Бағдарламасының мақсаты мен міндеттері Дәрістің мақсаты

26 
 
 

12-дәріс тақырыбы. Пунктуация туралы жалпы ұғым 
Дәрістің мақсаты:
Пунктуация туралы жалпы түсініктіпысыҕтау. Студенттердің алған 
білімдерімен байланыстыра отырып, зерттеу, зерделеу. 
Дәрісте қаралатын мәселелер: 
Жоспар: 
1.Пунктуацияны оҕытуға байланысты жүргізілетін жұмыстар. 
2.Пунктуациялыҕ жаттығулар мен талдаулар. 
3.Пунктуациялыҕ ҕателердің түрлері және оларды түзету жолдары. 
 
Пунктуация 
– бір нәрсені жазғанда, оҕығанда, айтҕанда ойды басҕаға тұсіндіру, сондай-аҕ бӛгде 
біреудің ойын тұсіну үін ҕолданылатын тыныс белгілері ереелерінің жиынтығы. Тыныс белгілерін 
дұрыс ҕолданудың негізгі жолдарын, сӛйлемнің синтаксистік ерекшелігін және сӛйлеимдегі 
кейбір сӛздердің мағынасын, сӛйлемнің интонациясы таҕырыптарын оҕытҕанда, тыныс 
юнлгілерін жеете меңгерту үшін, біріншіден, ҕандай грамматикалыҕ заңдылыҕтарға байланысты 
ҕандай тыныс белгілерінің ҕойылатындығын және соған байланысты ережелердің барлығын; 
екіншіден, ҕандай тыныс белгілерінің мазмҕнға байланысты ҕойылатындығын: үшіншіден, ҕандай 
тыныс белгілерінің интонацияға ғана негіздетіндігін білгізу ҕажет. 
Тыныс белгілерінің кӛбі , негізінен, грамматикалыҕ ережелерге сүйеніп ҕойылатындығын жай 
сӛйлем, ҕұрмалас сӛйлемдердің түрлерінен және оҕшау сӛздері бар сӛйлемдерден бірнеше мысал 
алып, соларға байланысты ережелер мен ҕағидаларды еске түсіру арҕылы түсіндіруге болады.
Хабарлы, лепті, сұраулы сӛйлемдердің мазмұнын білмеген оҕушы оларға ҕажетті тыны белгілерін 
дұрыс ҕоюы мүмкін емес. Сондай – аҕ салалас, сабаҕтас ҕұрмаслас сӛйлемдердің әр түрінің 
мазмұнын білмейтін оҕушылар да оардың компоненттерінің арасына ҕандай тыныс белгілерін 
ҕоятынын ажырата алмайды.
Осыған орай, мұғалім оҕушыларға белгілі бір синтаксистік тұлғаның мағынасын біліп алмайынша, 
тыныс белгісін сауатты ҕою мүмкін емесиігін мысалдармен түсіндіру керек.
Ол үшін мағынаға негізделе ҕойылатын нүкте, сұрау белгісі, леп белгісі және тырнаҕша, сонымен 
бірге күрделі сӛйлемдерде ҕолданылатын үтір, ҕос нүкте, сызыҕша, нүктелі үтір, т.б. әрҕайсысына 
жеке-жеке мысалдар келтіріп, оҕушылардың кӛзі жеткізіледі.
Ҕазаҕ тілінің пунктуациясы сӛйлемнің интонациясына, дауыс ырғағына да негізделеді. Сӛйемді, 
ондағы сӛздер мен сӛз тіркестерін, айту паузасын дұрыс ҕоя алмаған адам, екіншіден, соған орай, 
сӛйлемдегі ойды бұрмалап жіберуі де мүмкін.
Оҕушыларды пунктуацияның интонациялыҕ принципіне дағдыландыра білу әдеби тілдің 
нормасына сай дұрыс та мәнерлі сӛйлеуге баулумен ҕабысып жататынын ескерген жӛн. 
Сондыҕтан бұл ҕағидаға жүргізілетін жұмыстар екі түрлі маҕсатты кӛздейді: біріншісі – ойды 
дұрыс түсініп, тыныс белгілерін саналы түрде ӛою, екіншісі – оҕушыларды сӛйлем мен сӛз 
тіркестерін сазына келтіріп, тіл мәдениетінің нормасына сай мәнерлі айтҕызуға үйрету.
Тыныс белгілерінен терең білім, берік дағды беру үшін , негізгі үүш приципке байланысты мына 
секілді жұмыс иүрлерін жүргізугеболады: 1) пунктуациялыҕ талдау, 2) жаттаған ӛлеңдердің 
немесе ҕысҕа әңгіменің тыныс белгісін дұрыстап ҕойып жазғызу, 3)тыныс белгілеріне арнап 
ҕұрылымдыҕ сызбалар жасау, 4) диктант, мазмұндама, шығарма жұмыстарын жазғызу, 5) 
магнитофонға жазылып алынған кӛркем мәтіндердің интонациясыеа кӛңіл аудару. 

жүктеу/скачать 0,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: