Бағдарламасымен таныстыру. «Қауіп тобындағы»

Жасөспірімдердің денсаулығы мен өмірлік дағдыларын қалыптастыру және суицидтің алдын алуда мектеп педагогтарының рөлі

• Жоспар:
• Жасөспірімдердің денсаулығы мен өмірлік дағдыларын қалыптастыру және суицидтің алдын алу бағдарламасымен таныстыру.
• «Қауіп тобындағы» балаларға көмек көрсетудегі мұғалімнің рөлі.
• Бағдарлама бойынша оқу курсының мазмұнымен толық танысып, білу үшін zhastar.org сайтына кіру жайында ақпарат беру.
• Жадынама «Жасөспірімдер суицидін алдын алуда мұғалімдердің рөлі»

• ЖАСӨСПІРІМДЕР АРАСЫНДАҒЫ СУИЦИД. ЖАЛПЫ ХАЛЫҚТЫҚ МӘСЕЛЕ (видиоролик)

Бағдарламаны жүзеге асырудың нормативті-құқықтық құжаты: 3 министрліктің біріккен бұйрығы

БАҒДАРЛАМА НЕ СЕБЕПТІ МЕКТЕПТЕ/КОЛЛЕДЖДЕ ЖҮРГІЗГЕЛІ ОТЫР?

• "Мектеп /колледж- жастардың денсаулығын
• нығайту және оларға профилактикалық
• іс-шараларды жүргізу үшін ең
• маңызды орындардың бірі болып саналады" (БДҰ, 2004)

• Мектеп/колледж – бұл:
• жасөспірімдердің үйден тыс көп уақытын өткізетін орын;
• жасөспірімдердің жеке бас дағдылары дамитын және салауатты өмір салты қалыптасатын ерекше орын;
• психикалық денсаулықты нығайтатын және әлсіз жасөспірімдерді ертерек анықтайтын орын.

Бағдарламаның мақсаты

• Өткізілетін төрт іс-шараның көмегімен жасөспірімдердің психикалық денсаулығын нығайту және деструктивті мінез-құлықты алдын алу

БАҒДАРЛАМАНЫҢ 4 ҚҰРАУШЫСЫ (төрт іс-шара)

Мульти-модальды тәсіл

• МИФ:
• суицидті ешкім тоқтата алмайды, ол міндетті түрде орын алады

• ФАКТ:
• Егер дағдарыстағы адам қажетті көмек алса, болашақта ол өз-өзіне қол жұмсамауы мүмкін

• МИФ:
• суицидті тек мамандар тоқтата алады

• ФАКТ:
• суицидтің алдын алу кез келген адамның ісі болып табылады, кез келген адам суицид қасіретін тоқтатуға көмектесе алады

• Дерек көзі: QPR, Сұрақ қой, сендір және бағытта

• МИФ:
• Адам өз-өзіне қол жұмсаймын деп шешкеннен кейін. ешкім оны тоқтата алмайды

• ФАКТ:
• Суицид тоқтатуға келетін өлім түріне жатады, кез келген жағымды әрекет адам өмірін құтқара алады

Баланың дағдарыстағы және оның өз-өзіне қол жұмсағысы келетіні туралы ескертуші белгілерді танып-біле алатын кез келген тұлға вахтер деп аталады

• Баланың дағдарыстағы және оның өз-өзіне қол жұмсағысы келетіні туралы ескертуші белгілерді танып-біле алатын кез келген тұлға вахтер деп аталады

• Суицид вахтері деген кім?

Өтінеміз, келесілерге назар аударыңыз

• Суицид вахтерлары кәсіби психотерапевтік көмек көрсетпейді  
• Суицид вахтерлары «Қауіп тобындағы» оқушыларды анықтап, олармен тіл табысып және оларды дұрыс бағытқа бағыттау мүмкіндігіне ие болу үшін, мұқият қадағалауды жүзеге асырады

• Неліктен суицидтің алдын алу жолындағы әрекетім менің жоғары сынып мұғалімі ретіндегі рөліме сәйкес келеді?

• Демек, Сіздің оқушылардың мінез-құлқын қадағалауға және оқушының өз-өзіне зиян келтіретіні туралы күмәніңіз болса әрекет етуге мүмкіндігіңіз бар.

• Сіз оқушының мектеп қауымдастығына байланысты сезімдерін дамытуға үлес қоса аласыз, сондықтан оқушылардың эмоционалдық жағдайын жақсарту арқылы суицидтің алдын алуда белсенді рөлге иесіз.

