасып жатады. Бұл принцип педагог тәрбиелеп жатқан өскелең ұрпақты мемлекеттік тәрбие стратегиясына сәйкес тәрбиелеу міндеттеріне бағындыруды көздейді. Мемлекеттік қызметте жұмыс жасағандықтан тәрбиеші тәрбие саласы бойынша мемлекеттік тапсырысты орындайды.
  

• 
  Өмір мектебі ең күшті тәрбие мектебі. Сондықтан тәрбиенің өмірмен байланысты болу принципі көптеген тәрбие жүйелерінің негізгі принципі болып табылады. Ол тәрбиенің мынадай екі бағыттағы белсенді іс-әрекетін талап етеді:
  

2.Тәрбиеленушілерді өмірлік қатынастарға әртүрлі қоғамдық пайдалы еңбектерге араластыру.

• 
  Дұрыстыққа, яғни өнеге, өмірге арқа сүйеу принциптері қарапайым педагог адамдағы жағымды қасиеттерді анықтауға міндетті және әлі толық қалыптаспаған немесе кері бағыттағы қасиеттерді үнемі дамытып, оларды қажетті деңгейге жеткізуі қажет.
  
• 
  Гумманизация принциптерінің талаптары:
  

2.Оның құқықтарымен тәуелсіздігін сыйлау.

3.Тәрбиеленушіге саналы ойластырылған талаптар қою.

4.Қойылған талапты орындаудан бас тартқан кезде оның ұстанымын құрметтеу, санасу.

5.Адамның өзімен-өзі болу құқығын қолдау.

6.Тәрбиеленушінің санасына тәрбиенің нақты мақсатын жеткізу.

7.Қажетті сапалардың қиналыссыз, зорлықсыз қалыптасуы.

8.Тұлғаның қадір-қасиетін төмендететін дене және басқа да жазалаулардан бас тарту.

9.Тұлғаның нанымдарына қандай да бір себептерімен қайшы келетін қасиеттерді қалыптастырудан аулақ болу (ЮНЕСКО “адам құқығы деклорациясының” 1-ші бабы).

• 
  Тәрбиелеу процесінде тәрбиеші тәртіптің жеке тұлғамен есептесуі өте маңызды. Бұл тұлғалық сапалық сүйену припципі. Бұнда тәрбиешіден объективтілік жан жақты білім және педагогикалық жоғары шеберлілік.
  
• 
  Бұл принцип ұрпақ тәрбиесіндегі мектеп отбасы және қоғамдық орындар талпыныстарын реттеу принципі деп те аталады.
  

1. 
   Тәрбие технологиясы туралы түсінік.
   
2. 
   Тәрбие процесінде тәрбие технологиясының маңызы.
   
3. 
   Тәрбие технологиясын жүзеге асыру.
   

Тәрбие ордасы мектеп пен өндіріс түсініктері бір-бірінен алыс емес. Екеуі де белгілі тапсырысты орындайды, сәйкес материалдық базасы болуы қажет. Тәрбие жүйесі қоғамдық мақсаттар жолында материалдық базаны іске қосып, оқу-тәрбиелік міндеттерді шешуге, сондай-ақ педагогтар ұжымына арналған процестер бағдарын құрастырады. Ерекшеліктері:

• 
  Тәрбие процесін жеке операцияларға бөлуге болмайды, сондықтан ол – біртұтас.
  
• 
  Біртұтас болғандықтан тәрбие жалпы технологияға негізделгенімен жеке шеберлікпен ұштасады.
  
• 
  Тәрбие технологиясы барлық тәрбиешілерге ортақ.
  

1. 
   Тәрбиеленушілерге үш бағытта: санасына, сезіміне, қылықтарына әсер ету;
   
2. 
   Тәрбие және өзіндік тәрбиенің бірігуі арқылы дұрыс нәтижеге қол жеткізу;
   
3. 
   Тәрбиеге қатысты барлық формалардың бірлігі мен реттілігі – кезек күттірілмес шарттылығында;
   
4. 
   Тәрбиеге комплексті қарау тәрбие процесінің және оны басқарудың жүйелілігін талап етеді. Бұнда тәрбиедегі сыртқы және ішкі факторлар, олардың өзара байланысы міндетті түрде ескерілуі қажет.
   

І. Мақсатты анықтау.

ІІ. Жоспарлау.

ІІІ. Дайындық және ұйымдастыру.

ІҮ. Жұмыстың міндетті түрде іске асырылуы немесе барысы.

Ү. Нәтижелерді талдау.

1.Дидактика пәні және категориялары.

2.Оқыту процесінің ерекшеліктері.

3.Педагогикалық процестің құрылымы.

Ғылымға бұл ұғымды алғаш енгізген неміс педагогі-Вольфганг Ратке. Ал Ян Амос Коменский 1657 жылы осы ұғыды пайдалана отырып “Ұлы дидактика” еңбегін жазды. Оның ойынша, дидактика “нені оқыту” және “қалай оқыту” керек деген сұрақтарға жауап береді.

Сонымен, дидактика “кімді, қашан, қайда, неге оқыту” сұрақтарына жауап іздейді.Дидактика – білім беру мен оқыту мәселелерін зерттейтін ғылым саласы.Оны “оқыту теориясы” деп те атайды.

