Бағдарламасының құрылымы (Силлабус)
жүктеу/скачать 4,27 Mb. Pdf көрінісі
|
2 trimestr 2022-2023 umkd orman top raktanu
- Бұл бет үшін навигация:
- Топырақтың жылу сыйымдылығы
- Топырақтың жылу өткізгіштігі
- 2. Орман топырақтарының су, ауа және жылу құбылымының ерекшеліктері
| Жылу сіңіру қабілет -
топырақтың күн нұры энергиясын сіңіру қасиетінің мөлшерін сипаттайды. Оны альбедо (А) көрсеткішімен өлшейді. Альбедо– топырақ бетіне жетіп түскен жалпы күн сәулесі радиациясынан топырақ бетінен шағылысқан қысқа толқынды күн сәулесі радиациясы үлесін көрсетеді. Ол пайызбен есептелінеді. Альбедо көрсеткіші шамалы болса, топырақ күн сәулесін мол сіңіріп қызады, ал керісінше болғанда, оның жылуы тежеледі. Топырақтың жылу сыйымдылығы - 1 г немесе 1 см³ топырақты 1 ºС-қа қыздыру үшін қажет жылу калориясымен сипатталады. Жылу сыйымдылық топырақтың гранулометриялық және минералды құрамына, органикалық заттар мөлшеріне, ылғалдылығына, оның кеуектілігіне мен ауа құрамына байланысты. Құрғақ топырақтың жылу сыйымдылығы төмен, ал ылғалды топырақта жоғары. Гранулометриялық құрамы құм, құмайт топырақтар балшықты және ауыр құмбалшықты топырақтарға қарағанда жылу сиымдылығы жоғары болады. Топырақтың жылу өткізгіштігі оның өзінен жылуды өткізу қабілетімен сипатталады. Оны 1 секундта ауданы1 шаршы см, қалыңдығы 1 см топырақтан өтетін жылу калориясымен есептейді. 2. Орман топырақтарының су, ауа және жылу құбылымының ерекшеліктері Топырақтың су құбылымына орман өсімдіктерінің тигізетін әсері өте зор екені белгілі және орман топырақтарының су құбылымы туралы көптеген ғалымдар (П.В. Отоцкий, Г.Н. Высоцкий, Дж. Китреджа, С.В. Зонн және т.б.) зерттеу жұмыстарын жүргізді және олардың пікірлері алуан түрлі. Ғылыми әдебиет деректерінде орман биогеоценозындағы су құбылымының екі түрі қаралады. Зерттеу жұмыстарының басым бөлігі қоршаған орта ландшафтындағы орманның гидрологиялық рөлі туралы мәселелері қаралған. Бұл тақырып 200 жылға жуық талқыланғанымен ғалымдардың орманның гидологиялық рөлі туралы пікірлері қарама- қайшы. Жалпы алғанда, орманның гидрологиялық рөлі транспирация мөлшерін жоғарлатады, топырақтан ылғалдың булануын азайтады және топырақ бетінен судың шайылып кету үрдісін төмендетеді. Орман биогеоценозындағы су құбылымының екінші түрі – орман топырақтарының су құбылымы және орман су құбылымындағы орны. Жоғарыда көрсетілгендей ылғалдлық бойынша (гигротоптар) өсу ортасының жіктелуі. П.С. Погребняк пен В.Н.Сукачев схемасына кіреді. Бұл авторлар өсу ортасының ылғалдану тереңдігіне баға беруді негізге алған. Сондықтан құрғақ, дымқыл, ылғал және тағы басқада гидротоптар ағынды және тұрып қалған ылғалдың режимдерін бағалау сияқты орман топырағының су құбылымының элементтерін құрайды. Бірақ топырақ ылғалдануының биогеоценотикалық жіктелуі әзірше Г.Н. Высоцкий мен А.А. Роденің ұсынған топырақтың су құбылымын жіктеудің типімен сәйкестендірген. Жоғарыда атап өткендей орман топырақтарына су құбылымының келесідей типтері тән: тоңды және ұзақ мерзімді тоңданатын, шайылымды, мерзімді шайылымды, қосылмалы (ағынсыз және ағынды), десуктивті-қосылмалы, жайылмалы (пойма). Орман топырақтарының су құбылымын зерттеу өте күрделі жұмыс болып табылады. Сондықтан су құбылымы типтері мен гигротоптың екеуіде орман топырақтарының су құбылымына сәйкес келмесе, онда су құбылымының келесідей көрсеткіштерін зерделеу қажет. Ол көрсеткіштерге орман топырақтарына түсетін жауын-шашынның ерекшеліктеріне, орман топырақтарындағы судың таралу жағдайларына және т.б. көрсеткіштері жатады. жүктеу/скачать 4,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|