• Сіз күнделікті өмірде қиындығы, тіпті өз- өзіне қол жұмсауға әкеп соқтыратын мәселесі бар көптеген жастармен қарым-қатынаста боласыз

• Дерек көзі: жалпы мектептің жоғары сыныптары оқытушыларының суицидтің алдын алудағы ролі, Суицидтің алдын алу бойынша ресурс орталығы (2012)

ОҚЫТУДЫҢ МАҚСАТЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ

• • Мәселенің ауқымдылығы
• • Суицид қатері: негізгі түсініктер
• • Алғашқы белгілерді байқай білу
• • «Қауіп тобындағы» жасөспірімдерді қалай қолдау керек
• • «Қауіп тобының» жасөспірімдерін қалай қайта бағыттау керек

• Ескертуші БЕЛГІЛЕРДІ байқау

• МИФ:
• Суицид туралы ойы бар адамдар өз жоспарын ортаға салмайды

• ФАКТ:
• Суицид туралы ойы бар адамдардың көпшілігі өз ниеті туралы қадам жасаудан бірер апта бұрын хабарлайды

• МИФ:
• Өз-өзіне қол жұмсау туралы айтатын адамдар олай жасамайды

• ФАКТ:
• Өз-өзіне қол жұмсау туралы сөз қылған адамдар өз-өзіне қол жұмсауға ұмтылуы, не оны жасауы мүмкін

• Дерек көзі: QPR, Сұрақ қой, сендір және бағытта

• ТІКЕЛЕЙ СӨЗБЕН АЙТЫЛАТЫН белгілер
• «Мен өз-өзіме қол жұмсаймын деп шештім»
• «Мен өлгенді қалар едім»
• «Егер (осы айтқандарым ) орындалмаса, мен өз-өзіме қол жұмсаймын»
• «Мен мұны аяқтамақпын»
• «Мен өз-өзіме қол жұмсамақшымын»

• ЖАНАМА СӨЗБЕН АЙТЫЛАТЫН белгілер
• «Мен өмірден шаршадым, мен енді былай өмір сүре алмаймын»
• «Менің отбасыма менсіз жақсы болады»
• «Егер мен өлсем, ешкімнің ештеңесі кетпейді»
• «Жақын арада сіздер мен үшін алаңдамайтын боласыздар»
• «Менің бұдан әрі өмір сүргім келмейді»
• «Менің жай ғана кеткім келеді»

• МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫҚ белгілер
• Әдеттегі әрекет түрлеріне қызығушылығының жоғалуы;
• Тым ұзақ ұйқы немесе ұйқысыздық;
• Бағасының/үлгерімінің жалпы төмендеуі;
• Дәлелді себептерсіз сабаққа қатыспау және жиі сабаққа келмеу;
• Сыныптағы тәртібінің бұзылуы;
• Ынтасының төмендеуі;
• Ойсыз әрекеттер немесе қатерлі әрекет түрлеріне қатысу;
• Жеке заттарын ретке келтіру;
• Таблеткалар немесе басқа да суицид жасауға қажетті материалдар жинау фактісі;
• Есірткі немесе алкоголь, немесе тәуелділіктен сауыққаннан адамның біраз уақыттан соң қызығушылығының қайта оянуы;
• Денге деген күтпеген қызығушылық немесе қызығушылы-ғын жоғалту;
• Қару сатып алу;
• Қымбат (жүрегіне жақын) заттарын тарату;оң қызығушылығының
• Жерлеуге әзірлену.

ӨЗІНІҢ ІШКІ ӘЛЕМІНДЕ ТҰЙЫҚТАЛУ

• Сипаттамалары:
• • Оқшаулануға бейімділігі
• • Сүйікті ісінен бас тарту
• • Мотивацияны жоғалту
• • Заттарды қажетсіз деп қарау
• • Өзін-өзі жек көру сезімі
• • Белгілі бағытының жоқтығы/мақсатсыздық
• Бұл ескертуші белгілер мынандай жағдайларда маңызды сипатқа айналады. Егер мінез-құлқы …
• … өзгерсе
• … күшейсе
• … және/немесе қайғылы немесе ауыр оқиғамен, біреуден айырылумен немесе өзгерістерге байланысты болса

«Қауіп тобындағы» оқушыны байқасам мен не істей аламын?

• Дерек көзі: Орта мектеп жоғары сынып оқушылары мұғалімдерінің суицидтің алдын алудағы ролі, Суицидтің алдын алу ресурс орталығы (2012 жыл)

• Ол психикалық денсаулық саласының маманына немесе медициналық қызметкерге хабарласқанша үнемі қадағалаңыз (немесе, оған қамқор болатын ересектердің қарауында қауіпсіз жағдайда екеніне көз жеткізгенше)

• Оқушы өзіңіздің мектебіңізге/колледжге бекітілген медициналық маманына барғанда бірге барыңыз

• Оқушыны диагностикалайтын медициналық маманына көмек көрсету үшін қосымша ақпарат беріңіз. Бұл маман қажет болса оқушының ата-анасына хабарлайды.

• Суицидтік ойы бар адам мен үмітсіздік арасындағы қуатты қорған ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС арқасында құрылған бөгет болып табылады.

• • Суицидтік ойы бар адам мен үмітсіздік арасындағы қуатты қорған ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС арқасында құрылған бөгет болып табылады.
• • Суицидтік ойы бар адам көбінесе өзін жалғыз/оқшау қалғандай сезінеді; оларға СІЗ ОНЫҢ ЖАҒЫНДА екеніңізді білдіріңіз.
• • Суицидтің алдын алудың алғашқы қадамы әрқашан да СЕНІМДІ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС болып табылады

• «СҰРАҚТАРДЫ» қалай қоюға болады?

• МИФ:
• Өз-өзіне қол жұмсауды ойластырып жүрген адамға қарсы әрекет көрсету оның тек ызасын келтіреді және суицидтік әрекетті жеделдетеді

• ФАКТ:
• БІРЕУДЕН ТІКЕЛЕЙ СУИЦИДТІК НИЕТІ ТУРАЛЫ СҰРАУ МАЗАСЫЗДЫҚ ПЕН ҮРЕЙДІ АЗАЙТАДЫ, ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ БАСТАМАСЫ БОЛАДЫ ЖӘНЕ ОЙСЫЗ ӘРЕКЕТ ҚАТЕРІН ТӨМЕНДЕТЕДІ

ҚАЛАЙ СҰРАҚ ҚОЮ БОЙЫНША КЕҢЕСТЕР

• • Сұрақ қоюды жоспарлаңыз
• • Егер адам жауап бергісі келмесе, табандылық танытыңыз
• • Оңаша жағдайда адаммен көзбе- көз сөйлесіңіз
• • Адамның еркін сөйлеуіне мүмкіндік беріңіз
• • Өзіңізге жеткілікті уақыт беріңіз
• • Қолыңызда ресурстар болсын (мысалы, телефондар нөмірі, консультанттың аты және көмек көрсете алатын кез келген басқа ақпарат)

• Дерек көзі: QPR, Сұрақ қой, сендір және бағытта

• ЕСТЕ САҚТАҢЫЗ
• Біреуді суицид жасағаннан өмір сүрудің артықтығына сендіру келісіммен және жеңілдікпен қабылданады. Қатысудан немесе өзіңізге жетекші рөлді алудан қорықпаңыз

ӨЗ-ӨЗІІҢЕ ҚОЛ жұмсау ТУРАЛЫ СҰРАҚТЫ ҚАЛАЙ ҚОЮҒА БОЛМАЙДЫ

• •Сен өз-өзіңе қол жұмсауды ойлап жүрген жоқсың ғой, солай емес пе?
• • Сен қандай да бір ақымақтық немесе ессіз әрекет жасағалы жүрген жоқсын ғой, солай емес пе?
• • Өз-өзіне қол жұмсау ақымақтық. Сен ол туралы ойлап жүрген жоқ шығарсың?

• Дерек көзі: QPR, Сұрақ қой, сендір және бағытта

• ӨМІР СҮРУГЕ АДАМНЫҢ КӨЗІН ҚАЛАЙ ЖЕТКІЗУГЕ БОЛАДЫ
• • Мәселені тыңдаңыз және бар назарыңызды аударыңыз – «не дұрыс болмады» сұрағынан бастаңыз
• • Сөзін үзбеңіз
• • Пайымдауға асықпаңыз
• • Жаттанды сөзден аулақ болыңыз
• • Сабыр сақтаңыз
• • Шешімін табуға асықпаңыз
• • Оның қиналысына/қасіретіне жанашырлық түсіністік танытыңыз
• • Өз-өзіне қол жұмсаудың дұрыс шешім болып табылмайтыны туралы мәлімдемеңізге сендіріңіз
• • Оң нәтижеге сендіріңіз.