Дидактиканың зерттеу пәні – оқыту мен оқудың себептері , барысы , нәтижелері. Зерттеу пәні аясына байланысты жалпы және жеке дидактикалар айқындалады. Жалпы дидактика- оқытудың жалпы заңдылықтарын , принциптерін қарастырады. Жеке дидактика- жеке оқу пәнінің мазмұнын, барысын, түрі мен әдістерін зерттеуіне қарай оқыту әдістемесі деп аталады.М-ы: тарихты оқыту әдістемесі.

Дидактика әрі теориялық, әрі қолданбалы ғылым болғандықтан ғылыми-теориялық және қолданбалы қызметтер орындайды. Дидактиканың ғылыми-теориялық қызметі: білім беру оқыту процестерінің мәні мен заңдылықтарын, мазмұнын, принциптерін, ұйымдастыру формалары мен әдістерін зерттеу. Дидактиканың қолданбалы қызметі: білім мазмұнын оқыту мақсатына сәйкестендіру, оқыту принциптерін белгілеу, оқытудың тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын анықтау,жаңа технологияларды жасап енгізу.

Дидактика жалпы педагогиканың категорияларын пайдаланады.Сонымен қатар, өз категориялары бар: білім беру, оқыту, оқу, оқыту принциптері, оқыту процесі, мақсаты, міндеттері, мазмұны, түрлері,әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі.

Оқыту – оқушыны білімдендіру, тәрбиелеу, дамыту мақсатына бағытталған алдын-ала жоспарланған іс-әрекет.

Оқыту мазмұны – еңбек ету үшін қажетті адамзат тәжірибесінің бөлшегі.Ол- оқытудың нәтижесі болатын білім,дағды, білік, тұлғалық қасиеттер жиынтығы.

Оқыту процесі – білімді, біліктілік пен дағдыны меңгертетін, оқушылардың дүниетанымын, күш-қайратын, қабілеттерін тәрбиелеп дамытатын іс-әрекет барысы.

Оқытудың психологиялық, педагогикалық ерекшеліктеріне назар аударатын болсақ:

1)Оқыту – мақсатты процесс. Оның басты мақсаты қоғам талабынан туындап, ұдайы өсіп, жаңарады.

2)Оқыту – таным процесі.Оқушыда білімге деген қызығушылығы артқан сайын оның таным ерекшелігі де арта түседі.Оқытудың міндеті- оқушыны айнала ортамен және адам дамуының негізгі заңдылықтарымен қаруландыру.

3)Оқыту – даму негізі. Пед. процесс өзіне тән негізгі екі белгіні:организмнің өзіндік дамуына жүйелі түрдегі көмек және жеке бастың жан-жақты жетілуін түйістіреді.Негізінен оқушының жалпы психикалық дамуы – оқыту мен өздігінен оқуына тығыз байланысты.

4)Оқыту – екі жақты процесс. Ол оқушы мен оқытушыныңөзара бірлесіп жасайтын әрекетінен тұратын күрделі процесс.Өйткені, оқыту- мұғалімнің білім берудегі негізгі іс-әрекеті болса, оқу – баланың өзінің танымдық, практикалық әрекеті.

5)Оқыту – жоспарлы процесс. Мұғалім оқушылардың жалпы рухани дамуын жүйелі қамтамасыз ету үшін оқыту процесін жоспарланған, ұйымдастырылған, түрде жүзеге асырады. Оқыту процесі оқушылардың жас ерекшеліктерінің сәйкестігін ескере отырып, таным қызметінің формасы мен әдістерін соған қарай өзгертіп отырады.

6)Оқыту – күрделі процесс. Ол тұлғаға білім беру, тәрбиелеу және ақыл-ойы мен творчествалық қабілетін , яғни біліктілігі мен дағдысын дам

ыту негізінде жүзеге асырылады.Жеке тұлғаға комплексті ықпал жасауды көздейді.

Осының негізінде, оқыту процесінің бірінші қызметі – оқушыға білім беру.Ол оқушыны ғылым негіздеріне сай нақты фактілермен,қағида және түсініктермен заңдылықтармен қаруландырады және қоршаған орта құбылыстарына олардың ғылыми көзқарастарын қалыптастырады. Екінші қызметі – тәрбиелеу.Оқытуда тәрбие мен оқытудың байланысы біржақты қарастырылмайды, керісінше біртұтастық принципкенегізделіп, бірлікте қолданылады. Тәрбие процесі дұрыс ұйымдастырылған жағдайда оқытудың барысына қолайлы ықпал етеді, соның негізінде тұлғаның танымдық қызметі мен оқуға деген қызығушылығы артады. Үшінші қызметі – дамыту. Даму өз алдына жеке өмір сүрмейді, керісінше оқытудың білім беру мен тәрбиелеу қызметінің жалғасы болып есептеледі. Дамудың қарқынды болуы білім беру мен тәрбиенің қандай дәрежеде іске асырылуына байланыст,даму- білім беру мен тәрбиелеу қызметінің нәтижелі болуына ықпал етеді.