• ЕСТЕ САҚТАҢЫЗ:
• Өз-өзіне қол жұмсағысы келетін адамдардың көпшілігі өмір сүру жолын тапқысы келеді

• «Иә, бұл жағдай, қиын екен, бірақ мүлде үмітсіз емес»
• «Мен сенің өмір сүргеніңді қалаймын»
• «Мен сенің жағыңдамын
• … біз бұдан бірге өтеміз»

БАСҚА АДАМДАРДЫ ЖҰМЫЛДЫРЫҢЫЗ

• Тіпті Сіз суицид қатерін байқаған алғаш адам болсаңыз да, бұл мәселені өз бетіңізше шешудің қажеті жоқ.
• Өз-өзіне қол жұмсағысы келетін адамға топ болып көмек көрсеткен дұрыс!

• СҰРАҢЫЗ
• «Сенің басыңа түскен жайды тағы кім біледі, сен кіммен бірге өзіңді жайлы сезінесің және кімнен көмек сұрағанымыз дұрыс болады? »

• Көмек бере алатын адамдарға жүгіңіз. Отбасы? Достары? Бауырлары? Дін қызметкері? Дәрігер?

СҰРАҢЫЗ...

• Дерек көзі: QPR, Сұрақ қой, сендір және бағытта

• «Сен көмек алуың үшін менің жәрдем беруіме рұқсат етесің бе?»

• «Сен көмек алу үшін менімен бірге барасың ба?»

• «Сен біз қандай да бір көмек тапқанша өз- өзіңе қол жұмсамауға уәде бересің бе?»

МЕДИЦИНАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРГЕ НЕМЕСЕ МЕДИЦИНАЛЫҚ ОРТАЛЫҚҚА БАҒЫТТАУ

• БАҒЫТТАУДЫҢ жақсы жолы
• Адамды тікелей көмегі тиетін тұлғаға апару

• БАҒЫТТАУДЫҢ КЕЛЕСІ жақсы жолы
• Одан көмек алуға уәде алу, содан соң сол көмекті алуды ұйымдастыру

• ЕСІҢІЗДЕ БОЛСЫН:
• Тиімді болуы үшін денсаулық сақтау қызметі жасөспірімдер мен жастар үшін сыпайы және оның ойын бетке баспайтын болуы тиіс

ҚОРЫТЫНДЫЛАЙМЫЗ...

• ҚОРЫТЫНДЫЛАЙМЫЗ...
• Суицид қоғамдық денсаулық сақтаудың маңызды мәселесі болып табылады, бірақ оны тоқтатуға болады.
• Оқытушылар мен мектептің басқа қызметкерлері жасөспірімдер арасында суицидтің алдын алуда маңызды рөл атқарады.
• Сіз кәсіби психотерапевтік қолдау көрсетпейсіз. Сіз «Қауіп тобындағы» оқушыларды анықтап, олармен тіл табысып және оларды дұрыс бағытқа бағыттау үшін, мұқият қадағалауды жүзеге асырасыз!
• Қажет болған жағдайда көмек сұрау үшін психологиялық денсаулық қызметін (немесе медқызметкерді) анықтаңыз.
• ҚОРЫТЫНДЫ ШЫҒАРУ... Егер Сіз «Қауіп тобындағы» баланы анықтасаңыз:
• ойланбастан араласыңыз
• Сізге бәрібір емес екенін көрсетіңіз: сабыр сақтаңыз және ақыл айтпай, тыңдап шығыңыз
• суицидальды ойы бар адамды ешқашан назардан тыс қалдырмаңыз
• оң нәтижеге деген үміт пен сенім ұялатуға және көмек сұрау қажеттігіне көз жеткізуге тырысыңыз
• қажет болғанда, адамды тікелей көмектесе алатын тұлғаға апарыңыз;
• кейіннен барып тұрыңыз, телефонына қоңырау шалыңыз немесе кез келген өзіңізге қолайлы тәсілмен ол адамға өзіңізге оның жағдайының не болып жатқанының бәрібір емес екенін байқатыңыз.

• САЙТ: zhastar.org
• Логин: ustazga7
• Пароль: 123456